Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta w woj. łódzkim. Zobacz też: inne znaczenia hasła Wieluń.

Wieluń
Zniszczenia centrum z lotu ptaka (1 września 1939r.), Mury obronne z Bramą Krakowską, Kolegiata Bożego Ciała, Pl. Legionów, cukrownia „Wieluń”, I LO im. T. Kościuszki, Były młyn „Amerykanka”,
Herb Wielunia Flaga Wielunia
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	wieluński
Gmina	Wieluń gmina miejsko-wiejska
Data założenia	1217-1218
Prawa miejskie	1283
Burmistrz	Paweł Okrasa
Powierzchnia	16,9 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	23 018[1] 1 364,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 43
Kod pocztowy	98-300
Tablice rejestracyjne	EWI
Położenie na mapie województwa łódzkiego Wieluń
Położenie na mapie Polski Wieluń
51°13′21″N 18°34′26″E/51,222500 18,573889
TERC (TERYT)	1017094
SIMC	0976586
Urząd miejski pl. Kazimierza Wielkiego 1 98-300 Wieluń
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Wieluń (łac. Velun, ros. Велюнь, jid. וויעלון, czes. Věluň) – miasto w woj. łódzkim, na krańcu Wyżyny Wieluńskiej, siedziba powiatu wieluńskiego oraz gminy Wieluń.

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[2] w starostwie wieluńskim w powiecie wieluńskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku^[3]. Jest także często uważany za miejsce wybuchu II wojny światowej^[4]. Niekiedy nazywany polską Guernicą w związku z bestialstwem Luftwaffe wobec ludności cywilnej podczas nalotów bombowych 1 września 1939^[5]

31 marca 2016 miasto liczyło 30 123 mieszkańców^[6].

Historia[edytuj]

W Polsce przedrozbiorowej[edytuj]

Nieistniejący kościół pokolegiacki św. Michała Archanioła, (1910)

Wieluń jest miastem o prawie 800-letniej historii. Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 2 połowy XIII w. Gród był od 1281 ośrodkiem kasztelanii^[7]. Przypuszcza się, że prawa miejskie Wieluń uzyskał ok. 1282^[8]. W XIV wieku Kazimierz III Wielki wybudował w Wieluniu zamek, który potem był wielokrotnie przebudowywany w związku z pożarami. Dziś na fundamentach zamku stoi pałacyk klasycystyczny. Miasto było stolicą historycznej ziemi wieluńskiej w województwie sieradzkim od 1396. W 1564 starostwo wieluńskie składało się z miast: Wielunia i Kamionu oraz wsi: Bobrowniki, Wierzbie, Pątnów, Krzyworzeka, Mokrsko z folwarkiem, Wróblew, Pichlice, Sokolniki z folwarkiem, Czastary, Osiek, Kiełczygłów w Sieradzkiem i innych. W Wieluniu od końca XIV w. do końca XVIII w., odbywały się sądy ziemskie i grodzkie^[9].

Żydzi w Wieluniu[edytuj]

Żydzi osiedlali się w Wieluniu już od połowy XVI wieku, mimo że miasto posiadało tzw. przywilej de non tolerandis Judaeis, wydany w 1566 przez króla Zygmunta Augusta i odnowiony w 1581 przez króla Stefana Batorego, zabraniający Żydom osiedlania się w tym mieście. Z tego powodu w okresie staropolskim Żydów w tym mieście oficjalnie nie było^[10]. W 1799 zbudowano pierwszą synagogę, a w 1850 powstał kirkut. W 1897 w mieście było 2732 Żydów (38% ludności).

Nalot 1 września 1939[edytuj]

Zniszczenia centrum miasta z 1 września 1939, zdjęcie ze zbiorów Muzeum Ziemi Wieluńskiej

 Osobny artykuł: Bombardowanie Wielunia.

Bombardowanie Wielunia – odbyło się 1 września o godzinie 4:40, a przeprowadziły je bombowce nurkujące Luftwaffe; jest ono często przywoływane jako przykład bestialstwa i nieuzasadnionego terroru niemieckiego lotnictwa^[11].

II wojna światowa[edytuj]

Na początku okupacji miasto włączono do III Rzeszy. Okupanci używali nazw Welun w latach 1940–1941 i 1942–45 oraz Welungen 1941–42. Cała ludność żydowska została zebrana w getcie, w sierpniu 1942 przetrzymywana w kościele Bożego Ciała, a potem w większości wymordowana – głównie w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem. 18 stycznia 1945 do miasta wkroczyła Armia Czerwona.

