Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Słupsk

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Słupsk (stacja kolejowa).

Słupsk
Ratusz Miejski, Nowa Brama, Widok z Ratusza na park im. Waldorffa i Kościół św. Jacka, Zamek Książąt Pomorskich, Zespół Zamkowy (Młyn Zamkowy, Brama Młyńska, Spichlerz Richtera)
Herb Słupska Flaga Słupska
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Data założenia	X wiek
Prawa miejskie	1265, 1310 (relokacja miasta)
Prezydent	Robert Biedroń
Powierzchnia	43,15 km²
Wysokość	22 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	92 170[1] 2 136,0 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 59
Kod pocztowy	76-200 – 76-210, 76-215, 76-216, 76-218, 76-280
Tablice rejestracyjne	GS
Położenie na mapie województwa pomorskiego Słupsk
Położenie na mapie Polski Słupsk
54°27′57″N 17°01′45″E/54,465833 17,029167
TERC (TERYT)	2263011
SIMC	0977278
Hasło promocyjne: Słupsk – więcej niż myślisz
Urząd miejski plac Zwycięstwa 3 76-200 Słupsk
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Słupsk (wym. MAF [swupsk] ⁱ, niem. Stolp, wym. MAF [ʃtolp]) – miasto na prawach powiatu w północnej Polsce, w województwie pomorskim, siedziba władz powiatu słupskiego oraz gminy Słupsk. Leży na Pobrzeżu Koszalińskim, nad Słupią, przy trasie europejskiej E28, dawna siedziba książąt pomorskich. W latach 1975–1998 Słupsk był siedzibą władz administracyjnych województwa słupskiego. Jest członkiem Związku Miast Polskich^[2]. Według danych z 30 czerwca 2015 miasto miało 92 869 mieszkańców^[3]. Historycznie związane jest z Pomorzem Zachodnim^[4]. Patronem miasta jest bł. Bronisław Kostkowski^[5].

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1013^[6]. Prawa miejskie Słupsk otrzymał 20 sierpnia 1265 z rąk księcia gdańskiego Świętopełka II^[7]; przywilej został ponowiony 9 września 1310 przez margrabię brandenburskiego Waldemara^[8]. Po usamodzielnieniu się Pomorza Zachodniego stało się jedną z siedzib książęcych; w granicach państwa Gryfitów pozostało aż do jego rozbioru w czasie wojny trzydziestoletniej, gdy przeszło pod kontrolę Brandenburgii-Prus i jej państw-sukcesorów. Jeden z większych ośrodków przemysłowych pruskiej prowincji Pomorze^[9]. Od 1945 w granicach Polski.

Współcześnie Słupsk jest ośrodkiem usługowo-przemysłowym o znaczeniu ponadregionalnym^[10], a także węzłem komunikacyjnym położonym na przecięciu dwóch dróg krajowych i dwóch linii kolejowych. Miasto skupia funkcje administracyjne i aktywność społeczno-gospodarczą w północno-zachodniej części województwa pomorskiego^[10].

Położenie[edytuj]

Dzielnice Słupska – zdjęcia lotnicze

Westerplatte

Nadrzecze

Ryczewo

Śródmieście

Zatorze

Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna

Dolina rzeki Słupi

Miasto leży nad rzeką Słupią, na Równinie Słupskiej, będącą mezoregionem Pobrzeża Koszalińskiego. Słupsk jest oddalony od Bałtyku o 18 km. Miasto zajmuje powierzchnię 43,15 km² z czego

• 21,12 km² – obszar zabudowany
• 11,86 km² – grunty orne i ogrody działkowe
• 5,74 km² – łąki, lasy i pastwiska
• 0,97 km² – sady^[11]

Miasto ma status miasta na prawach powiatu, a cały jego obszar otacza powiat słupski.

Dzielnice i osiedla miasta Słupska

W Słupsku nie wydzielono żadnych jednostek pomocniczych. Pomysł podzielenia miasta na 11 okręgów, w których miałyby powstać rady osiedli, został wysunięty w 2010 roku przez ówczesnego kandydata na objęcie stanowiska prezydenta miasta, Zbigniewa Konwińskiego, ale nie został zrealizowany^[12]. W opracowanym przez Urząd Miasta studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasto zostało podzielone na osiem stref polityki przestrzennej, grupujących zwyczajowe osiedla na podstawie danych ewidencyjnych i historycznych^[13]. Podział ten ukazuje tabela poniżej.

 Zobacz też: Ludność Słupska.

Klimat[edytuj]

Położenie blisko Bałtyku sprawia, że Słupsk znajduje się pod wpływem klimatu morskiego. Klimat kontynentalny ma znacznie mniejsze oddziaływanie niż w innych regionach kraju^{[potrzebny przypis]}. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, w którym średnia temperatura waha się od +11 °C do +21 °C. Najzimniejszym miesiącem jest luty (temperatura waha się od –5 °C do 0 °C). Średnia roczna temperatura wynosi ok. +7 °C. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 600 mm. Najbardziej deszczowym miesiącem jest sierpień (90 mm), najmniej opadów przypada na marzec (20 mm).

Toponimia[edytuj]

 Osobne artykuły: -sk i -ski (formant).

Nazwa miasta pochodzi od nazwy rzeki. Jest pochodzenia słowiańskiego – utworzono ją za pomocą prasłowiańskiego sufiksu -ьsk-. Przyrostkowy formant „-sk” w jęz. polskim oraz ogólnosłowiańskim jest formantem produktywnym dla nazw topograficznych i dzierżawczych, stanowiąc charakterystyczną cechę polskich geograficznych nazw miejscowych i przestrzennych^[15]. Oboczności tego formantu jak „-sk”, „-sko”, „-ck”, „-cko” oraz „-zk”, „-zko” charakterystyczne są dla bardzo dawnych nazw miejscowych nadawanych miejscowościom na terenie Polski jak ok. 1000 roku – „Gdańsk”^[15], a także „Bużesk”, „Łańsk”, „Płońsk”, „Płock”, „Wąchock”, „Rajsko”, „Bielsko”, „Kłodzko”, „Radomsko”, „Sławsko” itp.^[15]

Nazwa miejscowości, popularna na Słowiańszczyźnie, etymologicznie wiąże się ze słowem „słup” i wywodzi się prawdopodobnie od jednego ze „słupów” – wież strażniczych, dzięki którym mieszkańcy mogli obserwować okolicę aby ustrzec się przed niespodziewanym napadem. Wskazuje na powiązane z wieżą lub elementem budynku obronnego wybudowanego na brzegu rzeki. Na terenie Polski istnieje wiele miejscowości wywodzących się od tej nazwy. Inny wariant tej teorii głosi, że domostwa, ze względu na podmokły teren, wznoszono na słupach. W języku kaszubskim miasto nosiło nazwę Stolpsk, które zostało przyjęte przez Niemców i zgermanizowane na Stolp^[11].

Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Księstwo słupskie.

Średniowiecze[edytuj]

Mury obronne z Basztą Czarownic (XIV–XV w.)

Nowa Brama (XIV w.)

Zamek Książąt Pomorskich (1507)

Panorama Słupska na mapie Lubinusa, XVII w.

Zespół dawnych koszar Regimentu Huzarów, sformowany 16 stycznia 1758, obecnie Akademia Pomorska

Pierwsze ślady osadnictwa z rejonu Słupska pochodzą z epoki brązu. Początek miastu dał gród posadowiony na stożkowatym wzgórzu w rozwidleniu Słupi (od 1872^[16] znajduje się w tym miejscu kościół pw. św. Ottona), w pobliżu przeprawy przez rzekę na trakcie handlowym łączącym m.in. Kołobrzeg ze wschodem. Na podgrodziu znajdowała się niewielka osada, otoczona przez nieprzystępne bagna i trzęsawiska. Warownia ta powstała w VIII w. i istniała do XIII wieku. Posiadała ona kształt zbliżony do koła o podstawie wyniesienia 50 × 60 m i powierzchni użytkowej majdanu ok. 1300 m². Gród ten posiadał sztuczne umocnienia w postaci wału drewniano-ziemnego, w dolnej części wzmocnionego konstrukcją kamienną. Starsza zabudowa majdanu uległa zniszczeniu już podczas wznoszenia książęcego obiektu obronnego, który w XIII wieku był głównym ośrodkiem kasztelani słupskiej i rezydencją księcia. Z kolei w wieku XIV, kiedy to Słupsk dzierżawili Krzyżacy (lata 1329–1341), na terenie grodu znajdowała się siedziba komtura krzyżackiego^[17][18].

