Tworzenie stron internetowych

	Kudowa-Zdrój
	Kudowa-Zdrój
	; Park Zdrojowy i pijalnia
Herb Kudowy-Zdroju	Flaga Kudowy-Zdroju
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	gmina miejska
Data założenia	1354
Prawa miejskie	1945
Burmistrz	Piotr Maziarz
Powierzchnia	33,90 km²
Wysokość	370-420 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 10 126; 298,7 os./km²
Strefa numeracyjna;	74
Kod pocztowy	57-350 57-351
Tablice rejestracyjne	DKL
	Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Kudowa-Zdrój
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kudowa-Zdrój
	Położenie na mapie Polski Kudowa-Zdrój
	50°26′18″N 16°14′22″E/50,438333 16,239444
TERC; (TERYT)	0208031
SIMC	0984120
	Urząd miejski ul. Zdrojowa 24; 57-350 Kudowa-Zdrój
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Kudowa-Zdrój (ujednoznacznienie).

Kudowa-Zdrój (niem. Bad Kudowa, czes. Lázně Kudova lub Lázně Chudoba) – miasto uzdrowiskowe w Polsce położone w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim.
Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 10 429 mieszkańców.

Położenie[edytuj]

Kudowa jest położona w dolinie na pograniczu Gór Stołowych i Pogórza Orlickiego na wysokości od 370 do 420 m n.p.m.^[2] nad potokiem Bystra, który poprzez rzekę Metuję (czes. Metuje) wpada do Łaby (zlewisko Morza Północnego). Położenie Kudowy na południowych stokach powoduje, że ma ona klimat łagodniejszy od miejscowości położonych w Kotlinie Kłodzkiej, od której jest oddzielona Przełęczą Polskie Wrota^[2]. Do 21 grudnia 2007 r. posiadało cztery przejścia graniczne na granicy z Czechami, wszystkie zlikwidowane na mocy Układu z Schengen.

Historycznie miasto należało do hrabstwa kłodzkiego^[2]. W latach 1976–1991 miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Kudowa-Zdrój^[2]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego

Według danych z 2002 r.^[3], Kudowa-Zdrój ma obszar 33,99 km², w tym:

użytki rolne: 40%
użytki leśne: 15%

Miasto stanowi 2,07% powierzchni powiatu.

Sąsiednie gminy: Lewin Kłodzki, Radków, gmina Szczytna. Gmina sąsiaduje z Czechami.

Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2004 r.^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	10 274	100	5447	53	4827	47
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	302,3		160,3		142

Piramida wieku mieszkańców Kudowy-Zdroju w 2014 r.^[1]:.

Dzielnice[edytuj]

W skład Kudowy-Zdroju wchodzi 7 dzielnic:

Toponimia[edytuj]

Tuż po wojnie miejscowość miała nazwę Chudoba^[5], natomiast stacja kolejowa zaraz po wojnie używała nazwy Chudowa Zdrój^[6]. 7 maja 1946 r. wprowadzono urzędowo nazwę Kudowa Zdrój^[7].

Nazwa miejscowości Kudowa-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest nazwą urzędową, ustaloną przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji po zasięgnięciu opinii Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych i opublikowaną w Dzienniku Ustaw. W 2004 r. Rada Języka Polskiego uchwaliła taki sposób zapisu wieloczłonowych nazw miejscowych^[8]^[9]^[10]. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. „Kudowa Zdrój” jest obecnie formą potoczną.

Ponadto w nazwach dwuczłonowych odmieniają się oba człony, dlatego należy odmieniać zarówno nazwę, jak i określenie Zdrój^[11]^[12]. Brak odmiany predykatu Zdrój jest często spotykanym błędem nawet wśród samorządowców i dziennikarzy^[13].

Nazwę miasta nosił także drobnicowiec MS Kudowa Zdrój, który zatonął 20 stycznia 1983 r.

Historia[edytuj]

Sanatorium „Polonia”, ok. 1900 r.