Po 1945[edytuj]

Zbrojne podziemie polskie, walczące z okupantem niemieckim, a potem stacjonującymi jednostkami radzieckimi i UB, przetrwało na ziemi wieluńskiej aż do 1953. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego.

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Wielunia w 2014^[1].

Zabytki[edytuj]

Ratusz i Brama Krakowska

Fragment wieluńskich murów obronnych – baszta prochownia (widok z wieży ratuszowej)

Bazylika kolegiacka Bożego Ciała

Kościół św. Mikołaja i klasztor Bernardynek

Centrum miasta obecnie – widok z lotu ptaka

Kościół i klasztor Reformatów

 Z tym tematem związana jest kategoria: Zabytki w Wieluniu.

Zabytkami miasta są:

• Mury obronne
  • Relikty baszty Prochowni i baszty Skarbczyk, baszta Męczarnia oraz baszta Swawola
  • Brama Krakowska i ratusz
  • Brama Kaliska
• Dawny zamek
• Kolegiata Bożego Ciała
• Kościół św. Mikołaja i klasztor Bernardynek
• Kościół św. Barbary
• Kościół i klasztor Reformatów
• Budynek dawnego Kolegium Pijarskiego
• Kościół św. Józefa
• Kościół Ewangelicki
• Budynek Muzeum Ziemi Wieluńskiej
• Cmentarze – rzymskokatolicki i ewangelicki
• Plebania parafii św. Józefa
• Wieluński Dom Kultury – dawna cerkiew

Zabytkami zniszczonymi podczas II wojny światowej i nieodbudowanymi są:

• Kościół św. Michała Archanioła – tzw. Fara, dawna Kolegiata
• Synagoga wieluńska

Budynkami objętymi opieką konserwatorską, ale nieujętymi w rejestrze zabytków są:

• były młyn „Amerykanka”
• hala i budynek administracyjny cukrowni „Wieluń”

Dzielnice i osiedla Wielunia[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Dzielnice i osiedla Wielunia.