W XIII i XIV w. Słupsk kilkakrotnie zmieniał przynależność państwową. Około 1236 wraz z całą ziemią słupsko-sławieńską wszedł w skład Pomorza Wschodniego (Gdańskiego). W II połowie sierpnia 1265 gród otrzymał od księcia gdańskiego Świętopełka prawa miejskie (lubeckie)^[19]. Akt ten zapoczątkował proces zasiedlania miasta przez niemieckich kolonistów. W 1281 r. Mściwój II powierzył premonstratensom z Bukowa kościół parafialny św. Piotra w Słupsku. W wyniku bezpotomnej śmierci ostatniego księcia Pomorza Gdańskiego Mściwoja II w 1294 Słupsk znalazł się w granicach Polski. Pozostawał w nich do 1307, kiedy na skutek zdrady Święców przeszedł w ręce margrabiów brandenburskich.

9 września 1310 w miejscowości Krępcewo pod Pyrzycami nowi właściciele wystawili przywilej relokacyjny, który potwierdził prawa miejskie. Lokowany Słupsk uzyskał samorząd miejski z władzą wójtowską i radą miejską, nadania ziemskie (jego uposażenie ziemskie zostało zwiększone o 200 łanów^[20]), oraz odcinek rzeki Słupi długości 19 km: od grodu do ujścia, wraz z pięciometrowymi pasami ziemi na obu brzegach. Umożliwiło to prowadzenie gospodarki morskiej.

Po zwycięskiej wojnie z Brandenburgią w 1317 Słupsk przeszedł pod panowanie książąt zachodniopomorskich. Wkrótce jednak, bo w 1329, książęta Otton I i Barnim III oddali na 12 lat miasto wraz z całą ziemią w zastaw zakonowi krzyżackiemu. Władza zakonu była dla społeczeństwa ziemi słupskiej uciążliwa, więc kiedy nadszedł termin uregulowania długu, a książę Bogusław V nie zgromadził całej sumy, rycerstwo, mieszczaństwo i duchowieństwo wykupiło miasto z rąk krzyżackich.

W 1342 Słupsk ponownie wszedł w skład Pomorza Zachodniego. W 1368 miasto uzyskało od księcia Bogusława V przywilej menniczy, co oznaczało formalne wyodrębnienie się księstwa słupskiego.

W 1382 podczas zjazdu przedstawicieli miast hanzeatyckich w Strzałowie delegacja ze Słupska złożyła prośbę o przyjęcie do Hanzy. W ten sposób kupcy słupscy uzyskali przywileje w portach przynależne członkom związku oraz rozszerzenie zachodnich i północnych rynków.

16 kwietnia 1477 miasto padło ofiarą wielkiego pożaru, który strawił je niemal całkowicie (ocalały jedynie cztery budowle). W pożarze spłonął m.in. oryginał dokumentu margrabiów brandenburskich z 9 września 1310, w którym dokonano powtórnej lokacji miasta na prawie niemieckim. Ogień wybuchł w warsztatach tkaczy i w ciągu krótkiego czasu rozszerzył się na całe, zbudowane podówczas prawie wyłącznie z drewna miasto.

Dzieje nowożytne[edytuj]

Do czasów reformacji mieszkańcy Słupska wyznawali katolicyzm – w mieście nie przetrwały tradycyjne wierzenia Pomorzan. W początkach XVI w. doszło w mieście do zaburzeń na tle społecznym i religijnym. Najostrzejszą formę przybrały one w latach 1524–1525, gdy zbezczeszczono kościół pw. NMP. Większość mieszkańców miasta przyjęła wówczas luteranizm^[21].

W XVII i XVIII miasta nie ominęły wojny. W 1630 podczas wojny trzydziestoletniej, do Słupska wkroczyli Szwedzi. Miasto zostało obciążone kontrybucjami i kosztami zakwaterowania wojsk, a rabunki, epidemie i pożar pogłębiły jeszcze kryzys. W trakcie wojny, w 1637, wygasła miejscowa dynastia Gryfitów. Pomorze Zachodnie zdołało zachować samodzielność do 1648, tj. do zawarcia pokoju westfalskiego. Ostatecznie miasto wraz ze wschodnią częścią księstwa w znalazło się w granicach Elektoratu Brandenburgii. Sytuacja miejskiej gospodarki po zakończeniu wyniszczającej wojny trzydziestoletniej i przybyciu francuskich hugenotów uległa znacznej poprawie^[22].

W 1798 zbudowano w mieście – kosztem prawie ośmiu tysięcy talarów – budynek nowego ratusza miejskiego, czym władze ówczesnego Stolpu zdenerwowały swoich zwierzchników w ówczesnym Szczecinie, dla których był to niegodny naśladowania przykład rozrzutności w mieście liczącym sobie wtedy ledwie 5000 mieszkańców.

Ponowny kryzys i osłabienie miasta miały miejsce podczas wojny siedmioletniej oraz podczas wojen napoleońskich, które również nie oszczędziły miasta. W 1807 miasto, które było punktem oporu pruskiego przeciwko Napoleonowi, zostało zdobyte przez żołnierzy polskich pod dowództwem generała Michała Sokolnickiego^[23]. 18 lutego 1807 doszło do zażartych walk atakujących miasto oddziałów polskich z obrońcami w rejonie dzisiejszej Bramy Młyńskiej dowodzonymi przez kapitana Gutzmerowa. W historii zachowało się nazwisko Bonawentury Jezierskiego – jednego z poległych po stronie atakujących. Po ściągnięciu kontrybucji, po dwóch tygodniach żołnierze polscy opuścili miasto.

W 1816 miasto stało się siedzibą powiatu słupskiego w rejencji koszalińskiej, a 1 kwietnia 1898 zostało wyłączone z powiatu i przekształcone w powiat grodzki.

Flaga Słupska z przełomu XIX i XX w

W XIX w. sytuacja miejskiej gospodarki uległa znacznej poprawie. Dobra koniunktura gospodarcza i dynamiczny rozwój Prus sprzyjał rozwojowi miasta. Rozbudowano przemysł. Mimo zdegradowania miasta do roli ośrodka administracyjnego powiatu (siedziba władz rejencji znajdowała się w Koszalinie, a prowincji – w Szczecinie), Słupsk był drugim co do wielkości ośrodkiem przemysłowym w regionie, zajmował również drugie miejsce pod względem liczby ludności. W latach 1869–1870 zbudowano w Słupsku pierwszą linię kolejową relacji Szczecin – Gdańsk. Rozwinęło się również budownictwo. W XIX wieku granice miasta przesunęły się znacznie w stosunku do średniowiecznych. Budownictwo i przemysł koncentrowały się w pierwszej kolejności wzdłuż utwardzonej w 1835 drogi Szczecin – Gdańsk oraz przy drodze prowadzącej do dworca kolejowego (obecnie ulica Wojska Polskiego). Kolejne budynki, wznoszone przy tej ulicy, znanej jako „Bahnhofstrasse”, w miarę „zbliżania się” do centrum miasta były coraz okazalsze. W 1831 władze miejskie zrzekły się na rzecz państwa pruskiego wszelkich praw do portu w Ustce, dotąd stanowiącego własność miasta. Jedną z bardziej ambitnych operacji, mających na celu powiększenie użytecznego gospodarczo obszaru miasta, było przeprowadzone w latach 1847–1855 osuszenie rozległego bajora, leżącego na południowy zachód od najmłodszej z jego czterech bram i znanego jako „Die Quebbe vor dem Neuen T[h]or”. Przedsięwzięcia tego rodzaju miały miejsce w mieście również wcześniej (np. w XVIII wieku osuszono sztucznie obszar, na którym stanął następnie budynek znany później jako siedziba Bractwa Strzelców Miejskich) i później (w 1927 osuszono sztucznie obszar, zajmowany dziś przez słupską Szkołę Policji), ale kilkuletnie zmagania z „Quebbe”, ukończone ostatecznie w latach 1852–1855 przez mistrza piekarskiego nazwiskiem Wienandt, weszły na trwałe do historii miasta. W 1851 powołano w mieście komisję do spraw nadania stałych i oficjalnych nazw jego ulicom oraz ponumerowania stojących przy nich budynków.