Zameczek – nowa część

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1354 r. Wieś, która dała początek miastu, położona była na czeskim obszarze etnicznym i nazywała się Lipolitov, a następnie Chudoba. Anegdota głosi, że nazwa ta (w języku polskim bieda) odzwierciedlała status materialny mieszkańców. Znana jest też nazwa Čermenské Lázně. W XVII w. odkryto źródła leczniczych wód o zróżnicowanym składzie chemicznym. W 1636 r. powstały pierwsze urządzenia kąpielowe. W 1777 r. ukazała się we Wrocławiu broszura pt. „Publiczne Uwiadomienie Zdroiów Zdrowych lub wód mineralnych leczących na Śląsku w Kodowie, Reynercu, Altwasser, Szarlotenbrun, Salcbrun i Flinsbergu się znaydujących”. Było to dokonane przez Dawida Vogla tłumaczenie niemieckiej książeczki, wydanej w 1774 r., autorstwa Johanna Gotfrieda Morgenbessera, wrocławskiego lekarza i chemika. Publikacja zawierała informacje obejmujące m.in. wyniki przeprowadzonych analiz, skład chemiczny wód oraz medyczne ich zastosowanie^[14]. W połowie XIX w. została uznana za pierwsze uzdrowisko kardiologiczne w Niemczech. Dodatkowy impuls do rozwoju miasta jako kurortu dało otwarcie linii kolejowej Kłodzko-Kudowa-Czechy w 1905 r. W wyniku II wojny światowej, w 1945 r. pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką toczył się spór graniczny, między innymi o Kudowę.

Ostatecznie miasto weszło w skład państwa polskiego, jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. Jednocześnie w 1945 r. Kudowa otrzymała prawa miejskie, od 1946 oficjalnie nadano jej obecną nazwę^[7].

Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty^[15]:

Kudowa Zdrój, Ośrodek Wypoczynkowy Orion

miasto jako historyczny układ urbanistyczny, z XV-XX w.;
kościół par. pw. św. Katarzyny, z 1679 r., XIX w.;
cmentarz przykościelny;
kaplica ewangelicka, ob. kościół par. ewangelicki, ul. Moniuszki 6, z 1797-98 r.;
dzwonnica wiejska, ul. 1 Maja 61, drewn.-szach., z XIX w.;
park zdrojowy z 2 poł. XVIII-XX w.;
hala spacerowa w Parku Zdrojowym, z 1906 r.;
pensjonat, obecnie DW „Bajka IV”, ul. Zdrojowa 36, z 1894 r..

Kudowa-Zdrój – Brzozowice

kościół fil. pw. śś. Piotra i Pawła, z 1730 r.;
dzwonnica, z 1730 r.;

Kudowa-Zdrój – Czermna

Kościół św. Bartłomieja z 1384 r., Kudowa-Zdrój – Czermna

kościół par. pw. św. Bartłomieja z 1384 r., XVI, k. XVIII w.;
Kaplica Czaszek;
dzwonnica, z XVII w.;
kaplica cmentarna, z 1776 r.;
stodoła, ul. Kościuszki 35, drewniana, z pocz. XIX w.;
stodoła, ul. Kościuszki 73, drewniana, z k. XIX w., przeniesiona do skansenu w Pstrążnej;
dom, ul. Kościuszki 122, drewniany, z k. XVIII w., przeniesiony do skansenu w Pstrążnej.

Kudowa-Zdrój – Pstrążna

wieś – układ przestrzenny, z XVIII-XX w.;
budynki w skansenie:
- dom z Szalejowa Dolnego (nr 7), drewniany, z XVIII w.;
- stodoła z Czermnej (ul. Kościuszki 73), drewniana, z k. XIX w.;
- dom z Czermnej (ul. Kościuszki 122), drewniany, z k. XVIII w.;
- chałupa z z Nowej Łomnicy (nr 29), drewniana, z poł. XIX w.;

Kudowa-Zdrój – Słone

dom nr 102 (d. nr 70), drewniany, z pocz. XIX w.