• Śródmieście – Najstarsza część miasta zniszczona 1 września 1939 w 90%^[12]. Na terenie śródmieścia znajduje się tzw. „Osiedle Okólna”. Część ulic ścisłego centrum objęta jest strefą płatnego parkowania, w której opłaty uiszcza się w automatach wydających bilety parkingowe (parkomaty typu „Pay and display”)
• Osiedle Armii Krajowej (dawniej Osiedle XXV-lecia PRL) – Wznoszone od 1966 roku. Osiedle usytuowane jest pomiędzy ulicami Sieradzką, Traugutta, Grunwaldzką i Puławskiego.
• Osiedle Bugaj – Na terenie dawnej wsi Bugaj włączonej w granice Wielunia w 1934, między ulicami: Sieradzką, Sucharskiego, Młodzieżową, Traugutta.
• Osiedle Kopernika – Nieduże osiedle wzniesione w latach 1972-1975 między ulicami: Częstochowską, Szkolną, 3 Maja, M. Skłodowskiej-Curie, A. Struga. Do osiedla od strony południowej przylega tzw. osiedle „Poniemieckie” wzniesione przez okupanta w latach 40.
• Osiedle Stare Sady – Wznoszone od 1984. Położone między ulicami: 18 Stycznia, Częstochowską i Nadodrzańską. 54 bloki mieszkalne, od 1993 także segmentowe budownictwo jednorodzinne. W końcu 1997 zamieszkane przez 5109 osób^{[potrzebny przypis]}.
• Osiedle Stefana Kardynała Wyszyńskiego (dawniej Osiedle Ludwika Waryńskiego) – Wznoszone w technologii wielkopłytowej od końca lat 70. XX w. Położone między ulicami: POW, Kościuszki i Popiełuszki. 41 bloków mieszkalnych, od 1991 także segmentowe budownictwo jednorodzinne. Na osiedlu znajdują się szkoła podstawowa, gimnazjum, przedszkole oraz cztery supermarkety.
• Osiedle Wojska Polskiego – Jedno ze starszych wieluńskich osiedli, w większości komunalne, położone między ulicami: Biedala, Sucharskiego, Młodzieżową, Wojska Polskiego.
• Osiedle domków jednorodzinnych „Za szpitalem” – Położone w obrębie ulic: Wiśniowa, J.Żubr, Graniczna, 3 Maja. Usytuowane na terenach częściowo włączonej do Wielunia wsi Gaszyn. Osiedle to powstało w oparciu o budownictwo jednorodzinne.
• Niedzielsko – Wieś całkowicie włączona do Wielunia w 1988. Potoczna nazwa tej dzielnicy to „Cukrownia”. Znajdują się tam: nieczynna od 2002 roku cukrownia „Wieluń”, Bałtyk-Gaz (zakład gazownictwa bezprzewodowego), Korona (wytwórnia świec), Wielton, Neotech, Patrol, Ekomal, Biosow (oczyszczalnie ścieków), Wigal i inne zakłady pracy.
• Chrusty – Wieś całkowicie włączona do Wielunia w 1988, składa się na nią kilka ulic, z których najistotniejszą jest ulica Jagiełły
• Berlinek – Teren między osiedlem Stare Sady a linią kolejową Wieluń – Herby Nowe. Osiedle wzniesione w latach hitlerowskiej okupacji, pierwotnie o architekturze charakterystycznej dla niemieckich wiosek, obecnie ten charakter zatraca. Spowodowane to jest intensywnym rozwojem budownictwa jednorodzinnego.
• Osiedle Stodolniana – Osiedle bloków komunalnych znajdujące się przy ul. Stodolnianej, pomiędzy ul. Popiełuszki a linią kolejową nr 181 w rejonie przystanku kolejowego Wieluń Miasto.
• Osiedle Moniuszki – Nieduże osiedle znajdujące się prawie w samym centrum miasta, sąsiadujące z dwoma supermarketami oraz dworcem autobusowym.
• Podszubienice – Teren obejmujący ulice: Powstańców 1863, Sybiraków, Stadionu WOSiR, parku im. Mieczysława Kałuży i lasku miejskiego. Nazwa ta pojawiła się w 1844. W latach 1863-1864 Rosjanie dokonywali tu egzekucji na uczestnikach powstania styczniowego.
• Kijak – Teren obejmujący ulice: Kijak, Joanny Żubr, Graniczną, i przyległe. Na Kijaku znajduje się nieczynny od 1939 cmentarz żydowski.
• Błonie – Teren obejmujący ulice: Kochelskiego, Błońską, Wodną, Poprzeczną, Sejmu Czteroletniego i Wodną (tereny pomiędzy linią kolejową a ulicą Głowackiego).
• Osiedle „Poniemieckie” – Teren obejmujący ulice: M. Skłodowskiej-Curie, Paderewskiego i Roosevelta, znajdujący się pomiędzy os. Kopernika, ul. 3 Maja i cmentarzem rzymskokatolickim. Większość bloków wybudowano podczas niemieckiej okupacji.

Klimat[edytuj]

Przemysł[edytuj]

Cukrownia „Wieluń” – widok ogólny

Pierwszy duży zakład przemysłowy powstał w Wieluniu w 1912 – była nim działająca do 2002 cukrownia „Wieluń”. Największym zakładem w historii miasta był działający do tej pory w zredukowanym wymiarze ZUGiL (Zakłady Urządzeń Galwanicznych i Lakierniczych). Większość dużych zakładów produkcyjnych ulokowana jest w północnej części miasta (Niedzielsko, Błonie i tereny przyległe), gdzie funkcjonuje także podstrefa „Wieluń” Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Energetyka[edytuj]

Ciepłownia

Energia cieplna[edytuj]

Produkcją i dystrybucją energii cieplnej na terenie miasta zajmuje się prawie wyłącznie jedna firma (Energetyka Cieplna Wieluń Sp. z o.o.). Jej majątek stanowi^{[potrzebny przypis]}:

• sieć ciepłownicza
• ciepłownia miejska o mocy 90 MW (komin o wysokości 100 metrów)
• dodatkowa kotłownia o mocy 360KW w Niedzielsku.

Ciepłownia zasila w ciepło centrum miasta, większe osiedla, szkoły i szpital, natomiast kotłownia - leżącą na obrzeżach dzielnicę „Cukrownia”. Ciepłownia jest wyposażona w trzy kotły typu WR-25 (moc nominalna jednego takiego kotła to 30 MW), z których wyprodukowane ciepło przekazywana jest siecią o długości 27 km. Przyłączonych jest do niej 59 grupowych węzłów cieplnych oraz 152 węzły indywidualne. Polityka energetyczna miasta, jak i przedsiębiorstwa zakłada systematyczną likwidację niskiej emisji. Udziałowcami spółki są: Urząd Miasta, ZUGiL (Zakłady Urządzeń Galwanicznych i Lakierniczych) oraz WSM (Wieluńska Spółdzielnia Mieszkaniowa).

