Tworzenie stron internetowych

	Opatówek
	Opatówek
	; Widok znad stawu
	Herb Opatówka
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kaliski
Gmina	Opatówek; gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1338-1870; 1 stycznia 2017
Burmistrz	Sebastian Wardęcki
Powierzchnia	8,68 km²
Populacja (31.03.2011); • liczba ludności	; 4031
Strefa numeracyjna;	(+48) 62
Kod pocztowy	62-860
Tablice rejestracyjne	PKA
	Położenie na mapie powiatu kaliskiego Opatówek
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Opatówek
	Położenie na mapie Polski Opatówek
	51°44′24″N 18°12′52″E/51,740000 18,214444
TERC; (TERYT)	3007084
SIMC	0205386
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Opatówek (łac. Opatovecum, Opatovia) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie kaliskim, siedziba gminy Opatówek.

Opatówek leży na Wysoczyźnie Kaliskiej, nad Trojanówką, w aglomeracji kalisko-ostrowskiej, około 10 km na wschód od Kalisza; przez miasto przebiega linia kolejowa nr 14, droga krajowa nr 12 i droga wojewódzka nr 471. W latach 1975–1998 miasto leżało w województwie kaliskim.

Do 30 maja 1870 Opatówek był miastem^[2], prawa miejskie odzyskał 1 stycznia 2017^[3].

Według danych z 31 marca 2011 Opatówek miał 4031 mieszkańców^[1].

Opatówek jest niewielkim ośrodkiem przemysłowym w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym, największymi przedsiębiorstwami są Przedsiębiorstwo Cukiernicze „Jutrzenka” S.A. i Przedsiębiorstwo Produkcyjne Hellena S.A. (Jutrzenka Colian).

W Opatówku znajduje się Muzeum Historii Przemysłu oraz wydziały zamiejscowe Uniwersytetu Łódzkiego i Wyższej Szkoły Informatyki w Łodzi. Miasto jest siedzibą dekanatu Opatówek (diecezja kaliska).

W 1826 w miejscowym kościele św. Doroty i Najświętszego Serca Pana Jezusa został pochowany pierwszy namiestnik Królestwa Polskiego książę Józef Zajączek.

Historia[edytuj]

Pierwsze ślady ludzi[edytuj]

Pierwsze ślady osadnictwa na terenach dzisiejszego Opatówka pochodzą z epoki brązu^[a]. W okresie ożywionego handlu z Rzymem w pobliżu dzisiejszego Opatówka przebiegał szlak handlowy, nie wiadomo jednak czy już wówczas istniała w tym miejscu osada.

Od chrystianizacji do rozbiorów[edytuj]

Początki Opatówka związane są z chrystianizacją Wielkopolski w okresie kształtowania się państwa polskiego. Sprowadzane wówczas zakony otrzymywały kilka lub nawet kilkanaście wsi jako uposażenie. Prawdopodobnie Opatówek wymieniany jest wówczas jako Opatovia, Opatów, lub Opatowo. W 1246 jest już własnością archidiecezji gnieźnieńskiej^[b]. Na przełomie XIII i XIV wieku Opatówek był kilkakrotnie niszczony. Najpierw podczas najazdów szlachty na dobra arcybiskupie, a następnie przez Litwinów (1304) i Krzyżaków (1331).

W drugiej połowie XIV wieku dzięki staraniom arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorii-Skotnickiego Opatówek uzyskał potwierdzenie praw miejskich, nabytych prawdopodobnie w 1 połowie tegoż stulecia. Mimo ich uzyskania, przez długi okres należał do miast bardzo małych. W 1579 miasto opłacało podatek „od dwu rzemieślników i ośmiu komorników”. W 1775 Opatówek liczył 80 „dymów”^[c].

W okresie zaborów[edytuj]

Po II rozbiorze Polski Opatówek znalazł się w departamencie kaliskim Prus Południowych, a następnie w departamencie kaliskim Księstwa Warszawskiego. W 1807 stał się własnością gen. Józefa Zajączka. Dochód z nadanego Zajączkowi klucza opatóweckiego w samym tylko 1807 wyniósł 81 081 złp^[4].

Początek XIX wieku to okres rozwoju Opatówka. W 1810 Zajączek przebudował dawny pałac prymasowski na styl renesansowy oraz odnowił otaczający go park. Miasto zyskało nowe grunty przy trakcie Kalisz–Łowicz. Skuszeni przywilejami osiedlali się w Opatówku mieszczanie, kupcy i przemysłowcy. Położono bruk i zbudowano nowe kamienice. W 1824 powstała w Opatówku fabryka sukna. Rozwój Opatówka opisał w swych pamiętnikach polski pisarz i dramaturg, Julian Ursyn Niemcewicz: „z miejsca, położonego w piaszczystej i nieprzyjemnej krainie, uczynili dzisiejsi właściciele okolicę najprzyjemniejszą. (...) nie wieś, jak przedtem, lecz porządne miasteczko, z rzemieślniczych domów złożone, wskazują wszędy ruch czynny i życie, miłym Opatówek czynią pobytem.”

W 1831 urodził się w Opatówku Agaton Giller, dziennikarz i publicysta, członek Rządu narodowego w powstaniu styczniowym, a w 1833 jego brat Stefan Giller, poeta, znany jako „Stefan z Opatówka”. W 1850 miasto liczyło już 1200 mieszkańców. W 1862 zezwolono na osiedlanie się w Opatówku Żydom. Podczas powstania styczniowego operował w rejonie Opatówka oddział Franciszka Parczewskiego. W 1869 Opatówek, liczący wówczas 1623 mieszkańców, utracił prawa miejskie stając się osadą miejską. W 1878 spłonęło archiwum akt dawnych, uratowano jedynie jeden przywilej namiestnika oraz pięć ksiąg grodzkich z XVII i XVIII stulecia.