Transport[edytuj]

Stacja kolejowa Kudowa-Zdrój

Droga krajowa nr 8 Kudowa-Zdrój (Byłe przejście graniczne Kudowa Słone-Náchod) – Wrocław – Warszawa – Białystok – Byłe Przejście graniczne Budzisko-Kalvarija
Trasa europejska E67 Praga – Helsinki
Droga wojewódzka nr 387
Stacja kolejowa Kudowa-Zdrój.

Turystyka[edytuj]

Zameczek – stara część

Kaplica czaszek – jedna z trzech w Europie

Układ przestrzenny z XVIII-XX w., Kudowa-Zdrój – Pstrążna

Głównymi atrakcjami turystycznymi Kudowy jest położona w dzielnicy miasta Czermna Kaplica Czaszek – jedna z trzech w Europie (kaplica wyłożona czaszkami i piszczelami ludzi zmarłych w czasie wojny trzydziestoletniej oraz zarazy), odrestaurowany park zdrojowy z pijalnią wód mineralnych (wody arsenowe) i otwarte w 2002 r. kryte kąpielisko. W Kudowie organizowane są Festiwale Moniuszkowskie, których repertuar złożony jest w większej części z dzieł Stanisława Moniuszki, twórcy polskiej opery narodowej^[16]^[17].

Ponadto jest dogodnym punktem wypadowym dla jednodniowych wycieczek w Góry Stołowe (Szczeliniec Wielki, rezerwat Błędne Skały), sanktuarium w Wambierzycach oraz do Czech, w tym do Pragi położonej w odległości 150 kilometrów.

Posiada rozbudowaną bazę noclegową, zarówno w sanatoriach (możliwość skorzystania z zabiegów przyrodo-leczniczych), jak i w licznych pensjonatach i hotelach^[2].

Kudowa również posiada trzy wody źródlane, dwie z nich (Marchlewski i Śniadecki) są umieszczone w budynku (wejście za opłatą) a trzeci (Moniuszko) jest umieszczony niedaleko stawu (w Parku Zdrojowym, bez opłat), niestety nie ma podziału na zimną i ciepłą jak dwa poprzednie.

W Kudowie działa również Muzeum Zabawek, Muzeum Żaby obecnie Ekocentrum Parku Narodowego Gór Stołowych, gromadzące wszelkie gadżety związane z tym płazem oraz Szlak ginących zawodów^[2].

Ławeczka ogrodnika

W dzielnicy Czermna udostępniona jest do zwiedzania szopka zbudowana w latach 1904–1924 składająca się z ok. 250 ruchomych figurek lipowych^[18]^[19].

W Pstrążnej znajduje się Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego ze skansenem, w którym zgromadzono m.in. drewniane budynki z ziemi kłodzkiej wraz z zabytkami kultury materialnej: ich wyposażeniem – meblami, pościelą, sprzętami gospodarskimi. Muzeum wydaje także kwartalnik Pamiętnik Kudowski.

Szlaki turystyczne[edytuj]

Karłów – Błędne Skały – Kudowa-Zdrój – Dańczów – Lewińska Przełęcz – Grodczyn – Duszniki-Zdrój (Główny Szlak Sudecki)
Pasterka – Błędne Skały – Pstrążna – Czermna – Góra Parkowa – Altana Miłości – Kudowa-Zdrój – Krucza Kopa – Darnków – Rozdroże pod Lelkową
Kulin Kłodzki – Kulin Kłodzki (przystanek kolejowy) – Gołaczów – Żyznów – Cisowa – Darnków – Pod Kruczą Kopą – Dańczów – Lewin Kłodzki (stacja kolejowa) – Jarków – Pod Ptasznicą PL/CZ – Česká Čermná – Česká Čermná CZ/PL – Brzozowie – Źródło Marii – Kudowa-Zdrój
Taszów – Jarków – Kudowa-Zdrój
Kudowa-Zdrój – Brzozowie – Pod Ptasznicą PL/CZ^[20].