Energia elektryczna[edytuj]

Energia elektryczna dystrybuowana jest przez: Zakład Energetyczny Łódź-Teren S.A. – Rejon Energetyczny Wieluń.

Od kwietnia 1916 do lipca 1939 w Wieluniu funkcjonowała samodzielna elektrownia miejska o mocy 370 kW. Od lipca 1939 roku miasto jest włączone do krajowych sieci elektroenergetycznych. Obecnie do miasta energię elektryczną doprowadzają niezależne linie wysokiego napięcia 110 kV (110 000 V)^[13]:

• linia Trębaczew -Wieluń,
• linia Złoczew -Wieluń,
• linia Wieruszów -Wieluń,
• linia Janinów -Wieluń.

Linie te zasilają GPZ (Główny Punkt Zasilania) zlokalizowany w północnej części Wielunia. Planowana jest także budowa łącznika o napięciu 110 kV pomiędzy wyżej wymienionymi liniami, biegnącego po wschodnich obrzeżach miasta, w większej części poza jego granicami – oraz drugiego GPZ („Sady”) w południowo-wschodniej części miasta. Odbiorcy zasilani są z miejskiej sieci rozdzielczej w skład której wchodzą sieć średniego napięcia 15 kV oraz sieć niskiego napięcia.

Gazownictwo[edytuj]

Od 2011 roku funkcjonuje system zaopatrzenia w gaz ziemny, w skład którego wchodzą: gazociąg wysokiego ciśnienia – PN63 (63 bary), stacja redukcyjna oraz sieć dystrybucyjna średniego ciśnienia PN5. Operatorem sieci gazowej jest EWE energia sp. z o.o.^[14].

Zakład Gazownictwa Bezprzewodowego (LPG) został oddany przez miasto w leasing firmie Bałtyk Gaz Sp. z o.o. Dystrybucją gazu bez przewodowego zajmuje się ponadto kilka mniejszych firm.

Transport[edytuj]

Droga Wojewódzka (dawna DK74) na wylocie z Wielunia (fragment ul. Warszawskiej)

Docelowy układ ważniejszych dróg na terenie miasta i gminy Wieluń

Stacja kolejowa: Wieluń Dąbrowa

Stary, niejstniejący już dworzec autobusowy z 1976 roku, widok od ul. Chopina

Układ drogowy[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Obwodnice Wielunia.

Wieluń stanowi ważny węzeł komunikacyjny. Przez miasto przebiegają drogi krajowe:

• droga krajowa nr 74 relacji: S8 – Wieluń (obwodnica) – A1 -Piotrków Tryb. – Kielce – Zamość – granica państwa (UA)
• droga krajowa nr 43: Wieluń – A1 – Częstochowa
• droga krajowa nr 45: Racibórz – Opole – Kluczbork – Wieluń – S8 – (Poznań/Łódź)

oraz wojewódzkie:

• nr 481: Wieluń – Łask – (Łódź)
• nr 486: Wieluń – Działoszyn – (Radomsko).

30 marca 2017 roku została oddana do użytkowania obwodnica północna miasta w ciągu drogi krajowej nr 74. Docelowo ma powstać również obwodnica południowo-zachodnia dla pozostałych dróg krajowych. Zakończono również pierwszy odcinek drogi średnicowej, która po ukończeniu inwestycji odciąży starą obwodnicę śródmiejską. W okolicy Wielunia przebiega droga ekspresowa S8, na której w pobliżu miasta zlokalizowano dwa węzły drogowe: „Wieluń” na zachód i „Złoczew” na północ od Wielunia. Zapowiadana jest też realizacja 70-kilometrowego traktu „Kalisko-Wieluńskiego” łączącego Wieluń z Kaliszem.

Komunikacja kolejowa i autobusowa[edytuj]

Przez miasto przebiega wybudowana w 1926 linia kolejowa nr 181 Herby Nowe-Krzepice-Wieluń-Wieruszów-Kępno-Syców-Oleśnica (pierwotnie budowana jako Kalety-Podzamcze). Trwają prace nad koncepcją połączenia kolejowego Wielunia z Bełchatowem. Do 31 sierpnia 1989 funkcjonowała Wieluńska Kolej Wąskotorowa, która łączyła Wieluń z Praszką. Obecnie miasto posiada stację kolejową Wieluń Dąbrowa w północno-zachodniej części miasta oraz przystanek Wieluń Miasto, znajdujący się tuż przy wiadukcie nad drogą krajową nr 74.

