Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Włodawa (ujednoznacznienie).

Włodawa
Ulica Kościelna w oddali Kościół św. Ludwika
Herb Włodawy Flaga Włodawy
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	włodawski
Gmina	gmina miejska
Prawa miejskie	1534
Burmistrz	Wiesław Muszyński
Powierzchnia	17,97[1] km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	13 535[2] 753,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 82
Kod pocztowy	22-200
Tablice rejestracyjne	LWL
Położenie na mapie województwa lubelskiego Włodawa
Położenie na mapie Polski Włodawa
51°32′41″N 23°32′52″E/51,544722 23,547778
TERC (TERYT)	0619011
SIMC	0930294
Urząd miejski al. J. Piłsudskiego 41 22-200 Włodawa
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Włodawa (wymowa ⁱ) – miasto we wschodniej Polsce, w województwie lubelskim, siedziba powiatu włodawskiego; położone na obszarze Garbu Włodawskiego, nad Włodawką i Bugiem przy granicy z Białorusią.

Włodawa leży na Polesiu, na terenie przedrozbiorowego województwa brzeskolitewskiego^[3] wchodzącego w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa chełmskiego.

Według danych z 31 stycznia 2014 r. miasto miało 13 601 mieszkańców.

Od 1 stycznia 1973 r.^[4] do 15 lipca 1992^[5] w skład Włodawy wchodził Orchówek (miasto od 1506 do XVIII wieku i ponownie w latach 1775–1869, obecnie wieś w gminie Włodawa).

Historia[edytuj]

Barokowy kościół parafialny pw. św. Ludwika

Historia Włodawy do połowy XV wieku nie jest dobrze znana z powodu braku źródeł. Wiadomo jednak, że istniała już w pierwszej połowie XIII wieku jako jeden z grodów księstwa halicko-wołyńskiego i już wtedy mieszkała w niej ludność polska, ruska i żydowska. Położenie nad wielką rzeką – Bugiem – sprzyjało szybkiemu rozwojowi miasta jako ośrodka handlowego i tranzytowego.

Po lokacji miasta, która miała miejsce prawdopodobnie^[6] na początku XVI wieku, do Włodawy zaczęli coraz liczniej sprowadzać się Niemcy, Ormianie, Czesi i Żydzi.

Od 1569 r. Włodawa na mocy unii lubelskiej stała się miastem granicznym, zaś rzeka Włodawka stanowiła granicę pomiędzy województwem brzeskolitewskim a województwem ruskim. W roku 1596 Włodawa przeszła w ręce Leszczyńskich. W 1629 roku właścicielem miasta w województwie brzeskolitewskim był Rafał Leszczyński^[7]. W 1624 r. wzniesiono we Włodawie szkołę i zbór kalwiński, czynny do 1698 roku. Ważnym wydarzeniem był zwołany do Włodawy w roku 1634 synod kalwiński, na który przybyli delegaci z całej Korony i Litwy w celu ustalenia jednolitych form obrzędowych.

W 1648 r. wojska Chmielnickiego zajęły i spustoszyły Włodawę, mordując znaczną część mieszkańców. Kolejne wieki to rozwój gminy żydowskiej i stopniowe zwiększanie się liczby mieszkańców wyznania mojżeszowego.

Podczas konfederacji barskiej 14–15 września 1769 w bitwie toczonej w odwrocie z Włodawy w kierunku Łomaz poległ Franciszek Ksawery Pułaski, śpieszący z pomocą bratu Kazimierzowi Pułaskiemu.

W drugiej połowie 1944 roku miasto było siedzibą sztabu 1 Frontu Białoruskiego pod dowództwem marsz. Konstantego Rokossowskiego^[8].

 Osobny artykuł: Bitwa pod Łomazami.

 Zobacz też: Obwód Włodawa AK.

Przed II wojną światową we Włodawie były już dwie synagogi, bejt midrasz, dom modlitwy, szkoła talmud-tora, mykwa i cmentarz żydowski; działały dwie kapele klezmerskie i klub sportowy Makabi. W 1920 r. oddziały ukraińskie Petlury dokonały w mieście mordu 46 Żydów^[9].Holocaust zmienił diametralnie oblicze miasteczka, które było już wówczas od dawna typowym sztetlem. Większość żydowskich mieszkańców Włodawy zginęła w obozie zagłady w Sobiborze. Po wojnie pożydowskie budynki wykorzystywano m.in. jako magazyny, zaś macewy z cmentarza służyły często do brukowania ulic.