Ratusz w Słupsku – klatka schodowa na parterze

W 1901 oddano do użytku ratusz, a w 1903 budynek obecnego starostwa powiatowego. W latach 1903–1910 rozbudowano sieć wodociągową i kanalizacyjną, wybudowano też mechaniczną oczyszczalnię ścieków. W 1910 roku wyjechał na ulice miasta pierwszy tramwaj^[24]. Ważnym wydarzeniem w dziejach miasta była wizyta cesarza Wilhelma II, który we wrześniu 1910 przybył na uroczystości 600-lecia nadania praw miejskich przez książąt brandenburskich. Niedługo po wizycie cesarza przy placu Stephana (dziś: placu Zwycięstwa) stanął duży dom handlowy firmy „Gustav Zeeck”. Budynek istnieje do dziś, a wraz z nim wciąż działająca, drewniana winda. W 1912 przeprowadzono w mieście bardzo ciekawą operację – przeniesiono mianowicie na nowe miejsce Kaplicę Szpitalną pw. Św. Jerzego. Budowla ta, stojąca uprzednio przy dzisiejszej ul. Tuwima, została przeniesiona na plac, powstały po zniwelowaniu tzw. Schmatzkenbergu (pol. Wzgórze Jagniąt) w związku z wytyczeniem tzw. Kublitzer Chaussee – ulicy prowadzącej do ówczesnej wioski Kublitz (dziś: Kobylnica).

Liczba mieszkańców wzrastała bardzo szybko, w 1914 osiągnęła 34 430 osób.

Dwudziestolecie międzywojenne i II wojna światowa[edytuj]

Działania I wojny światowej oszczędziły miastu zniszczeń. Już w początkach 1919 wznowiono funkcjonowanie komunikacji tramwajowej. Jednak rozwój miasta, mimo znacznego przyrostu liczby ludności, został zahamowany.

W 1926 NSDAP wystąpiła w mieście publicznie, zyskując wielu zwolenników.

W listopadzie 1938, podczas „nocy kryształowej”, w Słupsku spalono m.in. miejscową synagogę, budowlę zaprojektowaną przez architekta Eduarda Kocha, od 1902 stojącą przy dzisiejszej ulicy M. Niedziałkowskiego (dawniej Arnoldstrasse).

Wybuch wojny w 1939 zahamował rozwój miasta. Podczas wojny do miasta sprowadzano robotników przymusowych z krajów okupowanych, m.in. do założonego tu obozu pracy, a od 26 sierpnia 1944 r. także filii obozu koncentracyjnego Stutthof (podobóz Aussenarbeitslager Stolp), do którego skierowano 382 mężczyzn i 239 kobiet, głównie Żydów z Łotwy, Czechosłowacji, Węgier, Austrii, Polski oraz Niemiec. Zamordowanym w czasie wojny poświęcono obelisk w pobliżu dawnych zakładów naprawczych PKP.

Słupsk po zakończeniu II wojny światowej w tle kościół Mariacki pw. NMP

Wobec zmieniającej się na niekorzyść Rzeszy sytuacji na froncie i ofensywy powietrznej aliantów, do Słupska i w jego okolice kierowano ewakuowaną ludność niemiecką. Tuż przed przybyciem do miasta wojsk radzieckich, 7 marca 1945 dokonano egzekucji w Lasku Południowym – rozstrzelano 22 przymusowych robotników. Wcześniej powieszono jeszcze dwie osoby. Te tragiczne wydarzenia upamiętnia pomnik. Dzień później do miasta wkroczyły oddziały 19. armii i 3. korpusu gwardii Armii Czerwonej. Miasto zostało zajęte bez walk, jednak żołnierze radzieccy celowo podpalali budynki w mieście, zwłaszcza na Starym Mieście. W efekcie zbrodniczych działań Sowietów zniszczeniu uległa znaczna część najstarszej, zabytkowej dzielnicy miasta. Niektóre budynki ze zgliszcz odbudowywano dopiero w latach 60. XX w., jak np. kościół św. Mikołaja (dzisiejsza biblioteka).

• Wykres liczby ludności Słupska na przestrzeni ostatnich 2 stuleci

Największą populację Słupsk odnotował w 1994 – według danych GUS 102 832 mieszkańców^[25].

• Piramida wieku mieszkańców Słupska w 2014 roku^[1].

Słupsk w Polsce Ludowej i współcześnie[edytuj]

Zajęcie miasta przez wojska ZSRR oznaczało rozpoczęcie nowego rozdziału w historii miasta. Pierwsza grupa władz polskich, przybyła do miasta 23 kwietnia 1945, i przybyli z Kresów Wschodnich Polacy postawili sobie za cel zorganizowanie sprawnej władzy i życia społecznego, wysiedlenie ludności niemieckiej, równomierne zasiedlenie miasta oraz odbudowę i rozwój miejskiej infrastruktury^[26]. 7 maja 1946 wprowadzono nazwę miasta Słupsk zastępując poprzednią nazwę niemiecką Stolp^[27]. W 1950 roku Słupsk i powiat słupski znalazły się w granicach województwa koszalińskiego. Przekazany pod kontrolę władz polskich Słupsk od 1946 r. znajdował się w granicach województwa szczecińskiego. W 1950 r. województwo podzielono na dwa mniejsze: szczecińskie i koszalińskie. Stolicą nowego województwa – pomimo mniejszej liczby ludności i starań Słupska o lokalizację na miejscu siedziby wojewody – został Koszalin. Podobna sytuacja (lokalizacja stolicy województwa poza największym miastem) wystąpiła w województwie zielonogórskim i kieleckim.

31 grudnia 1961 do Słupska włączono wieś Ryczewo ze zniesionej gromady Ryczewo w powiecie słupskim w tymże województwie^[28].

W 1967 zorganizowano po raz pierwszy „Dni Słupska”, a także Festiwal Pianistyki Polskiej.

W grudniu 1970 w Słupsku miały miejsca strajki i akcje protestacyjne, zakończone bez ofiar śmiertelnych.

W 1974 przy barze mlecznym "Poranek" otwarta została najstarsza pizzeria w Polsce, działająca do dziś^[29].

W 1975 roku Słupsk stał się stolicą województwa. Status miasta wojewódzkiego utracił 31 grudnia 1998 r. w wyniku reformy administracyjnej, aby następnego dnia stać się częścią nowego województwa pomorskiego.

W 1985 uruchomiono w Słupsku komunikację trolejbusową. Obsługiwały ją początkowo pojazdy importowane z ówczesnego ZSRR, następnie także wozy produkowane na miejscu – w lokalnej „Kapenie”, przedsiębiorstwie naprawy autobusów – na bazie autobusu „Jelcz-Berliet” PR-101. W tej samej „Kapenie” powstał też jedyny jeżdżący po ulicach Słupska trolejbus na bazie węgierskiego „Ikarusa” (nr boczny 651). Sieć linii trolejbusowych miała docelowo m.in. połączyć dwa miasta – Słupsk i pobliską Ustkę. Komunikacja trolejbusowa funkcjonowała w Słupsku przez 14 lat. W 1990 liczba mieszkańców Słupska po raz pierwszy sięgnęła stu tysięcy. Stutysięcznym obywatelem miasta został Rafał Kancler.