Komunikację autobusową z okolicą oraz poprzez kilka kursów dalekobieżnych z krajem zapewnia głównie PKS Wieluń, oraz nowoczesny, wybudowany w 2014 roku dworzec autobusowy, obsługujący również komunikację międzynarodową.

Komunikacja miejska[edytuj]

Wieluń, podobnie jak znaczna część miast, posiada system komunikacji miejskiej. Sieć transportu zbiorowego składa się z ośmiu regularnych linii obsługiwanych transportem autobusowym. Kursy w ramach siedmiu z nich odbywają się nie tylko wewnątrz strefy miejskiej, ale także docierają do wybranych sołectw położonych w gminie Wieluń. Komunikacja miejska istnieje tu od 1988 roku. Autobusy kursują w następujących relacjach:

• Linia A: Dw. PKP Wieluń-Dąbrowa – Stare Sady – (Ruda)
• Linia B: (Bieniądzice) – Rozlewnia gazu – Stare Sady
• Linia C: Dw. PKP Wieluń-Dąbrowa – ul.POW – (Olewin)
• Linia D: (Kurów) – Stadion – Ruda
• Linia D – BIS: Dw. PKP Wieluń-Dąbrowa – ul.POW
• Linia E: Rozlewnia gazu – Stare Sady
• Linia G: (Bieniądzice) – Rozlewnia gazu – ul.Częstochowska
• Linia H: Masłowice – Stare Sady

W nawiasach zostały podane nazwy pętli, do których dociera tylko część kursów danej linii.

Obsługa komunikacji miejskiej w Wieluniu została w drodze przetargu powierzona firmie PKS Wieluń.

Tabor[edytuj]

Autosan H9 w barwach wieluńskiego ZKM na ulicy 18 stycznia (DW486)

Do 2004 przewozy były realizowane tylko należącymi do miasta pojazdami typu Autosan H9-35. W latach 2004-2012 odbywała się sukcesywna wymiana pojazdów na krótsze, w wyniku której w 2012 został wycofany ze służby w komunikacji miejskiej ostatni Autosan H9-35. W związku z tym, obecnie przewozy realizowane są głównie pojazdami 7-metrowymi. Część użytkowanego w komunikacji miejskiej taboru autobusowego jest własnością miasta, zaś pozostałą część zapewnia przewoźnik - zwycięzca przetargu na obsługę linii autobusowych.

Transport lotniczy[edytuj]

Ok. 28 km na północny wschód od miasta znajduje się prywatne lądowisko Konopnica. Najbliższy port lotniczy znajduje się w Łodzi.

Gospodarka wodą, ściekami i odpadami[edytuj]

Widok na fragment oczyszczalni ścieków w Wieluniu

Piaskownik w komunalnej oczyszczalni ścieków w Wieluniu.

Woda[edytuj]

Miasto zaopatrywane jest w wodę z czterech ujęć:

• „Częstochowska” – trzy studnie (120 m³/h), zbiorniki magazynowe (2x 2500 m³), stacja uzdatniania
• „Ruda” – trzy studnie (50 m³/h)
• „Piłsudskiego” – dwie studnie (192 m³/h)
• „Jagiełły/Cukrownia” (ujęcie w rezerwie – czasowo wyłączone z eksploatacji)

Ścieki[edytuj]

Ścieki komunalne odprowadzane są do oczyszczalni komunalnej o wydajności 15 000 m³/d, zlokalizowanej na Błoniach. W sąsiedztwie oczyszczalni komunalnej funkcjonuje oczyszczalnia ścieków przemysłowych (mleczarskich) o przepustowości 2044 m³/d. Większość ścieków deszczowych z terenu miasta oraz ścieki z wymienionych powyżej dwóch oczyszczalni odprowadzane są do Kanału Wieluńskiego.

Odpady[edytuj]

Odpady z terenu miasta trafiają w większości na komunalne składowisko w Rudzie, na którego terenie funkcjonuje sortownia oraz kompostownia odpadów biodegradowalnych.

Edukacja[edytuj]

II LO im. Janusza Korczaka

 Osobny artykuł: Lista szkół w Wieluniu.