Synagogi we Włodawie

Mała Synagoga, widok od pd.-wsch.

Wielka Synagoga

Synagoga typu bejt midrasz

W 1981 r. utworzono Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego (obecnie Muzeum – Zespół Synagogalny we Włodawie), które przejęło dawne synagogi, przekształcając je w budynki muzealne.

15 marca 1923 powstał klub sportowy „Sokół” Włodawa, rok później zmienił nazwę na „Włodawija”, a w roku 1956 przyjął dzisiejsza nazwę – Włodawianka.

Zabytki[edytuj]

• Barokowy kościół parafialny pw. św. Ludwika z lat 1739–1752, zbudowany według projektu włoskiego architekta Pawła Fontany. Obok klasztor ojców paulinów.
• Cerkiew prawosławna pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy, wzniesiona w latach 1840–1843, przebudowana w latach 90. XIX w. Początkowo unicka, po 1875 prawosławna. Reprezentuje styl bizantyjsko-rosyjski z elementami klasycystycznymi. Świątynia parafialna.
• Wielka Synagoga wzniesiona w roku 1764, przy której znajdują się jeszcze dwa pokrewne budynki (Mała Synagoga oraz Bejt ha-midrasz).
• „Czworobok” – budowla w kształcie kwadratu z dziedzińcem w środku – zabytek unikatowy, najprawdopodobniej jedyny tego rodzaju w Polsce. Czworobok należał do włodawskich rajców, kupców i rzemieślników, w większości Żydów.

Obiekty zabytkowe

Klasztor paulinów we Włodawie

Zespół kramów, tzw. Czworobok

Przedwojenny budynek na rogu ul. Rynek i Czerwonego Krzyża

Przedwojenny budynek znajdujący się przy ul. Krótkiej 3

Nieistniejące[edytuj]

• Stary cmentarz żydowski – założony w XVIII wieku.
• Nowy cmentarz żydowski – założony w XIX wieku.

Nekropolie we Włodawie

Główna brama rzymskokatolickiego cmentarza parafialnego

Cmentarz Żołnierzy Wojska Polskiego z 1939 r.

Groby duchownych znajdujące się za cerkwią Narodzenia NMP

Dawny cmentarz żydowski, obecnie Park Miejski

Kultura[edytuj]

Włodawski Dom Kultury

Włodawa przez wieki była miastem, w którym w zgodzie żyli obok siebie Polacy, Rusini (Ukraińcy) oraz Żydzi, którzy do II wojny światowej stanowili ponad 60% jego ludności. Tradycję wielokulturowości upamiętnia i kultywuje coroczny Festiwal Trzech Kultur (kultur: żydowskiej, polskiej i ruskiej, związanych z trzema religiami: katolicyzmem, prawosławiem i judaizmem). W okresie zaborów Włodawa leżała początkowo w zaborze austriackim, dopiero potem została włączona do rosyjskiego.

Instytucje kultury:

• Młodzieżowy Dom Kultury, ul. Partyzantów 17
• Włodawski Dom Kultury, al. J. Piłsudskiego 10
• Miejska Biblioteka Publiczna, ul. Przechodnia 13
• Biblioteka Pedagogiczna, ul. Sierpińskiego 4
• Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, ul. Czerwonego Krzyża 7
• Szkoła Muzyczna I stopnia, al. J. Piłsudskiego 10

Edukacja[edytuj]

Przedszkola[edytuj]

• Miejskie Przedszkole Integracyjne we Włodawie, ul. Szkolna 5
• Przedszkole Miejskie nr 1 we Włodawie, ul. Słowackiego 16
• Przedszkole Miejskie nr 2 we Włodawie, ul. Zbigniewa Sierpińskiego 4
• Niepubliczne Przedszkole "Mała Akademia", ul. 11 Listopada 5b

Szkoły podstawowe[edytuj]

• Szkoła Podstawowa nr 2 we Włodawie, ul. Kopernika 3
• Szkoła Podstawowa nr 3 we Włodawie, ul. Zbigniewa Sierpińskiego 4
• Szkoła Podstawowa Specjalna nr 4 we Włodawie, ul. Partyzantów 13

Gimnazja[edytuj]

• Publiczne Gimnazjum nr 1 we Włodawie, ul. Szkolna 7
• Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Zamoyskich we Włodawie, ul. Szkolna 1
• Publiczne Gimnazjum Specjalne nr 3 we Włodawie, ul. Partyzantów 13
• Gimnazjum z oddziałami przysposabiającymi do pracy, ul. Żołnierzy WiN 16