Zespół zamkowy: spichlerz, młyn i Brama Młyńska

W latach 1992–1994 przeprowadzono w mieście kolejną operację przeniesienia w nowe miejsce zabytkowej budowli. Tym razem przesunięto szachulcowy budowy spichlerz, należący swego czasu do kupca Richtera. Stojący w okolicy skrzyżowania dzisiejszych ulic M. Kopernika i Wolności (dawnych Amts- i Triftstrasse) budynek rozebrano, a następnie przeniesiono na polanę w pobliżu Zamku Książąt Pomorskich. Operację tą przeprowadzono przy wsparciu finansowym władz Republiki Federalnej Niemiec.

10 stycznia 1998 w Słupsku miały miejsce jedne z najpoważniejszych zamieszek w Polsce po 1989. Ich przyczyną była śmierć kibica koszykarskiej drużyny Czarni Słupsk na skutek obrażeń odniesionych po interwencji policji.

Symbole miasta[edytuj]

 Osobne artykuły: Flaga Słupska i Herb Słupska.

Hejnał Słupska (posłuchaj hejnału ⁱ) W 1998 ogłoszono Ogólnopolski Konkurs na „Słupski Hejnał”. Jury przyznało nagrodę „Grand Prix” Prezydenta Miasta Słupska Jackowi Stańczykowi ze Słupska. Od 1999 hejnał rozbrzmiewa codziennie o godz. 12.00. Od 1 stycznia 2009 na wieży słupskiego ratusza rozbrzmiewają dwa hejnały – Słupska i Ustki. W ramach współpracy Dwumiasta w Ustce również grane są hejnały Ustki i Słupska^[11].

Architektura[edytuj]

Panorama Słupska z wieży Ratusza Miejskiego. W centrum widoczne dom towarowy i Nowa Brama.

Panorama miasta z ulicy Kołłątaja (przecznica). Widoczna ul. M. Konopnickiej.

Dwudziestolecie międzywojenne[edytuj]

W dwudziestoleciu międzywojennym charakterystyczna architektura Słupska, nawiązująca do wzorców klasycystycznych, sprawiła, że miasto uzyskało miano „małego Paryża”^{[potrzebny przypis]}. Oś miasta wyznaczały obecne ulice Tuwima, Nowobramska, Kowalska i Armii Krajowej, w pobliżu których znajdowały się najważniejsze budowle. Charakterystycznym obiektem była neogotycka synagoga, spalona w 1938.

Stan obecny[edytuj]

 Osobne artykuły: Zabytki Słupska i Pomniki i miejsca pamięci narodowej w Słupsku.

Kościół Mariacki

Kaplica św. Jerzego

Po II wojnie światowej duża część miasta uległa zniszczeniu. Starsze kamienice zachowały się przy ulicy Wojska Polskiego i jej okolicach. Spalone zostały świeckie budowle w centrum miasta. Oszczędzono m.in. ratusz i ruiny Zamku Książąt Pomorskich. Odbudowa miasta prowadzona była w taki sposób, żeby powstało jak najwięcej budynków mieszkalnych w jak najkrótszym czasie. Doprowadziło to do zabudowania dawnego średniowiecznego miasta blokami modernistycznymi. Prowadzone obecnie prace renowacyjne mają na celu upiększenie tej części miasta.

Architektura sakralna[edytuj]

• kościół pw. NMP, wybudowany w 2. połowie XIV w. w stylu gotyckim
• podominikański kościół pw. św. Jacka z XIV w., w stylu gotyckim
• kościół przyklasztorny pw. św. Ottona, wybudowany w latach 1872–1873 w stylu neogotyckim
• kościół pw. św Mikołaja, obecnie funkcjonujący jako biblioteka miejska, z XIII wieku, w stylu gotyckim
• Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego, wybudowany w latach 1865–1869 w stylu neogotyckim
• kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Krzyża, wybudowany w latach 1857–1859 w stylu neogotyckim
• Kaplica św. Jerzego w Słupsku, wybudowana w 1. połowie XV w. w stylu gotyckim
• Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła, wybudowana pod koniec XIX w. w stylu neogotyckim

Architektura świecka[edytuj]

• Starostwo Powiatowe w Słupsku
• Ratusz w Słupsku
• Poczta Główna w Słupsku

Gospodarka[edytuj]

Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna (SSSE)

Pod koniec grudnia 2009 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Słupsku obejmowała ok. 4,7 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 10,6% do aktywnych zawodowo^[30].

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Słupsk^[31].

Przemysł[edytuj]

Słupsk jest ośrodkiem przemysłowym średniej wielkości. Od 1997 działa Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna, posiadająca filie w Koszalinie, Redzikowie, Debrznie, Szczecinku i Wałczu, zarządzana przez Pomorską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. W mieście działają instytucje wspierające rozwój gospodarczy: Słupska Izba Przemysłowo-Handlowa, Słupski Inkubator Technologiczny oraz Słupskie Stowarzyszenie Innowacji Gospodarczych i Przedsiębiorczości.

Energię cieplną miastu zapewniają dwie ciepłownie – EC2 przy ul. Koszalińskiej oraz EC3 przy ul. św. Klary z Asyżu. W Słupskim Inkubatorze Technologicznym zainstalowana jest jedna z największych fotowoltaicznych instalacji dachowych w Polsce o łącznej mocy 180,36 kW^[32].

Handel[edytuj]

Ul. Wojska Polskiego – deptak z aleją lipową

Słupsk spełnia rolę regionalnego ośrodka handlowego. W Słupsku znajduje się 6 centrów handlowych (CH Jantar, CH Manhatan, CH Passo, CH Wokulski, Skwer Viki, centrum handlowe w byłym RDT), 4 galerie handlowe (Galeria Podkowa, Galeria Prestige, Galeria Słupsk, Galeria Handlowa Jantar), 1 hala targowa (Hala Targowa „Pod Wieżą”)^[11].

Transport[edytuj]

Transport drogowy[edytuj]

W układzie transportowym miasta znajduje się 15 rond. Słupsk leży na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 6 (planowana S6) i drogi krajowej nr 21 oraz dróg wojewódzkich nr 210 i nr 213. Boczne drogi prowadzą również w stronę Darłowa i Krępy Słupskiej.

Obwodnica[edytuj]

Budowa Słupskiej obwodnicy – węzeł Głobino

Obwodnica w standardzie drogi ekspresowej ma bezkolizyjne węzły w Redzikowie, Głobinie, Kobylnicy i Bolesławicach. Obwodnica przebiega przez tereny miasta i gminy Słupsk oraz gminy Kobylnica. Budowa obwodnicy S6 w ciągu drogi krajowej nr 6 ruszyła we wrześniu 2008. Wbrew wcześniejszym zapowiedziom obwodnica nie będzie budowana w standardzie ekspresowej, dwujezdniowej drogi i będzie miała tylko jedną jezdnię. Decyzja ta wynika z prognoz natężenia ruchu na tej trasie^[33]. Rozbudowa drogi do standardu dwujezdniowej ma się odbyć wraz z budową drogi S6 – do 2020 roku. Obwodnica została udostępniona do użytku 26 października 2010. 29 października uroczystego otwarcia dokonał Prezydent RP Bronisław Komorowski^[34]. Obwodnica liczy nieco ponad 16 km.

Niedawno zakończono budowę odcinka drogi łączącego słupską ulicę Grottgera z ulicą Kolejową w Kobylnicy. Będzie on częścią tzw. „małej obwodnicy Słupska” planowanej i budowanej przez władze miasta niezależnie od prac prowadzonych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. W ramach projektu „małej obwodnicy” wyremontowano też ul. Profesora Poznańskiego. Prace będą kontynuowane w 2015^[35]. Po zakończeniu budowy „małej obwodnicy” planowane^{[potrzebny przypis]} jest przeniesienie na nią drogi krajowej nr 21.

