Tworzenie stron internetowych

	Wyrzysk
	Wyrzysk
	; Rynek
Herb Wyrzyska	Flaga Wyrzyska
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	pilski
Gmina	Wyrzysk; gmina miejsko-wiejska
Data założenia	przed 1320
Prawa miejskie	XV w.
Burmistrz	Bogusława Jagodzińska
Powierzchnia	4,12 km²
Wysokość	90 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 5 174; 1 255,8 os./km²
Strefa numeracyjna;	+48 67
Kod pocztowy	89-300
Tablice rejestracyjne	PP
	Położenie na mapie powiatu pilskiego Wyrzysk
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Wyrzysk
	Położenie na mapie Polski Wyrzysk
	53°09′13″N 17°16′01″E/53,153611 17,266944
TERC; (TERYT)	3019084
SIMC	0967392
	Urząd miejski ul. Bydgoska 29; 89-300 Wyrzysk
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Wyrzysk (niem. Wirsitz) – miasto nad Łobżonką w woj. wielkopolskim, w powiecie pilskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wyrzysk. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. pilskiego. Leży w historycznej Krajnie.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 5232 mieszkańców^[2].

Położenie[edytuj]

Dworzec autobusowy

Wyrzysk leży 35 km na wschód od Piły, na południowym skraju Pojezierza Krajeńskiego, w pobliżu Doliny Noteci, w głębokiej dolinie rzeki Łobżonki, w pagórkowatej, malowniczej okolicy. W bliskiej okolicy przebiega droga krajowa nr 10 Szczecin-Warszawa stanowiąca północne obejście Wyrzyska, a przez miasto prowadzą drogi wojewódzkie nr 194 do Gołańczy i nr 242 do Więcborka. 4 km na południe od miasta (w Osieku nad Notecią) znajduje się stacja kolejowa Wyrzysk Osiek, na linii Piła – Bydgoszcz.

Historia[edytuj]

Prawdopodobnie jako pierwsi osiedlili się w wyrzyskim odcinku rzeki Łobżonki Celtowie na początku naszej ery. Osada znana w źródłach od 1320. W XIV dziedziczyli ją Pałukowie. W XV wieku Wyrzysk wspominany jest jako miasto, od 1772 w zaborze pruskim, później własność różnych rodów szlacheckich, od 1773 sprzedana królowi pruskiemu Fryderykowi II. Pierwotna lokacja miasta nie powiodła się i miasto lokowano ponownie między 1744 a 1773. Rozwój Wyrzyska na przełomie XVIII i XIX wieku związany był z założeniem tutaj jednej z baz regulacji Noteci. 1 stycznia 1919 Wyrzysk opanowany został przez powstańców wielkopolskich. W końcu 1939 Niemcy na terenie dawnej strzelnicy i cmentarza ewangelickiego zamordowali 26 Polaków.

Rynek, kościół św. Marcina, 1974

W latach 1818-1975 miasto było stolicą powiatu wyrzyskiego. Do 1938 r. leżało w woj. poznańskim, później do 1939 w pomorskim, a od 1945 – w bydgoskim. Po reformie administracyjnej w 1975 roku terytorium powiatu zostało podzielone pomiędzy nowe (mniejsze) województwo bydgoskie i województwo pilskie. Powiatu nie przywrócono także w roku 1999 a miasto włączono do powiatu pilskiego w woj. wielkopolskim.

Znane osoby[edytuj]

w 1734 urodził się Franciszek Ksawery Rydzyński późniejszy biskup chełmiński oraz senator Księstwa Warszawskiego
w 1912 urodził się konstruktor rakiet Wernher von Braun
w 1912 urodził się pisarz Michał Mędlewski
w 1989 urodziła się siatkarka Urszula Bejga

Gospodarka[edytuj]

W Wyrzysku znajduje się kilka niewielkich przedsiębiorstw produkcyjnych. Działa tu Przedsiębiorstwo Budowlane „PBR” S.A., jak i DOMBUD Zakład Budownictwa Ogólnego Wiesław Fenske.

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Wyrzyska w 2014 roku^[1].

Zabytki[edytuj]

Synagoga w Wyrzysku

Rynek, kościół św. Marcina

kościół św. Marcina składający się z nawy bocznej i wieży – dawnej świątyni neogotyckiej z lat 1859-1860 oraz nawy głównej zbudowanej w 1946; część neogotycka nakryta jest w prezbiterium sklepieniem krzyżowo-żebrowym, w pozostałej części stropem belkowym; we wnętrzu:
- barokowy dawny ołtarz główny z ok. 1738
- barokowa rzeźba św. Wawrzyńca
dwór z połowy XIX w.
młyn wodny z muru pruskiego
dawna synagoga z 2. połowy XIX w.
domy eklektyczne i secesyjne z końca XIX w. i początku XX w.
wczesnośredniowieczne grodzisko stożkowate „Czubatka” - Rejestr NID - numer rejestru - 63/C z 1967-12-16; 232/Wlkp/C z 2008-03-19 (stanowisko 2)
pomniki i miejsca pamięci:
- pomnik 26 ofiar hitleryzmu
- głaz upamiętniający gen. Władysława Andersa z 1992
- na cmentarzu pomnik i kwatera żołnierzy Armii Czerwonej, mogiła ofiar hitleryzmu oraz tablica na miejscu egzekucji w 1939^{[potrzebny przypis]}

Przyroda[edytuj]

w odległości 3-4 km na południe od miasta stroma krawędź Doliny Noteci, z kulminacją na Dębowej Górze (194 m n.p.m.)
wzdłuż szosy do Osieka szereg pomnikowych drzew, m.in. dębów i lip

Sport[edytuj]

Wyrzyski Ludowy Klub Sportowy Łobzonka
od 1999 co roku organizowany jest Uliczny Bieg „Olka” na cześć lekkoatlety Edmunda „Olka” Wojciechowskiego^[3]
Sekcja tenisa stołowego II liga

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

↑ ^a^b http://www.polskawliczbach.pl/Wyrzysk, w oparciu o dane GUS.
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 105. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].
↑ Bieg OLKA 2010.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Strona internetowa Wyrzyska
Wyrzysk al. Wyrzysko, Werzysko, Wyritz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XIV: Worowo – Żyżyn. Warszawa, 1895.

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Wyrzysk, w oparciu o dane GUS.

[2] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 105. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].

[3] Bieg OLKA 2010.

[1]

[2]

[3]