Szkoły ponadgimnazjalne[edytuj]

• Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki we Włodawie, ul. Szkolna 1
• Zespół Szkół Zawodowych, ul. Modrzewskiego 24
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna we Włodawie, ul. Partyzantów 13

Religia[edytuj]

Cerkiew we Włodawie, (dawna cerkiew greckokatolicka)

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia Najświętszego Serca Jezusowego
  • Parafia św. Ludwika
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
  • zbór we Włodawie
• Świadkowie Jehowy
  • Zbór Włodawa korzystający z Sali Królestwa^[10].

Transport[edytuj]

 Zobacz też: PPKS Włodawa i Placówka Straży Granicznej we Włodawie.

• Włodawa jest ważnym węzłem drogowym. W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:
  • droga krajowa nr 82 Lublin – Włodawa
  • droga wojewódzka nr 812 Krasnystaw – Chełm – Włodawa – Wisznice – Biała Podlaska
  • droga wojewódzka nr 816 Zosin – Dorohusk – Włodawa – Sławatycze – Terespol

• Miasto posiada połączenia autobusowe z: Lublinem, Chełmem, Warszawą, Krakowem, Białą Podlaską, Białymstokiem, Zamościem, Parczewem, Radzyniem Podlaskim, Międzyrzecem Podlaskim, Siedlcami, Sandomierzem, Hrubieszowem, Lubartowem i wieloma innymi miejscowościami. Transport zapewniają zarówno przedsiębiorstwa i oddziały PKS, jak też przewoźnicy prywatni.

• Przez Włodawę przebiega linia kolejowa nr 81 Chełm – Włodawa na której znajduje się przystanek Włodawa. Ruch pasażerski na tej trasie został wstrzymany w listopadzie 2002 roku. Od 11 sierpnia do 7 października 2012 kursowały jednak pomiędzy Włodawą a Chełmem szynobusy, reaktywowane w sezonie turystycznym. Było to pierwsze połączenie pasażerskie od 2002 roku^[11].

• W 2011 przy Al. J. Piłsudskiego otworzono sanitarne lądowisko.

Struktura powierzchni i układ urbanistyczny[edytuj]

Według danych z roku 2002^[1] Włodawa ma obszar 18,67 km², w tym:

• użytki rolne: 50%
• użytki leśne: 10%

Zabudowa ulic i placów we Włodawie

Ul. Chełmska

Ul. Furmańska

Al. Piłsudskiego

Ul. Kościelna

Ul. 11 Listopada

Południowo-zachodnia pierzeja rynku

Zabudowa Włodawy rozciągnięta jest południkowo wzdłuż rzeki Bug, która stanowi wschodnią granicę miasta. Osią zabudowy są dwie równoległe względem siebie ulice, mianowicie al. Jana Pawła II i ul. J.Piłsudskiego, przechodząca na północy w ul. Długą, natomiast na południu w ul. Kraszewskiego. Południowa część Włodawy charakteryzuje się zwartą zabudową jednorodzinną, która w miarę podążając na północ ustępuje miejsca zabudowie szeregowej. Miasto w środkowej części możemy podzielić na dwa sektory. W sektorze wschodnim części środkowej obserwujemy obszerny kwadratowy rynek, w którego centralnej części znajduje się omawiany wyżej zespół kramów i jatek (Czworobok). Zarówno dookoła samego rynku, jak też przy odchodzących od niego wąskich, bocznych uliczkach możemy spotkać wiele zabytkowych kamieniczek. W tym też rejonie znajdują się trzy perły architektoniczne Włodawy, mianowicie barokowy kościół (XVIII w.) wraz z przyległym do niego klasztorem (XVII w.), synagogę (XVIII w.) oraz cerkiew prawosławną (XIX w.). Sektor zachodni części środkowej charakteryzuje się blokową zabudową wielorodzinną (bloki 2-5 kondygnacji), a także usługowo- przemysłową (szczególnie wzdłuż ul. Lubelskiej). Północna część miasta to głównie zabudowa jednorodzinna, z wyjątkiem usytuowanego w tym rejonie osiedla wojskowego (bloki 3-5 kondygnacji), a także bloków w rejonie ulic Wspólnej, Sybiraków i Szpitalnej (3 kondygnacje). Najdalej na północ (a mianowicie północny wschód) wysuniętym fragmentem miasta jest teren po byłej jednostce wojskowej (obecnie głównie zabudowa jednorodzinna i usługowo-przemysłowa).