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Kościół św. Katarzyny

Kościół katolicki[edytuj]

parafia św. Katarzyny
parafia Miłosierdzia Bożego
parafia pw. świętego Bartłomieja
Dom Zakonny Misjonarzy Klaretynów
Kaplica Sióstr Elżbietanek
Dom zakonny Sióstr Służebniczek (Willa Diana)

Kościół ewangelicko-augsburski[edytuj]

filiał parafii w Kłodzku

Kościół Ewangelicko-Reformowany[edytuj]

parafia Ewangelicko-Reformowana

Kościół Zielonoświątkowy[edytuj]

zbór w Kudowie-Zdroju

Świadkowie Jehowy[edytuj]

zbór Kudowa z Salą Królestwa^[21]

Sport[edytuj]

W mieście działają dwa piłkarskie kluby: ZKS Włókniarz Kudowa-Zdrój oraz LUKS Czermna^[2].

Polityka[edytuj]

Władze miasta[edytuj]

Kudowa-Zdrój ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy Kudowy-Zdroju wybierają do swojej rady miasta piętnastu radnych w wyborach co 4 lata, w sześciu okręgach wyborczych^[22]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest zabytkowa willa, znajdująca się przy ulicy Zdrojowej 24^[23].

Burmistrzowie Kudowy-Zdroju od 1990 r.^[24]:

Piotr Pawelczyk (1990-1994)
Czesław Kręcichwost (1994-2014)
Piotr Maziarz (od 2014)

Mieszkańcy Kudowy-Zdroju wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego Wałbrzych, a posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu^[25].

Miasta partnerskie[edytuj]

Lista miast partnerskich Kudowy-Zdroju:

Zobacz też[edytuj]

Przypisy[edytuj]

↑ ^a^b http://www.polskawliczbach.pl/Kudowa_Zdroj, w oparciu o dane GUS.
↑ ^a^b^c^d^e^f^g Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „KRAJ”, 1992, s. 132–139. ISBN 83-7005-301-7.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast (pol.). GUS. [dostęp 2010-09-14].
↑ Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w 1945 r.
↑ Spis stacyj i przystanków Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych we Wrocławiu, Wrocław 1945, s. 5.
↑ ^a^b Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85).
↑ Uchwała ortograficzna nr 11 RJP w sprawie użycia łącznika w wieloczłonowych nazwach miejscowych.
↑ Zasady pisowni i interpunkcji. 48. Pisownia (wieloczonowych) nazw miejscowości, Wielki słownik ortograficzny PWN, wyd. II, 2006.
↑ Wykaz urzędowy nazw miejscowości w Polsce, t. 1–3. Warszawa 1980-1982.
↑ Jak jest poprawnie: zawody odbywają się w Polanicy Zdrój czy w Polanicy Zdroju?. Poradnia językowa Instytutu Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2008-08-30. [dostęp 2013-09-22].
↑ Np.: park w Kudowie-Zdroju, pociąg do Buska-Zdroju, kartka związana z Polanicą-Zdrojem, pozdrowienia z Cieplic-Zdroju; błędnie: w Kudowie-Zdrój, do Buska-Zdrój, z Polanicą-Zdrój, z Cieplic-Zdrój.
↑ Henryk Grzybowski. Zagadka nazwy Altheide/Polanica. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (231), s. 16–17, paźdz. 2013. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, OKiS Wrocław. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393 (pol.).
↑ Marek Żukow-Karczewski, Pięknem urzeczeni (trzy zapomniane relacje), „AURA”, nr 1/1998 r.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 29 sierpnia 2012]. s. 72–73.
↑ Festiwal Moniuszkowski.
↑ Festiwal Moniuszkowski w Kudowie Zdroju.
↑ Ruchoma szopka w Czermnej.
↑ Ruchoma Szopka.
↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2017-07-09.
↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 4 czerwca 2014.
↑ Informacja na stronie PKW (dostęp: 2011-01-19).
↑ Informacja na stronie BIP Kudowy-Zdroju (dostęp: 2010-04-21).
↑ Opracowano na podstawie Popularnej Encyklopedii Ziemi Kłodzkiej, pod red. J. Laski i M. Kowalcze, t. 1 i 2, Kłodzko 2009.
↑ Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz.U. z 2004 r. Nr 25, poz. 219).
↑ ^a^b^c^d Miasta partnerskie.