Transport kolejowy[edytuj]

 Osobny artykuł: Słupsk (stacja kolejowa).

Dworzec kolejowy w Słupsku

Słupsk jest węzłem kolejowym na liniach Szczecin – Koszalin – Słupsk – Gdynia i Ustka – Słupsk – Szczecinek. Dawniej istniała również normalnotorowa linia kolejowa do Budowa oraz sieć kolei wąskotorowej. Dojeżdżają tu pociągi Regio, TLK i Express Intercity Premium z największych miast Polski. Lokalne relacje łączą miasto z Ustką, Sławnem i Darłowem, Miastkiem i Szczecinkiem.

10 grudnia 2006 obsługę relacji w kierunku Lęborka i Gdańska przejęła trójmiejska Szybka Kolej Miejska. Obecnie planuje się budowę drugiego toru i rozbudowę stacyjnej infrastruktury w Słupsku, Damnicy i Potęgowie.

Pierwszy dworzec kolejowy w Słupsku mieścił się od lipca 1869 przy obecnej ul. Grunwaldzkiej 17. Wtedy to uruchomiono 67 km, 1-torową linię kolejową Koszalin-Słupsk. We wrześniu 1870 uruchomiono 131 km linię kolejową Słupsk-Gdańsk Główny. W maju 1879 uruchomiono 192 km, 1-torową linię kolejową Piła Główna-Szczecinek-Słupsk-Ustka^[36]. Obecnie dawny budynek dworca kolejowego stanowi część zaplecza naprawy wagonów osobowych (Sekcja Napraw Wagonów Pomorskiego Zakładu Przewozów Regionalnych spółki Przewozy Regionalne).

Główny i od 1945 jedyny dworzec w mieście znajduje się przy ulicy Kołłątaja. Na Nadrzeczu znajdował się również przystanek Słupsk Przymieście, ale wraz z likwidacją, uruchomionej w sierpniu 1906, 38 km linii Słupsk – Budowo i rozebraniem (w 1945) toru na niemal całej długości linii, przystanek zlikwidowano. Na Ryczewie znajdował się przystanek Słupsk Ryczewo na liniach kolejowych Gdańsk Główny – Stargard Szczeciński oraz wybudowanej w 1935 Słupsk – Cecenowo, lecz w latach 80. XX w. został zlikwidowany.

Transport zbiorowy[edytuj]

 Osobne artykuły: Miejski Zakład Komunikacji w Słupsku, Trolejbusy w Słupsku i Tramwaje w Słupsku.

Zabytkowy tramwaj. W tle Nowa Brama, przez którą prowadziły tory.

Organizacją komunikacji miejskiej zajmuje się Zarząd Infrastruktury Miejskiej z siedzibą w Słupsku. Głównym przewoźnikiem w mieście jest Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. w Słupsku z siedzibą w Kobylnicy. Obsługuje on 15 linii autobusowych miejskich i 2 podmiejskie. W latach 1910–1959 w Słupsku działała komunikacja tramwajowa. W latach 1985–1999 po mieście kursowały również trolejbusy. MZK opiekuje się zarówno komunikacją miejską, jak i komunikacją podmiejską, łącząc miasto z okolicznymi miejscowościami.

Autobusami PKS-u można ze Słupska dotrzeć m.in. do Bydgoszczy, Gdańska, Gdyni, Warszawy, Jeleniej Góry, Zakopanego, Katowic, Cieszyna, Torunia, Poznania, Świnoujścia, Wrocławia. Słupskie Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej obsługuje również trasy lokalne na obszarze powiatów: słupskiego, lęborskiego i sławieńskiego. Dworzec PKS zlokalizowany jest przy ulicy Kołłątaja.

Transport lotniczy[edytuj]

 Osobny artykuł: Port lotniczy Słupsk-Redzikowo.

W 2013 przy ul. Hubalczyków oddano do użytku sanitarne lądowisko.

Około 12 km na południe od miasta znajduje się lotnisko Słupsk-Krępa. 18 km na zachód od miasta znajduje się lądowisko Słupsk-Pałowo.

Edukacja[edytuj]

 Osobny artykuł: Lista szkół w Słupsku.

Kultura[edytuj]

Zamek Książąt Pomorskich, siedziba Muzeum Pomorza Środkowego

Filharmonia „Sinfonia Baltica”

Dawny kościół św. Mikołaja, obecnie Miejska Biblioteka Publiczna

Słupsk jest ponadregionalnym ośrodkiem kultury. Odbywają się tam znane w kraju festiwale, jak np. Festiwal Pianistyki Polskiej, Komeda Jazz Festival, Jesienny Przeciąg Gitarowy, Konfrontacje Sztuki Kobiecej, Festiwal Kultury Wschodu „Mundus Orientalis”, Schaefferiada, Festiwal Młodych Talentów „Niemen Non Stop”. W mieście działa Polska Filharmonia Sinfonia Baltica oraz cztery teatry: Nowy Teatr im. Witkacego w Słupsku, Państwowy Teatr Lalki „Tęcza”, awangardowy Teatr „Rondo”, Teatr Władca Lalek^{[potrzebny przypis]}.

W słupskim Zamku Książąt Pomorskich siedzibę ma Muzeum Pomorza Środkowego, które prezentuje zbiory dotyczące historii regionu, jak pochodzący z 1618 oryginał mapy Lubiniusa, cynowe sarkofagi Anny i Ernesta Bogusława von Croy, gobelin przedstawiający poczet książąt pomorskich (dzieło Heleny i Tadeusza Gałkowskich) i stałą wystawę sztuki pomorskiej („Sztuka Dawna Pomorza”). Muzeum Pomorza Środkowego posiada również sporą kolekcję prac Ottona Priebe’a oraz największy na świecie zbiór prac Witkacego. Często organizowane są też wystawy czasowe.

Sąsiedni Młyn Zamkowy, będący najstarszym zachowanym budynkiem przemysłowym w Polsce^[37] prezentuje wystawę stałą zatytułowaną „Rzeczywistość kulturowa Pomorza dawniej i dziś”. Ekspozycja ukazuje całokształt zmian i procesów kulturowych, jakie zachodziły na ziemiach zachodnich w ostatnim stuleciu.

W Spichlerzu Richtera, również części zespołu zamkowego, prezentowane są ekspozycje czasowe o zróżnicowanej tematyce.

W Słupsku niegdyś było pięć kin, w tym wybudowane w 1963 jako jedno z pierwszych w kraju z tzw. cineramą kino „Milenium” przy Starym Rynku. Kino „Rejs” funkcjonuje w Młodzieżowym Centrum Kultury przy ul. 3 Maja i kilkusalowy multipleks w Centrum Handlowym Jantar przy ul. Szczecińskiej.

W 2008 powstała w Słupsku Bałtycka Biblioteka Cyfrowa, która udostępnia w formie cyfrowej zbiory dotyczące miasta i regionu. Za projekt Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej w 2009 Miejska Biblioteka Publiczna w Słupsku zajęła III miejsce w finale konkursu Samorządowy Lider Zarządzania w kategorii kultura^[38].