Klimat[edytuj]

Klimat Włodawy kształtowany jest przez masy suchego i mroźnego powietrza kontynentalnego. Lato tutaj jest ciepłe – średnia temperatura w lipcu to +18 °C, zimą –6,5 °C, częste są poranne przymrozki jesienią i wiosną.

Statystyki[edytuj]

Miasto stanowi 1,49% powierzchni powiatu. Stopa bezrobocia (stan na marzec 2010) – 22,2%

Demografia[edytuj]

Ludność Włodawy w latach 1693-2006[edytuj]

Przyrost naturalny[edytuj]

• 1950 rok – 201
• 1960 rok – 84
• 1970 rok – 48
• 1980 rok – 185
• 1983 rok – 225
• 1985 rok – 171
• 1990 rok – 118
• 1995 rok – 38
• 1999 rok – 37
• 2000 rok – 23
• 2005 rok – 32
• 2006 rok – –19

Saldo migracji[edytuj]

• 1980 rok – 255
• 1985 rok – 114
• 1990 rok – 155
• 1995 rok – 18
• 2000 rok – –23

Wiek i płeć mieszkańców[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Włodawy w 2014 roku^[2].
  

Sąsiednie gminy[edytuj]

Włodawa, Hanna, Hańsk, Stary Brus, Urszulin, Wola Uhruska, Wyryki.

Gmina sąsiaduje z Białorusią (sielsowiet Tomaszówka w rejonie brzeskim). Na południe od granic miasta znajduje się też granica z Ukrainą (graniczy z nią wiejska gmina Włodawa).

Włodawa w literaturze pięknej[edytuj]

W powieści Henryka Sienkiewicza Ogniem i mieczem Rzędzian spotkał w zajeździe we Włodawie Bohuna, publicznie podającego się za szlachcica Hulewicza z Podola, leczącego rany po pojedynku z Michałem Wołodyjowskim, gdy mu się w wypadku – przewróceniu wozu w Parczewie rany otworzyły. Tu Bohun wyjawił Rzędzianowi miejsce ukrycia kniaziówny Heleny Kurcewiczówny u Horpyny, w jarze nad Waładynką, niedaleko Raszkowa^[12].

Włodawa w filmie[edytuj]

• W filmie Wrota Europy (1999) we Włodawie sfilmowano ujęcia z Rohaczowa.
• W filmie Akcja Brutus (1971) we Włodawie sfilmowano ujęcia dotyczące aresztowania majora „Boruty”.

• Wirtualny spacer po Włodawie

Szlaki turystyczne[edytuj]

Nadbużański szlak rowerowy

Zobacz też[edytuj]

• Pomnik Tadeusza Kościuszki we Włodawie

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• S.E. Michalski, Włodawa. Monografia statystyczno-gospodarcza, Lublin 1939.
• E. Olszewski, R. Szczygieł, Dzieje Włodawy, Lublin-Włodawa 1991.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Włodawa w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XIII: Warmbrun – Worowo. Warszawa, 1893.

p • d • e Miasta województwa lubelskiego Miasta powiatowe Miasta powiatów grodzkich Biała Podlaska • Chełm • Lublin • Zamość Miasta powiatów ziemskich Biłgoraj • Hrubieszów • Janów Lubelski • Krasnystaw • Kraśnik • Lubartów • Łęczna • Łuków • Opole Lubelskie • Parczew • Puławy • Radzyń Podlaski • Ryki • Świdnik • Tomaszów Lubelski • Włodawa Miasta gminne Annopol • Bełżyce • Bychawa • Dęblin • Frampol • Józefów • Kazimierz Dolny • Kock • Krasnobród • Lubycza Królewska • Łaszczów • Międzyrzec Podlaski • Modliborzyce • Nałęczów • Ostrów Lubelski • Piaski • Poniatowa • Rejowiec • Rejowiec Fabryczny • Siedliszcze • Stoczek Łukowski • Szczebrzeszyn • Tarnogród • Terespol • Tyszowce • Urzędów • Zwierzyniec

p • d • e Powiat włodawski Miasta Włodawa Gminy miejskie Włodawa Gminy wiejskie Hanna • Hańsk • Stary Brus • Urszulin • Włodawa • Wola Uhruska • Wyryki