Tworzenie stron internetowych

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Świecie

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Świecie
Zamek Krzyżacki
Herb Świecia Flaga Świecia
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	świecki
Gmina	Świecie gmina miejsko-wiejska
Burmistrz	Tadeusz Grzegorz Pogoda
Powierzchnia	17.55 km²
Wysokość	19-86 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	26 026[1] 2 192,6 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 52
Kod pocztowy	86-100 do 86-105
Tablice rejestracyjne	CSW
Położenie na mapie powiatu świeckiego Świecie
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Świecie
Położenie na mapie Polski Świecie
53°24′30″N 18°26′45″E/53,408333 18,445833
TERC (TERYT)	0414094
SIMC	0929664
Hasło promocyjne: Świecie – nie tylko papier
Urząd miejski ul. Wojska Polskiego 124 86-100 Świecie
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Świecie (kasz. Swiéce, niem. Schwetz) – miasto w Polsce położone w woj. kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Świecie.

31 grudnia 2011 r. miasto liczyło 26 574 mieszkańców^[2].

Położenie[edytuj]

Widok z wieży zamkowej na miasto

Świecie położone jest na Pojezierzu Pomorskim, w regionie etno-kulturowym Kociewia, u ujścia rzeki Wdy do Wisły, w miejscu, gdzie wysoczyzna morenowa stromo opada w kierunku rzeki. Taka lokalizacja przywodzi na myśl miasto położone na terenach górskich.

Zbiegają się tutaj drogi: krajowa 91, Gdańsk–Toruń oraz krajowa 5 (E261), Świecie–Wrocław–Kudowa-Zdrój). W odległości 12 km od granic miasta przebiega autostrada A1 (E75). Miasto znajduje się w odległości 4 km od ważnej dwutorowej magistrali kolejowej Gdynia-Śląsk.

Miasto jest położone na wysokości od 19 do 86 m n.p.m.^{[potrzebny przypis]}

Według danych z 1 lipca 2012 r. powierzchnia miasta wynosiła 17.55 km²^[3].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. bydgoskiego.

Nazwa[edytuj]

Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą Swencza wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Lubinie w 1281 roku sygnowanym przez księcia pomorskiego Mściwoja II^[4]. Wymieniona została pod zlatynizowaną nazwą „Suece” w łacińskim dokumencie z 1282 roku sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II^[5]. Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą Svecze wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Świeciu w 1283 roku sygnowanym przez księcia pomorskiego Mściwoja II^[6].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej formie „Swete”^[7] przy okazji notki o zamku castro Swetensi, a także „Swece” oraz „Swecz”^[8] wymienia spisany ok. 1300 roku średniowieczny łaciński utwór opisujący żywot świętej Jadwigi Vita Sanctae Hedwigis.

Historia[edytuj]

Ta sekcja od 2010-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Rynek w Świeciu

Wieża ratuszowa na rynku w Świeciu w 2007 roku

Wda w Świeciu

Widok na miasto od strony Wisły

Jedno z najstarszych miast polskich; pierwsza wzmianka z 1198 r., kiedy to było stolicą samodzielnego księstwa pomorskiego, władanego przez Grzymisława; w następnym stuleciu Świecie było rządzone między innymi przez Świętopełka i Mściwoja. Po sprowadzeniu na niedaleką ziemię chełmińską Krzyżaków w roku 1226, było ważnym grodem obronnym Pomorza. W 1309 roku, jako ostatni punkt obrony, poddało się zakonowi (Gdańsk zajęto już rok wcześniej).

Krzyżacy w Świeciu utworzyli komturię i rozpoczęli budowę zamku, ukończonego do roku 1350. Prawa miejskie chełmińskie Świecie otrzymało w roku 1338. Pod Grunwaldem oddziały ze Świecia były nieobecne, ale po porażce Krzyżaków to właśnie świecki komtur, Henryk von Plauen, ruszył do Malborka i ze świeckimi rycerzami objął komturstwo malborskie, przez co zamek nie wpadł w ręce Polaków. Podczas wojny trzynastoletniej zamek kilkakrotnie zmieniał właścicieli, ostatecznie zajęli go Polacy. Aż do „potopu” szwedzkiego miasto bogaciło się na handlu wiślanym, jednak Szwedzi zupełnie zniszczyli Świecie i doszczętnie spalili zamek. Miasto ze zniszczeń odbudowywało się przez około 100 lat.

Położone nad samą Wisłą, było często narażone na niszczycielskie powodzie. Dopiero w połowie XIX wieku nastąpiły przenosiny miasta na wysoki lewy brzeg Wdy. Liczba ludności wzrosła wtedy z 3166 w 1849 r. do około 6000, a w przeddzień wybuchu II wojny światowej Świecie liczyło już około 10 000 mieszkańców.