Imprezy cykliczne[edytuj]

Amber Cup w Słupsku

Słupsk, Festiwal Brydża Sportowego Solidarność

Słupsk, Święto Ryby

• Amber Cup – Hala Gryfia, Szczecińska 99 (styczeń)
• Międzynarodowe zawody połowu troci i łososia w Słupsku (styczeń)
• Konfrontacje Sztuki Kobiecej (marzec)
• Słupska Wiosna Literacka (maj)
• Eurofest – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek Krajów Unii Europejskiej (czerwiec)
• Sam na Scenie – Finał Turnieju Teatrów Jednego Aktora (czerwiec)
• Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej (lipiec-sierpień)
• Międzynarodowy Festiwal Brydża Sportowego „Solidarność” w 2010 (sierpień)
• Święto Dwumiasta, Święto Ryby (sierpień)
• Jarmark Gryfitów (lipiec-sierpień)
• Festiwal Pianistyki Polskiej w Słupsku (wrzesień)
• Witkacy pod strzechy (wrzesień)
• Festiwal Młodych Talentów „Niemen Non Stop” (październik)
• Jesienny Przeciąg Gitarowy (październik)
• Mundus Orientalis (jesień)
• Komeda Jazz Festival (październik)
• Przegląd Twórczości Bogusława Schaeffera – Schaefferiada
• Nowa Optimal (24/7)

Media[edytuj]

• Telewizja
  • Telewizja Kablowa Słupsk (Kanał 6)
  • Telewizja Słupsk (w sieci Vectra)
  • TVP3 Gdańsk – Redakcja w Słupsku
• Radio
  • Radio FaMa Słupsk
  • Radio Słupsk – redakcja terenowa Radia Koszalin
  • Radio Gdańsk – redakcja terenowa w Słupsku
  • RMF Maxxx Pomorze
• Prasa
  • Głos Pomorza – Dziennik Pomorza Środkowego
  • „Dziennik Słupski” – dodatek Dziennika Bałtyckiego
  • „Nasze Miasto” – bezpłatny dziennik Słupska i Ustki
  • „Moje Miasto” – bezpłatny dwutygodnik miejski
  • „Zbliżenia” – dwutygodnik regionalny
  • „Echo Słupska” – bezpłatny miesięcznik
  • „Teraz Słupsk” – bezpłatny tygodnik miejski
  • „Kurier Obywatelski” – bezpłatny miesięcznik społeczny
  • „Kurier Słupski” – bezpłatny tygodnik
• Portale Internetowe
  • GRYF24.pl – serwis o Pomorzu

Administracja[edytuj]

 Osobny artykuł: Zarządzający miastem Słupsk.

Ratusz Miejski

Słupsk jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Słupsku 23 radnych^[39]. Organem wykonawczym władz jest Prezydent Miasta Słupska. Siedzibą władz miasta jest ratusz przy placu Zwycięstwa.

Słupsk ściśle współpracuje z nadmorskim miastem Ustka m.in. tworząc dwumiasto. Słupsk jest członkiem:

• Związku Miast Polskich,
• Nowej Hanzy (od 2007 Słupsk jest koordynatorem działań Związku Hanzy w Polsce i reprezentuje pozostałe miasta polskie w Związku),
• Związku Miast Bałtyckich,
• Związku Powiatów Polskich,
• Energy Cities,
• Związku Miast i Gmin Dorzecza Rzeki Słupi i Łupawy.

Miasto jest siedzibą władz powiatu słupskiego oraz wiejskiej gminy Słupsk. Znajduje się tu także Urząd Morski w Słupsku oraz zamiejscowy oddział Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.

Prezydent Słupska Robert Biedroń w 2014r. powołał pełnomocnika ds. zrównoważonego rozwoju i zielonej modernizacji miasta. Jest to prawdopodobnie pierwsza funkcja dotycząca tego obszaru zarządzania miastem w Polsce, zgodnego z konstytucyjną zasadą zrównoważonego rozwoju. Pełnomocniczką została Beata Maciejewska^[44][45].

Miasta partnerskie Słupska[edytuj]

Dwumiasto Słupsk i Ustka[edytuj]

Podpisanie umowy partnerskiej Dwumiasta – Słupska i Ustki w 2003

Podpisanie umowy partnerskiej Dwumiasta – Słupska i Ustki w 2003

Zobacz w Wikiźródłach tekst Deklaracja Dwumiasta

13 lipca 2003 została podpisana deklaracja o współpracy w ramach Dwumiasta między władzami Słupska i Ustki. Sam akt podpisany został na statku płynącym w pobliżu Ustki. Umowa została podpisana przez prezydenta Słupska Macieja Kobylińskiego i burmistrza Ustki Jacka Graczyka. Deklaracja o współpracy w ramach Dwumiasta została podpisana w celu wspólnej promocji i rozwoju obu miast, tak aby ich oferta mogłaby się nawzajem uzupełniać i kompleksowo spełniać oczekiwania turystów.

Słupsk i Ustka bliżej siebie. Razem będą silniejsi – pod tym hasłem została podpisana deklaracja.

Trójporozumienie[edytuj]

Najlepiej rozwinęła się formuła współpracy trzech miast europejskich, tj. współpraca trójstronna Carlisle – Flensburg – Słupsk. W ramach tzw. Trójporozumienia, tj. umowy podpisanej 28 czerwca 1988 we Flensburgu, realizuje się polityka współpracy między stowarzyszeniami, grupami młodzieży, artystami, mieszkańcami i równie ściśle między władzami miejskimi i radnymi.

Przykłady współpracy: Każdego roku, w cyklu trzyletnim, spotykają się przedstawiciele władz miejskich trzech zaprzyjaźnionych miast, wymieniając doświadczenia i wytyczając programy dalszej współpracy. Również w sposób rotacyjny realizowana jest wymiana młodzieży. Corocznie odbywające się Trójstronne Spotkanie Miast Partnerskich Carlisle – Flensburg – Słupsk. Goście spotykają się z władzami Słupska i młodzieżą biorącą udział w dorocznej wymianie. Omawianych jest wiele inicjatyw m.in.:

• wspólne ubieganie się o środki unijne na niwelowaniu różnic rozwojowych,
• wymiana doświadczeń z zakresu gospodarki komunalnej i ochrony środowiska, spraw społecznych,
• rozwijanie wymiany kulturalnej i sztuki,

Efektem współpracy partnerskiej w 2007 między Flensburgiem a Słupskiem była wystawa fotograficzna ukazująca Flensburg i okolice przygotowana przez Landschaftsmuseum-Angeln, a także spotkanie architektów polskich i niemieckich we Flensburgu w dniach 8–11 listopada 2007. Omówiono zagadnienia gospodarki przestrzennej i metody zachowania dziedzictwa kulturowego w architekturze.

Podpisanie umowy partnerskiej Słupska i Grodna

Artyści z miast partnerskich wzięli udział w organizowanym przez Miasto Słupsk Międzynarodowym Plenerze Rzeźbiarskim. Tematem pleneru był Słupski Niedźwiadek Szczęścia. Tworzywem rzeźbiarzy było drewno. W ciągu dwóch tygodni powstały prace, które rozmieszczone zostały w 2007 na ulicach Słupska. Kolejny plener malarski przeprowadzony został we wrześniu 2007^[46].

Umowa z Grodnem[edytuj]

Porozumienie z Grodnem zostało zawarte 30 lipca 2010. Umowa zakłada, że oba miasta dążyć będą do tego, aby działały na rzecz tworzenia korzystnego klimatu dla rozwoju stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi. Współpraca ma być realizowana na wielu płaszczyznach, m.in.: społecznej, gospodarczej i kulturalnej. Słupsk od wielu lat współpracuje z Grodnem. Owocem tej współpracy jest aktywna działalność prowadzona od ponad 20 lat przez władze Słupska przy współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Wilna i Grodna w Słupsku, które było inicjatorem zawarcia umowy partnerskiej między Słupskiem a Grodnem.

Rada Miejska w Słupsku w 28 kwietnia 2010 podjęła uchwałę w sprawie podpisania przez miasto umowy partnerskiej z Grodnem^[47].

Słupsk jako garnizon wojskowy[edytuj]

• Jednostki stacjonujące przed 1939
  • 5 Pułk Huzarów – od 1744; jednostka przeniesiona z Köpenick
• Jednostki stacjonujące po 1945
  • 28 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego (rozwiązana);
  • 19 Lotnicza Eskadra Holownicza (rozwiązana);
  • 7 Pomorska Brygada Obrony Wybrzeża

Obecnie planowana jest budowa w Redzikowie amerykańskiej bazy pocisków antyrakietowych GBI jako fragmentu tzw. „tarczy antyrakietowej”.