W obrębie miasta znajdują się 3 szkoły podstawowe, 6 szkół usytuowanych jest w sąsiadujących wsiach. Funkcjonują 4 gimnazja, 3 licea ogólnokształcące (dla młodzieży), 2 zespoły szkół technicznych i zawodowych oraz szkoła policealna. W mieście według danych^[15] z 2006 roku uczyło się 1 479 dzieci w szkołach podstawowych oraz 1 433 uczniów w 4 gimnazjach. W szkołach średnich nauki pobierało 2 996 uczniów^[15]. W Wieluniu mieści się Wydział Zamiejscowy Wyższej Szkoły Informatyki i Umiejętności w Łodzi oraz zamiejscowe ośrodki dydaktyczne Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi oraz Społecznej Akademii Nauk w Łodzi. Od 1992 r. istnieje Kolegium Nauczycielskie.

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Kościół św. Józefa (Rzymskokatolicki)

Kościół Ewangelicko-Augsburski

Na pierwszym planie zburzona w 1939 roku synagoga

 Z tym tematem związana jest kategoria: Kościoły w Wieluniu.

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące wspólnoty:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Kościół św. Barbary w Wieluniu
  • Bazylika Kolegiacka Bożego Ciała w Wieluniu
  • Kościół i klasztor Reformatów w Wieluniu
  • Kościół św. Józefa w Wieluniu
  • Kościół św. Mikołaja w Wieluniu
  • Kościół Miłosierdzia Bożego w Wieluniu
  • Kościół św. Stanisława Biskupa Męczennika w Wieluniu
• oraz dwa zniszczone kościoły rzymskokatolickie:
  • Kościół św. Michała Archanioła w Wieluniu
  • Kościół św. Ducha w Wieluniu
• Kościół Starokatolicki
  • Kaplica Wszystkich Świętych w Wieluniu
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
  • Zbór Adwentystów Dnia Siódmego w Wieluniu
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
  • Kościół ewangelicki w Wieluniu
• Kościół Zielonoświątkowy
• Świadkowie Jehowy
  • Dwa zbory i Sala Królestwa^[16]

Kiedyś były to także:

• Judaizm
  • Synagoga w Wieluniu
  • Stara Synagoga w Wieluniu
• Prawosławie
  • Cerkiew Przenajświętszej Bogarodzicy Maryi w Wieluniu
  • Cerkiew św. Włodzimierza w Wieluniu

Kultura[edytuj]

Biblioteka Miejska im. Leona Kruczkowskiego

Muzeum Ziemi Wieluńskiej

Siedziba Wieluńskiego Domu Kultury dawniej cerkiew NMP

Biblioteki[edytuj]

W mieście obecnie działają następujące biblioteki:

• Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna im Leona Kruczkowskiego
• Powiatowa Biblioteka Publiczna
• Biblioteka Pedagogiczna
• Biblioteka Kolegium Nauczycielskiego
• oraz biblioteki przyszkolne

Muzea i galerie[edytuj]

• Muzeum Ziemi Wieluńskiej
• Galeria „Art Deco”

Kina i teatry[edytuj]

W mieście działają lub działały następujące kina:

• „Syrena” – obecnie w przebudowie, działa od 1962
• „Odra” („Wolność”) – funkcjonowało w latach 1945-1975

przed II wojną światową:

• „Hel” – działało od roku 1936 do 1.09.1939
• „Miraż” 1921-1934
• „Polonia” („Goplana”) 1918 –1939

Profesjonalne przedstawienia teatralne odbywają się na scenie kina „Syreny”. W jednym z parków miejskich znajduje się nieczynny amfiteatr w którym w latach 1977-1989 odbywały się koncerty i inne widowiska.

Domy kultury[edytuj]

Obecnie funkcjonują następujące domy kultury:

• Wieluński Dom Kultury
• Młodzieżowy Dom Kultury
• Spółdzielczy Dom Kultury WSM
• Klub Osiedla Kopernika
• „Dom Nauczyciela”

Towarzystwa regionalne[edytuj]

• Wieluńskie Towarzystwo Naukowe
• Towarzystwo Przyjaciół Wielunia

Fundacje[edytuj]

• Fundacja na rzecz Rozwoju Powiatu Wieluńskiego
• Fundacja „Tacy Sami”
• Fundacja „Arkana XXI”

Sport i rekreacja[edytuj]

