Tworzenie stron internetowych

	Tyczyn
	Tyczyn
	; Pomnik przy głównym skrzyżowaniu w Tyczynie
Herb Tyczyna	Flaga Tyczyna
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	rzeszowski
Gmina	Tyczyn; gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja	rzeszowska
Data założenia	1368
Prawa miejskie	1368 (Kazimierz Wielki)
Burmistrz	Janusz Wiktor Skotnicki
Powierzchnia	9,67 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 3694; 382,0 os./km²
Strefa numeracyjna;	+48 17
Kod pocztowy	36-020
Tablice rejestracyjne	RZE
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Tyczyn
	Położenie na mapie Polski Tyczyn
	49°57′55″N 22°01′59″E/49,965278 22,033056
TERC; (TERYT)	1816144
SIMC	0975078
	Urząd miejski Rynek 18; 36-020 Tyczyn
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Tyczyn (ujednoznacznienie).

Tyczyn – miasto w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, graniczące bezpośrednio z Rzeszowem. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tyczyn.

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1368 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim^[2]. W latach 1920–1945 miasto administracyjnie należało woj. lwowskiego, a w okresie 1945–1975 i 1975–1998 do woj. rzeszowskiego.

Przez miasto przepływa Strug, niewielka rzeka dorzecza Sanu.

Według danych z 31 grudnia 2012 miasto miało 3602 mieszkańców. Miasto zabudowane jest głównie na terenie zwartym, szeregowym budownictwem mieszkaniowym, znajduje się w nim kilka niskich bloków.

Dodatkowo można wyróżnić następujące części miasta: Księży Lasek, Lasek, Łany, Łany Tyczyńskie, Mokra Strona, Potoki, Pułanek^[a], Tyczyńskie Potoki, Zagrody.

Historia[edytuj]

Pierwsze dokumenty dotyczące osadnictwa na tym terenie pochodzą już z 1340 r. Tyczyn założony został na prawie magdeburskim^[3] na mocy dokumentu króla Kazimierza Wielkiego, wystawionego w Niepołomicach, datowanego 14 marca 1368 r. Król zezwolił Bartoldowi Tycznerowi na lokację nowego miasta w lasach królewskich nad rzeką Białą (dziś jest to Strug), w pobliżu wsi o tej samej nazwie, w ziemi sanockiej. Pod lokację miasta król przeznaczył znaczny obszar, bo 112 łanów frankońskich, czyli 2464–2912 ha. W 1450 właścicielem miasta wraz z przedmieściami był Jan z Pilczy syn Elżbiety Granowskiej trzeciej żony Władysława Jagiełło^[4].

Związani z Tyczynem[edytuj]

Jerzy z Tyczyna (przed 1510–1591) – poeta humanistyczny sekretarz królewski, polski dyplomata na papieskim dworze. Urodzony w Tyczynie w rodzinie mieszczańskiej;
Jan Kostka, herbu Dąbrowa (1557–1582), pierwszy mąż Anny Pileckiej – właścicielki Tyczyna;
Krzysztof Kostka, herbu Dąbrowa (1556–1602), drugi mąż Anny Pileckiej od 1586 roku. Z tego małżeństwa urodziło się pięcioro dzieci: Katarzyna, żona Stanisława Jana Wapowskiego; Zofia, żona Piotra Opalińskiego; Anna, która była ksienią w Jarosławiu; Jan, który była starostą w Sejnach i zarządcą Sędziszowa; Mikołaj Rafał, który otrzymał nominację na wojewodę brzeskiego, na jego dworze w Tyczynie był wychowywany Aleksander Kostka-Napierski.
Adam Fedorowicz (1854-1917), urzędnik – honorowy obywatel Tyczyna^[5]

W Tyczynie urodziła się Kasia Sobczyk (1945–2010), piosenkarka, solistka Czerwono-Czarnych^[6].

Zabytek[edytuj]