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Cerkiew greckokatolicka Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela

Cerkiew prawosławna Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Katolicyzm

• Kościół rzymskokatolicki
• Kościół greckokatolicki

Prawosławie

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Protestantyzm

• Kościół ewangelicko-augsburski, parafia w Słupsku
• Kościół ewangelicko-metodystyczny, parafia w Słupsku
• Kościół Wolnych Chrześcijan
• Kościół Boży w Chrystusie
• Kościół Zielonoświątkowy w RP, zbór w Słupsku
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

Świadkowie Jehowy

• 7 zborów: Wschód, Stare Miasto, Zatorze-Północ, Zatorze-Południe, Zachód (w tym grupa języka migowego), Północ, Dębnica Kaszubska (w tym grupa rosyjskojęzyczna) z Salą Królestwa^[48]

Buddyzm

• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Sport[edytuj]

W mieście działa kilkadziesiąt klubów sportowych. Obecnie najbardziej znanym w Polsce zespołem ze Słupska jest Energa Czarni Słupsk (koszykówka mężczyzn), od wielu lat występujący w najwyższej klasie rozgrywkowej. Na tym samym szczeblu występują piłkarki ręczne Słupi Słupsk oraz badmintoniści Piasta Słupsk. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych klubów sportowych jest Gryf Słupsk (piłka nożna). Ostatnio sukcesy w piłce nożnej plażowej odnosi Team-Baltica Słupsk (wicemistrz Polski w 2007). W mieście działają też SKB Czarni Słupsk i AP Czarni Słupsk, spadkobiercy tradycji Czarnych Słupsk, którzy dawniej odnosili wielkie sukcesy w boksie i siatkówce kobiet (pięciokrotne mistrzynie Polski). Istniała także sekcja piłki nożnej Czarnych Słupsk, która m.in. grała na poziomie III-ligowym.

W mieście odbywają się zawody rangi międzynarodowej i ogólnopolskiej. Od lat w Słupsku odbywa się Międzynarodowy Festiwal Brydża Sportowego „Solidarność”. W 2007 Słupsk był organizatorem XIII Światowych Igrzysk Polonijnych, a w 2011 po raz 5. odbyły się mistrzostwa Polski w badmintonie

Kluby sportowe[edytuj]

Hala Gryfia, ul. Szczecińska

Obiekty sportowe w Słupsku[edytuj]

Stadion 650-lecia, ul. Madalińskiego

Korty tenisowe w Parku Kultury i Wypoczynku, ul. Rybacka

Basen kryty w Słupskim Ośrodku Sportu i Rekreacji, ul. Szczecińska

Boisko wielofunkcyjne, ul. Wiatraczna

• Centra sportowe
  • Słupski Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Szczecińska
  • Słupski Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Rybacka
  • Gryf Słupski Klub, ul. Orzeszkowej
• Stadiony
  • Stadion 650-lecia, ul. Madalińskiego
  • Stadion Gryfa Słupsk, ul. Zielona 9
• Hale sportowe
  • Hala Gryfia, ul. Szczecińska
  • Hala sportowa, ul. Ogrodowa
  • Hala sportowa I LO, ul. Szarych Szeregów
  • Hala sportowa przy SP 5, ul. Hubalczyków
  • Hala sportowa SP 1 ul.Rybacka
• Baseny i kąpieliska
  • Basen kryty w Słupskim Ośrodku Sportu i Rekreacji, ul. Szczecińska
  • Kąpielisko miejskie, ul. Arciszewskiego
• Ośrodki jeździeckie
  • Fundacja dla dzieci niepełnosprawnych „Nadzieja”, ul. Kaszubska
  • Stowarzyszenie Appaloza, ul. Rybacka
  • Ośrodek Hipoterapii i Rekreacji Ranczo, ul. Krzywa
  • Słupski Klub Jeździecki „Szarża”
• Korty tenisowe
  • Korty tenisowe w Parku Kultury i Wypoczynku, ul. Rybacka
  • Korty przy stadionie 650-lecia, ul. Madalińskiego
  • Korty tenisowe na stadionie przy ul.Krzywoustego
• Inne obiekty
  • Lodowisko, ul. Moniuszki
  • Lodowisko syntetyczne, róg ul. Leszczyńskiego i al. 3 Maja
  • Skatepark, ul. Małcużyńskiego
  • Shogun Klub Kulturystyczny, ul. Braci Gierymskich
  • Siłownia Malaga, ul. Hubalczyków (nad Apteką)
  • Boisko wielofunkcyjne, ul. Wiatraczna
  • Boisko wielofunkcyjne, Orlik, ul. Krzywoustego
  • Strzelnica, Zamiejska 30

Turystyka[edytuj]

Park Kultury i Wypoczynku

Słupsk – panorama, Park Jerzego Waldorffa w oddali kościół św. Jacka

Ulica Nowobramska nocą

 Osobny artykuł: Zabytki Słupska.

Słupsk leży w centrum atrakcyjnego turystycznie regionu – pobliskie miejscowości wypoczynkowe (kurorty nadmorskie Jarosławiec, Ustka, Rowy, Łeba) dysponują bogatą ofertą turystyczno-kulturalną. Największymi walorami regionu są wybrzeże morskie i liczne jeziora (8441 jezior zajmujących powierzchnię 1 hektara) otoczone lasami (lasy zajmujące 40% powierzchni regionu) oraz Słowiński Park Narodowy – rezerwat biosfery UNESCO. Uroku najbliższym okolicom miasta dodaje Park Krajobrazowy Dolina Słupi oraz turystyczne tzw. produkty markowe, tj. „Kraina w Kratę” i „Szlak Elektrowni Wodnych” na rzece Słupi. W mieście znajdują się liczne zabytki, które znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

Miasto jest jednym z piękniejszych miejsc na Pomorzu Środkowym, dlatego uważane jest za perełkę turystyczną. Odwiedzający znajdą tu niezwykłą przyrodę, interesujące zabytki i miejsca historyczne, a także rozwiniętą infrastrukturę turystyczną.

Do najważniejszych walorów i atrakcji turystycznych należą:

• ratusz miejski,

gotyckie kościoły:

• • mariacki z krzywą wieżą,
  • św. Jacka,
• Zamek Książąt Pomorskich,
• najstarsza czynna winda w Europie,
• największa na świecie kolekcja prac plastycznych Witkacego i witkacjanów.

W centrum można również podziwić zabytkowe kamienice z okresu dwudziestolecia międzywojennego.

Słupsk jest również ważnym ośrodkiem kulturalnym o znaczeniu krajowym. Odbywa się tu wiele znanych festiwali o randze ogólnopolskiej. Do najważniejszych można zaliczyć: Festiwal Pianistyki Polskiej, Komeda Jazz Festival, Konfrontacje Sztuki Kobiecej, Festiwal Kultury Wschodu „Mundus Orientalis”, Schaefferiada, Festiwal Młodych Talentów „Niemen Non Stop”.

Korzystna lokalizacja miasta sprawia, że pełni ważne funkcje w regionie:

• administracyjne (siedziba miasta, urzędu gminy Słupsk, powiatu słupskiego, innych instytucji państwowych)
• turystyczne (bliskość morza, lasów, miejsce przecięcia wielu szlaków turystycznych)
• transportowe (węzeł kolejowy i drogowy)
• handlowe (główne centrum handlowe Pomorza Środkowego)
• produkcyjne (Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna)^[11]

Słupszczanie[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani ze Słupskiem.