Zegar słoneczny na plantach

w mieście znajdują się trzy parki miejskie, miejski lasek, planty powstałe w miejscu dawnej fosy, oraz wiele skwerów i zieleńców:

• Park śródmiejski im. Żwirki i Wigury
• Park śródmiejski im. Witolda Pileckiego
• Park miejski im. Mieczysława Kałuży
• Planty miejskie im. Jana Pawła II
• Lasek miejski

Infrastruktura sportowa zarządzana jest przez Wieluński Ośrodek Sportu i Rekreacji (WOSiR) oraz wiele innych stowarzyszeń (np. WKS Wieluń, MKS Wieluń, Junior Wieluń, MLKS Wieluń, MUKS Pamapol Siatkarz Wieluń.)

• Kąpielisko Miejskie (przy ul Broniewskiego)
• Pływalnia kryta (przy ul. POW 14)
• Sztuczne lodowisko (os Kard. Wyszyńskiego – czynne corocznie od października do połowy marca)
• Hala sportowa (przy ul Częstochowskiej)
• Stadion Miejski wraz z kompleksem boisk (przy ul. Wojska Polskiego)
• Sala sportowa (przy ul POW 14)
• Boiska i sale sportowe (przy szkołach prowadzonych przez miasto Wieluń)
• Boiska (należące do spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych)

W Wieluniu swój początek ma pieszy Szlak Jury Wieluńskiej i kilka szlaków rowerowych. Na granicy miasta rozpoczyna się także Szlak Konny Jury Wieluńskiej^[17]. Większość powyższych szlaków turystycznych przebiega przez położony w pobliżu Załęczański Park Krajobrazowy.

Pomniki[edytuj]

Pomnik Bohaterów Powstania Styczniowego

Pomnik Pogromcom hitleryzmu (Braterstwa Broni) w Wieluniu

Tablica pamiątkowa, poświęcona bombardowaniu szpitala Wszystkich Świętych w Wieluniu. Tablica od września 1959 do sierpnia 2009 znajdowała się na ścianie II LO. Obecnie znajduje się w izbie pamięci zlokalizowanej w II LO, a w miejscu gdzie się znajdowała pierwotnie zlokalizowano nową tablicę

• Pomnik Bohaterów Powstania Styczniowego (bud. 1925)
• Pomnik Orląt Polskich (bud. 1924)
• Pomnik Jana Pawła II (bud. 2006)
• Pomnik „Pogromcom hitleryzmu” („Braterstwa Broni”) (bud. 1965-66) rzeźbiarki Jadwigi Janus
• Pomnik (popiersie) rotmistrza Witolda Pileckiego (bud. 2008)
• Pomnik nauczycieli ziemi wieluńskiej pomordowanych podczas II wojny światowej (bud. 1980)
• Pomnik Armii Czerwonej – nieistniejący (bud. 1945 rozb. 1958)
• Pomnik ofiar bombardowania szpitala Wszystkich Świętych (odsłonięty w 2009 przez Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego
• Pomnik pamięci wieluńskich Żydów – ofiar niemieckiej okupacji w latach 1939-1945 (odsłonięty w 2009 przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego).
• Pomnik ofiar Zbrodni Katyńskiej na cmentarzu rzymskokatolickim (bud. 1990)

inne:

• Głaz z tablicą upamiętniającą bombardowanie miasta 1 września 1939 – teren byłego cmentarza kościelnego kościoła farnego (odsłonięty w 2004 przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego).
• Głaz z tablicą upamiętniającą zniszczenie kościoła farnego i rekonstrukcje jego reliktów 1989-1991 (teren byłego cmentarza kościelnego kościoła farnego)
• Głaz z tablicą upamiętniającą zagładę wieluńskiej społeczności żydowskiej (teren byłego cmentarza żydowskiego)
• Tablica z płaskorzeźbą popiersia Marszałka Józefa Piłsudskiego – na gmachu banku przy placu Kazimierza Wielkiego
• Głaz z tablicą poświęconą wieluńskim ofiarom Katynia w parku Rotmistrza Pileckiego
• Głaz z tablicą poświęconą Maksymilianowi Marii Kolbemu na Plantach im Jana Pawła II
• Głaz z tablicą upamiętniającą 70 lat działalności harcerstwa na Ziemi Wieluńskiej 1916-1986 (park Rotmistrza Pileckiego)
• Głaz z tablicą upamiętniającą 700 lat praw miejskich Wielunia 1283-1983 (park Rotmistrza Pileckiego)
• Wojskowe groby żołnierzy polskich i radzieckich na cmentarzu rzymskokatolickim (w tym groby żołnierzy n/n)