Bibliografia[edytuj]

Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „KRAJ”, 1992, ISBN 83-7005-301-7.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Strona internetowa Kudowy-Zdroju
Dom Zdrojowy – galeria zdjęć
Chudoba 2 (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa, 1880.

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Kudowa_Zdroj, w oparciu o dane GUS.

[staffa-2] Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „KRAJ”, 1992, s. 132–139. ISBN 83-7005-301-7.

[Portal_Regionalny_i_Samorz.C4.85dowy-3] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[Baza_Demograficzna_Tablice-4] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast (pol.). GUS. [dostęp 2010-09-14].

[Pierwsza_powojenna_mapa_Polski-5] Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w 1945 r.

[Spis_stacyj_i_przystank.C3.B3w-6] Spis stacyj i przystanków Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych we Wrocławiu, Wrocław 1945, s. 5.

[Zarz.C4.85dzenie_Ministr.C3.B3w_Administracji-7] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85).

[rjp.pan-Itemid-8] Uchwała ortograficzna nr 11 RJP w sprawie użycia łącznika w wieloczłonowych nazwach miejscowych.

[-------zasady-629536-9] Zasady pisowni i interpunkcji. 48. Pisownia (wieloczonowych) nazw miejscowości, Wielki słownik ortograficzny PWN, wyd. II, 2006.

[Wykaz_urz.C4.99dowy_nazw_miejscowo.C5.9Bci-10] Wykaz urzędowy nazw miejscowości w Polsce, t. 1–3. Warszawa 1980-1982.

[Jak_jest_poprawnie_zawody-11] Jak jest poprawnie: zawody odbywają się w Polanicy Zdrój czy w Polanicy Zdroju?. Poradnia językowa Instytutu Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2008-08-30. [dostęp 2013-09-22].

[Np_park_w_Kudowie_Zdroju-12] Np.: park w Kudowie-Zdroju, pociąg do Buska-Zdroju, kartka związana z Polanicą-Zdrojem, pozdrowienia z Cieplic-Zdroju; błędnie: w Kudowie-Zdrój, do Buska-Zdrój, z Polanicą-Zdrój, z Cieplic-Zdrój.

[zag-13] Henryk Grzybowski. Zagadka nazwy Altheide/Polanica. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (231), s. 16–17, paźdz. 2013. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, OKiS Wrocław. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393 (pol.).

[Marek_.C5.BBukow_Karczewski_Pi.C4.99knem-14] Marek Żukow-Karczewski, Pięknem urzeczeni (trzy zapomniane relacje), „AURA”, nr 1/1998 r.

[nid-15] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 29 sierpnia 2012]. s. 72–73.

[-------------content-view-16] Festiwal Moniuszkowski.

[culture--17] Festiwal Moniuszkowski w Kudowie Zdroju.

[kudowa.zdroj-szopka-18] Ruchoma szopka w Czermnej.

[-------content-view-19] Ruchoma Szopka.

[20] Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2017-07-09.

[apps.jw--21] Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 4 czerwca 2014.

[wybory2010.pkw.gov-020803-22] Informacja na stronie PKW (dostęp: 2011-01-19).

[-------------------------------23] Informacja na stronie BIP Kudowy-Zdroju (dostęp: 2010-04-21).

[Opracowano_na_podstawie_Popularnej-24] Opracowano na podstawie Popularnej Encyklopedii Ziemi Kłodzkiej, pod red. J. Laski i M. Kowalcze, t. 1 i 2, Kłodzko 2009.

[Ustawa_z_dnia_23_stycznia-25] Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz.U. z 2004 r. Nr 25, poz. 219).

[Kudowa-26] Miasta partnerskie.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]