Ze Słupskiem związanych było i jest wiele osób mających olbrzymie znaczenie w życiu politycznym, kulturalnym i naukowym nie tylko Polski, ale także Europy i świata. W mieście urodzili się m.in. reformator światowej poczty i współwynalazca karty pocztowej Heinrich von Stephan, jeden z pierwszych przedstawicieli sztuki abstrakcyjnej Otto Freundlich, duchowny, kompozytor i dyrygent chórów Joachim Schwarz (zmarły w 1998) współorganizator zbiórki funduszy na renowację organów w dawnym Kościele Zamkowym pw. Św. Jacka, światowej sławy wokalistka jazzowa Grażyna Auguścik, pisarz i dziennikarz Daniel Odija, pisarz i naukowiec Andrzej Czechowski, trzej biskupi katoliccy: Zygfryd von Boock (ordynariusz diecezji kamieńskiej w latach 1424–1446), Henning Iwen (ordynariusz diecezji kamieńskiej w latach 1446–1468) i Krzysztof Zadarko (od 2009 biskup pomocniczy diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej), malarz, grafik i rysownik Mieczysław Kościelniak, piłkarze Tomasz Iwan, Robert Mioduszewski i Paweł Kryszałowicz, maratończyk Jan Huruk i wielu innych przedstawicieli świata polityki, kultury, nauki i sportu. W Słupsku przez wiele lat mieszkali m.in. zwycięzca spod Waterloo Gebhard Leberecht Fürst Blücher von Wahlstatt, medaliści olimpijscy w boksie Aleksy Antkiewicz, Jan Dydak i Kazimierz Adach, arcymistrz brydżowy Henryk Wolny i inni.

Honorowi obywatele Słupska[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

Zobacz w Wikimedia Commons galerię: Słupsk i kategorię: Słupsk

• Stara Synagoga w Słupsku
• Cmentarz żydowski w Słupsku
• Bursztynowy niedźwiadek ze Słupska
• Poczthalteria w Słupsku
• Słupia (moneta)
• Słupski chłopczyk
• Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Słupsku

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Henryk Baranowski, Stanisław Gierszewski: Historia Słupska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1981.
• Christian Wilhelm Haken: Vom Jungfernkloster. W: Christian Wilhelm Haken: Drei Beitrage zur Erläuterung der Stadtgeschichte von Stolp. Stolp (Pom.): F. W. Feige, 1866. (niem.)
• Zenon Klemensiewicz: Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00995-0.
• Małgorzata Mastalerz-Krystjańczuk: Pomorze Zachodnie w polskiej nauce, publicystyce i działalności politycznej w latach 1919–1939. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, 2013. ISBN 83-7467-197-2.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Strona internetowa Słupska
• Urząd Miejski w Słupsku
• Biuletyn Informacji Publicznej UM w Słupsku
• Wirtualny spacer po Słupsku
• Słupsk w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. X: Rukszenice – Sochacze. Warszawa, 1889.

p • d • e Miasta województwa pomorskiego Miasta powiatowe Bytów • Chojnice • Człuchów • Gdańsk • Gdynia • Kartuzy • Kościerzyna • Kwidzyn • Lębork • Malbork • Nowy Dwór Gdański • Pruszcz Gdański • Puck • Słupsk • Sopot • Starogard Gdański • Sztum • Tczew • Wejherowo Miasta gminne Brusy • Czarna Woda • Czarne • Czersk • Debrzno • Dzierzgoń • Gniew • Hel • Jastarnia • Kępice • Krynica Morska • Łeba • Miastko • Nowy Staw • Pelplin • Prabuty • Reda • Rumia • Skarszewy • Skórcz • Władysławowo • Ustka • Żukowo

p • d • e Podział terytorialny Słupska Strefy polityki przestrzennej I „Śródmieście” • II „Północ” (ze SSSE) • III „Dolina Rzeki Słupi” • IV „Dolina Zieleńca” • V • VI „Nadrzecze” • VII „Zatorze Południe” • VIII „Zatorze Północ” Zwyczajowe części miasta os. Akademickie • os. Bałtyckie • os. Króla Jana III Sobieskiego • os. Króla Stefana Batorego • os. Nadrzecze • os. Niepodległości • os. Piastów • Podgrodzie • Ryczewo • os. Słowińskie • Stare Miasto • os. Westerplatte Zwarte obszary zielone Dolina Stawów • Lasek Południowy • Lasek Północny

p • d • e Województwo pomorskie Miasta na prawach powiatu Gdańsk (siedziba) • Gdynia • Słupsk • Sopot Powiaty bytowski • chojnicki • człuchowski • gdański • kartuski • kościerski • kwidzyński • lęborski • malborski • nowodworski • pucki • słupski • starogardzki • sztumski • tczewski • wejherowski Inne zagadnienia Podział administracyjny • Herb • Flaga

p • d • e Związek Hanzeatycki Wykaz miast hanzeatyckich WERSALIKAMI PÓŁGRUBYMI oznaczono miasta-przywódców rejonów lub okręgów; WERSALIKAMI — miasta które odegrały poważną rolę w Hanzie Region nadreński (Ren – Moza) Dinant • Duisburg • Düsseldorf • Emmerich • Grieth (de) • KOLONIA • Neuss • Nijmegen • Roermond • Tiel • Venlo • Wessel • Zaltbommel Region Ijssel i Zuiderzee Arnhem • DEVENTER • Doesborg • Elburg • Harderwijk • Hasselt • Hattem • KAMPEN • Ommen • Stavoren • Zutphen • Zwolle Wybrzeże Morza Północnego Groningen • BREMA • Stade • Buxtehude • HAMBURG Między Renem i Wezerą (Westfalia) Ahlen • Allendorf (de) • Altena • Arnsberg • Attendorn • Beckum • Belecke (de) • Bielefeld • Blankenstein (de) • Bocholt • Bochum • Bodefeld (de) • Borgentreich • Borken • Brakel • Breckerfeld • Brilon • Coesfeld • Dorsten • DORTMUND • Drolshagen • Dülmen • Essen • Eversberg (de) • Freienohl (de) • Fürstenau • Geseke • Grevenstein (de) • Hachen (de) • Hagen • Haltern • Hamm • Hattingen • Herford • Hirschberg (de) • Hörde • Hüsten (de) • Iburg (de) • Iserlohn • Kallenhardt (de) • Kamen • Langscheid (de) • Lemgo • Lüdenscheid • Lünen • Melle • Menden • Minden • MÜNSTER • Neheim (de) • Neuenrade • Neustadt • Nieheim • Oldenzaal • Olpe • OSNABRÜCK • Paderborn • Peckelsheim (de) • Plettenberg • Quakenbrück • Ratingen • Recklinghausen • Rheine • Rüthen • Schwerte • SOEST • Solingen • Sundern • Telgte • Unna • Vörden (de) • Vreden • Warburg • Warendorf • Warstein • Wattenscheid (de) • Werl • Werne • Westhofen (de) • Wetter • Wiedenbrück (de) Między Wezerą i Łabą (Dolna Saksonia) Alfeld • Aschersleben • Bockenem • BRUNSZWIK • Einbeck • Gardelegen • GOSLAR • Gronau • Halberstadt • Hameln • Hanower • Helmstedt • HILDESHEIM • LÜNEBURG • MAGDEBURG • Osterburg • Quedlinburg • Salzwedel • Seehausen • Stendal • Tangermünde • Ulzen • Werben Niemcy środkowe (na południe do Harzu między górną Wezerą i Soławą) Duderstadt • Erfurt • Getynga • Halle • Merseburg • Mühlhausen • Naumburg • Nordhausen • Northeim • Osterode • Uslar Brandenburgia Berlin • Brandenburg • Frankfurt nad Odrą • Havelberg • Kolno (de) • Kyritz • Perleberg • Przestawilk Wybrzeże Bałtyku (na zachód od Odry) Kilonia • LUBEKA • WYSZOMIERZ • ROZTOKA • STRZAŁÓW • Gryfia • Dymin • Guczkowo • SZCZECIN Pomorze Zachodnie (na wschód od Odry) Białogard • Darłowo • Goleniów • Gryfice • Kamień • Kołobrzeg • Koszalin • Sławno • Słupsk • Stargard • Trzebiatów • Wolin Prusy, Polska Braniewo • Chełmno • GDAŃSK • Elbląg • KRÓLEWIEC • TORUŃ • WROCŁAW • KRAKÓW Inflanty DORPAT • Goldingen • Kokenhusen • Lemsal • Parnawa • REWEL • Roop • RYGA • Valmiera • Viljandi • Wenden • Windawa Szwecja Kalmar • Nyköping • SZTOKHOLM • VISBY