Kościół parafialny św. Katarzyny i Świętej Trójcy

Pałac Wodzickich, obecnie Liceum Ogólnokształcące

Pomnik Grunwaldu z figurą Matki Bożej ustawiony w 1910 r. w centrum Tyczyna

Kościół św. Katarzyny i Świętej Trójcy – pierwszy kościół powstał w 2 połowy XV w. W 1629 r. kościół spłonął wraz z miastem. W latach 1631-1638 został odbudowany przez Mikołaja Kostkę, który dobudował kaplicę św. Stanisława, w której został pochowany. W 1657 r. w czasie węgierskiego najazdu Jerzego Rakoczego, kościół został spalony. Od początku XVIII w. kościół był rozbudowywany, w szczególności przez Jana Klemensa Branickiego w latach 1720-1730 i 1759-1763. W 1727 r. do prezbiterium dobudowano kaplicę św. Trójcy (naprzeciw kaplicy św. Stanisława). W latach 1735-1745 wykonano nowy zespół sześciu murowanych ołtarzy ozdobionych gipsem i mozaikami. Trzy ołtarze – główny, Św. Stanisława i Św. Trójcy, wzorowane były na rzymskich wzorach, a wykonali je architekci – Jan Henryk Klemm i Gottfried Schulz. Dobudowano też dwie wieże według projektu Jana Henryka Klemma. Sztukaterie wykonał Gottfried Schulz, a freski malował Antoni Perliczka. Z tego okresu pochodzi nowy budynek wikarówki, piętrowa plebania oraz nowe organy. W dniu 26 maja 1782 r. w uroczystość Św. Trójcy nowy proboszcz ks. Antoni Betański konsekrował na nowo kościół, któremu nadano potrójne wezwanie: Św. Trójcy, Wniebowzięcia Matki Bożej i Św. Katarzyny. Kościół jest siedzibą parafii św. Katarzyny, należącej do dekanatu Tyczyn, diecezji rzeszowskiej.
Pałac Wodzickich wraz z 11 hektarowym parkiem oraz budynki gospodarcze (II. poł. XIX / pocz. XX w.), w stylu historyzującym, eklektycznym. Obecnie w pałacu mieści się Liceum^[7]

Edukacja[edytuj]

Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Tyczynie (obecnie Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie)
Zespół Szkół w Tyczynie im. Władysława Orkana
Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Tyczynie
Szkoła Podstawowa im. Stanisława Staszica w Tyczynie

Sport w Tyczynie[edytuj]

W mieście działa klub sportowy MKS „Strug” Tyczyn, rozgrywający mecze na stadionie miejskim. Największym sukcesem klubu jest zdobycie w sezonie 2002/2003 Pucharu Polski na szczeblu wojewódzkim^[8]. Przy gimnazjum publicznym znajduje się hala sportowa.

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Tyczyna w 2014 roku^[9].

Zobacz też[edytuj]

Uwagi

↑ Taka jest pisownia nazwy ulicy, podczas gdy TERYT w wykazie integralnych części miasta stosuje zapis „Półanek”.

Przypisy

↑ http://www.polskawliczbach.pl/Tyczyn, w oparciu o dane GUS.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 172.
↑ Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333-1370 : chronologia i rozmieszczenie, w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 2 po s. 617.
↑ Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwów tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie wydane staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego, 1888 rok, Tom 13, Termini terrestres Przeworscenses 1450.
↑ Kronika. Wiadomości osobiste. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 44 z 4 listopada 1917.
↑ Ryszard Wolański: Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej. T. II. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ, 2003, s. 119. ISBN 83-911-888-8-4.
↑ Strona gminy.
↑ Tyczyn w bazie 90minut.pl
↑ http://www.polskawliczbach.pl/Tyczyn, w oparciu o dane GUS.

Bibliografia[edytuj]

Polski słownik biograficzny, T. 11, Wrocław 1964-1965.
Jerzy z Tyczyna: Polski dyplomata na papieskim dworze.
Wybór listów Jerzego z Tyczyna do Marcina Kromera (1554–1585), Warszawa 1982.
Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 79, 81, 82,108, 109, 110, 114, 115, 118,119, 120, 256, i 257, ISBN 978-83-89976-40-6.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Tyczyn w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XII: Szlurpkiszki – Warłynka. Warszawa, 1892.
Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej – Tyczyn

[p1-3] Taka jest pisownia nazwy ulicy, podczas gdy TERYT w wykazie integralnych części miasta stosuje zapis „Półanek”.

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Tyczyn, w oparciu o dane GUS.

[2] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 172.

[4] Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333-1370 : chronologia i rozmieszczenie, w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 2 po s. 617.

[5] Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwów tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie wydane staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego, 1888 rok, Tom 13, Termini terrestres Przeworscenses 1450.

[6] Kronika. Wiadomości osobiste. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 44 z 4 listopada 1917.

[7] Ryszard Wolański: Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej. T. II. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ, 2003, s. 119. ISBN 83-911-888-8-4.

[8] Strona gminy.

[9] Tyczyn w bazie 90minut.pl

[pwl-10] ttp://www.polskawliczbach.pl/Tyczyn, w oparciu o dane GUS.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]