Media[edytuj]

Obecnie działają:

• Radio Ziemi Wieluńskiej
• Telewizja Kablowa Wieluńskiej Spółdzielni Mieszkaniowej
• Portal INFO Wieluń

Ukazują się następujące:

• Kulisy Powiatu Wieluń [tygodnik]
• Nasz Tygodnik Wieluń-Wieruszów-Pajęczno – dodatek do Dziennika Łódzkiego
• Bezpłatna Gazeta „Między Nami”
• Wieluniak [bezpłatny dwutygodnik]

Kiedyś działała Telewizja Wieluń (nadajnik naziemny).

Dawniej ukazywały się następujące czasopisma:

• Puls Wielunia
• Gazeta Wieluńska
• Goniec Wieluński
• Ziemia Wieluńska
• Kurier Wieluński

oraz inne.

Panorama miasta[edytuj]

Panorama Wielunia widziana z północnego wschodu (ze wzgórza „nowego cmentarza” w Rudzie

Głowy miasta (burmistrzowie, prezydenci, przewodniczący prezydium, naczelnicy)[edytuj]

Burmistrzowie od XIV do XVII w.[edytuj]

Prezydenci Miasta[edytuj]

Portret Prezydenta Miasta – Stanisława Ziętarskiego

Burmistrzowie w latach 1817-1950[edytuj]

Przewodniczący Prezydium Miejskiej RN[edytuj]

Naczelnicy Miasta[edytuj]

Burmistrzowie (III RP)[edytuj]

Miasta partnerskie[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Wieluń

• Ludzie związani z Wieluniem
• Rzymskokatolicki region wieluński
• Statki MS Wieluń i SS Wieluń
• Kościoły typu wieluńskiego
• Tereny Rzeczypospolitej Polskiej anektowane przez III Rzeszę

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Wieluń w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XIII: Warmbrun – Worowo. Warszawa, 1893.
• Wieluńskie Forum Dyskusyjne
• Z dziejów dawnego Wielunia – witryna szczegółowo opisująca historię i zabytki Wielunia
• Portal Turystyki Aktywnej Ziemi Wieluńskiej
• Legenda o powstaniu Wielunia

p • d • e Dzielnice i osiedla Wielunia Śródmieście • Berlinek • Bugaj • Stare Sady • Osiedle Kardynała Wyszyńskiego • Niedzielsko • Chrusty • Osiedle Kopernika • Błonie • Podszubienice • Kijak • Osiedle Wojska Polskiego • Osiedle Armii Krajowej • Osiedle "Za szpitalem" • Osiedle Moniuszki • Osiedle Stodolniana •

p • d • e Gmina Wieluń Miasta Wieluń Sołectwa Bieniądzice • Borowiec • Dąbrowa • Gaszyn • Jodłowiec • Kadłub • Kurów • Małyszyn • Masłowice • Nowy Świat • Olewin • Ruda • Rychłowice • Sieniec • Srebrnica • Starzenice • Turów • Urbanice • Widoradz Miejscowości niesołeckie Chodaki • Grodzisko • Klusiny • Krajków • Ludwina • Małyszynek • Mokrosze • Piaski • Zwiechy

p • d • e Miasta województwa łódzkiego Miasta powiatowe Bełchatów • Brzeziny • Kutno • Łask • Łęczyca • Łowicz • Łódź • Opoczno • Pabianice • Pajęczno • Piotrków Trybunalski • Poddębice • Radomsko • Rawa Mazowiecka • Sieradz • Skierniewice • Tomaszów Mazowiecki • Wieluń • Wieruszów • Zduńska Wola • Zgierz Miasta gminne Aleksandrów Łódzki • Biała Rawska • Błaszki • Drzewica • Działoszyn • Głowno • Kamieńsk • Koluszki • Konstantynów Łódzki • Krośniewice • Ozorków • Przedbórz • Rzgów • Stryków • Sulejów • Szadek • Tuszyn • Uniejów • Warta • Wolbórz • Zelów • Złoczew • Żychlin

p • d • e Powiat wieluński Miasta Wieluń Gminy miejsko-wiejskie Wieluń Gminy wiejskie Biała • Czarnożyły • Konopnica • Mokrsko • Osjaków • Ostrówek • Pątnów • Skomlin • Wierzchlas