Pałac popadł w ruinę, w 1910 zamknięto fabrykę sukna. W tym okresie jednakże szansą dla Opatówka stało się uzyskanie w 1902 połączenia kolejowego z Kaliszem i Łodzią (Kolej Warszawsko-Kaliska).

Od 1914 do stycznia 1945[edytuj]

W 1914 roku wybudowano linię kolei wąskotorowej do Zbierska (Kaliska Kolej Dojazdowa). 15 sierpnia 1914 wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie. Od 1917 działał na terenie Opatówka oddział Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1918 Opatówek powrócił do Polski. W okresie międzywojennym społeczeństwo Opatówka było zróżnicowane narodowościowo, zamieszkiwali tu Polacy, Niemcy i Żydzi. Aktywnie działały organizacje polskie, w tym harcerstwo. 14 czerwca 1919 r. w Opatówku złożył wizytę nuncjusz papieski w Polsce Achille Ratti, przyszły papież Pius XI. W 1931 Opatówek zamieszkiwało 3000 mieszkańców. 22 listopada 1931 roku odsłonięto Pomnik Wolności z płaskorzeźbą przedstawiającą popiersie Józefa Piłsudskiego. W 1938 dokonano elektryfikacji i podłączenia do elektrowni w Kaliszu. 4 września 1939 r. wkroczenie wojsk niemieckich do miasta i masowa ucieczka ludności w kierunku wschodnim. W dniach 21–22 stycznia 1945 wyzwolono miasto spod okupacji.

Po roku 1945 aż do chwili obecnej[edytuj]

Już w kwietniu 1945 r. powstała Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” W grudniu 1951 r. oddano do użytku nowy gmach szkoły podstawowej przy ul. Szkolnej 3. W 1972 roku powstał Zespół Szkół Rolniczych. W czerwcu 1987 r. świętowano 850-lecie Opatówka. Od roku 1990 istnieje Towarzystwo Przyjaciół Opatówka, które wydaje biuletyn „Opatowianin”. W 1997 r. odnaleziono na strychu domu Gillerów zbiór dokumentów, listów, rękopisów i książek należących do tej rodziny. W 1999 r. Gminnej Bibliotece Publicznej nadano status biblioteki powiatowej. W 2001 Opatówek rozpoczął współpracę z włoską gminą Peccioli. W latach 2005–2006 odnowiono drogę krajową nr 12 przebiegającą przez miejscowość. W 2005 roku oddano do użytku halę widowiskowo-sportową.

19 lipca 2016 premier Beata Szydło, podpisała rozporządzenie Rady Ministrów, przywracające Opatówkowi prawa miejskie od 1 stycznia 2017^[5].

Zabytki[edytuj]

fabryka Adolfa Fiedlera w Opatówku
most żelazny w Opatówku, wzniesiony w 1824, najstarszy most żeliwny w Polsce
neogotycki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa przebudowany w latach 1906–1912
pozostałości po dawnym folwarku: oficyna, mur ogrodzeniowy i brama, „cukiernia”, brama do parku, spichlerz, 2 stodoły, ośmiorak i dwanaściorak (domy robotników folwarcznych)

Ludzie związani z Opatówkiem[edytuj]

Agaton Giller
Stefan Giller
gen. Józef Zajączek, właściciel dóbr w latach 1807–1826
Aleksandra Zajączek
Władysław Pilars de Pilar
abp Jarosław Bogoria-Skotnicki, arcybiskup gnieźnieński

Zobacz też[edytuj]

Opatówek (stacja kolejowa)

Uwagi

↑ Według badającego te okolice archeologa, Janusza Tomali.
↑ Figuruje w księdze uposażeń tejże Jana Łaskiego jako Opathowko.
↑ Ówczesny podatek, tzw. podymne, opłacany był od ilości kominów w miejscowości.

Przypisy

↑ ^a^b Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. Główny Urząd Statystyczny, 2015-06-22. [dostęp 2017-05-04].
↑ Postanowienie z 30 grudnia (11 stycznia) 1869/70, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 67).
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany nazwy gminy Dz.U. z 2016 r. Nr 0, poz. 1134
↑ Józef Raciborski. Opatówek. „Ziemia: miesięcznik krajoznawczy ilustrowany”. 4, s. 120, kwiecień 1922. Warszawa: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.
↑ W POWIECIE. Oficjalnie - Opatówek miastem, wkaliszu.pl - Kalisz on-line [dostęp 2016-08-01] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj]

Opatówek w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa, 1886.

[4] Według badającego te okolice archeologa, Janusza Tomali.

[5] Figuruje w księdze uposażeń tejże Jana Łaskiego jako Opathowko.

[6] Ówczesny podatek, tzw. podymne, opłacany był od ilości kominów w miejscowości.

[ludno.C5.9B.C4.87-1] Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. Główny Urząd Statystyczny, 2015-06-22. [dostęp 2017-05-04].

[2] Postanowienie z 30 grudnia (11 stycznia) 1869/70, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 67).

[3] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany nazwy gminy Dz.U. z 2016 r. Nr 0, poz. 1134

[7] Józef Raciborski. Opatówek. „Ziemia: miesięcznik krajoznawczy ilustrowany”. 4, s. 120, kwiecień 1922. Warszawa: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.

[8] W POWIECIE. Oficjalnie - Opatówek miastem, wkaliszu.pl - Kalisz on-line [dostęp 2016-08-01] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[b]

[c]

[4]

[5]