Powiat świecki, będący od 1772 r. pod zaborem pruskim, powrócił do Polski 25 stycznia 1920 roku. Powierzchnia powiatu zajmowała drugie miejsce po powiecie chojnickim w województwie pomorskim. W okresie dwudziestolecia nie zaszły poważniejsze zmiany granic na terenie powiatu świeckiego. Jedyne znaczące przekształcenie nastąpiło w 1931 r. Wówczas to oddzielono jedenaście gmin wiejskich oraz trzy obszary dworskie i przyłączono je do powiatu tucholskiego. Jednocześnie ze zlikwidowanego powiatu gniewskiego włączono do powiatu świeckiego jedenaście gmin wiejskich.

W grudniu 1934 r. zgodnie z nową ustawą samorządową w powiecie świeckim były dwie gminy miejskie i czternaście gmin zbiorowych, dzielących się na sto trzydzieści siedem gromad, których powierzchnia wynosiła 1600 km². Przeobrażenia te miały wpływ na liczbę ludności na tym obszarze. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości nastąpił znaczny odpływ miejscowej ludności niemieckiej do Niemiec. Jednak pod koniec lat dwudziestych liczba ta zaczęła systematycznie rosnąć, by ponownie spaść po odłączeniu kilku bardziej zaludnionych gmin wiejskich w 1931 r.

Charakterystycznie kształtowały się w powiecie stosunki narodowościowe, gdzie dużą liczbę stanowili jak wspomniano Niemcy. Ludność żydowska tworzyła niewielki stan liczbowy, który systematycznie spadał przez całe dwudziestolecie. Natomiast pozostałe narodowości występowały w znikomej postaci.

W diecezji chełmińskiej już przed pierwszą wojną światową działały różne katolickie organizacje młodzieżowe. Jednak dopiero od 1921 r. zaczęła tworzyć się jednolita struktura, obejmująca siecią organizacyjną całą diecezję. Od początku istnienia Stowarzyszenie wyznaczyło sobie za cel wychowanie młodzieży w duchu katolickim i narodowym, pomijając w swej działalności wszelkie sprawy polityczne i wpływy partyjne. W 1934 r. funkcję Okręgowego Prezesa Katolickiego Związku Polskiej Młodzieży Męskiej w powiecie świeckim pełnił ksiądz Bernard Sychta. W 1934 r. Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej w powiecie świeckim liczyło 30 oddziałów i 997 członków, natomiast Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej liczyło 25 oddziałów i 783 członkiń.

Szkolnictwo w powiecie świeckim w okresie dwudziestolecia międzywojennego obejmowało trzy typy szkół: powszechne (podstawowe), średnie (gimnazja) oraz zawodowe. Spośród szkół ogólnokształcących, czyli stopnia podstawowego oraz średniego, szczególne miejsce zajmowało Gimnazjum Państwowe w Świeciu, będące jedyną tego rodzaju placówką na obszarze powiatu. Gimnazjum w Świeciu było typową szkołą średnią, składającą się z niewielkiej liczby kadry nauczycielskiej, co uwarunkowane było niezbyt dużą liczbą uczniów. Szkołę w Świeciu utworzono w 1920 r. w miejsce niemieckiego Gimnazjum. Organizatorem szkoły i jej pierwszym dyrektorem był Jan Augustak, zastąpiony 20 sierpnia 1920 r. przez legionistę Józefa Pietrzaka, który pełnił tę funkcję do śmierci 11 stycznia 1922 r. Następcą jego był Leon Kuchanny, który pełnił stanowisko dyrektora do 1939 r.

Ze Świeciem związany jest Stanisław Kostka, s. Jana Jakuba i Apolonii Pałubickiej – członek zarządu Banku Ludowego w Rehden, w latach 1907 i 1912 delegat Prus Królewskich do parlamentu w Berlinie, w 1920 roku komisaryczny burmistrz Radzynia Chełmińskiego. Rok później 23 listopada został wybranym pierwszym burmistrzem Świecia i był nim do 19 stycznia 1935 roku.

Liczne pisma wydawane przez młodzież szkolną na Pomorzu, stanowiły jeden z elementów procesu wychowawczego. Również w Świeciu nad Wisłą uczniowie gimnazjum zaczęli wydawać od 13 stycznia 1931 r. miesięcznik „Gregorianum”, który ukazywał się nieprzerwanie do 1939 r. Po wznowieniu w 1945 r. działalności Liceum Ogólnokształcącego w Świeciu ukazał się tylko jeden numer pod zmienionym tytułem „Z wiary naszej”. Wydawcą był Komitet Redakcyjny Koła Literackiego, a redaktorem naczelnym Aleksander Ścibor-Rylski.

Na podstawie dekretu kanclerza Adolfa Hitlera z 8 października 1939 r. O organizacji administracji wschodnich terytoriów włączonych do Rzeszy na okupowanych terenach Polski ustanowiono nowe jednostki administracyjne: Okręg Rzeszy Gdańsk – Prusy Zachodnie (Gau Danzig – Westpreussen) i Okręg Rzeszy – Poznań (Reischsgau Posen). Namiestnikiem okręgu Gdańsk – Prusy Zachodnie został Albert Forster.

Jesienią 1939 roku niemieckie władze okupacyjne dokonywali eksterminacji miejscowej ludności polskiej. W lasach mniszkowskich wymordowano 1350 pacjentów szpitala psychiatrycznego, a na ul. Polnej rozstrzelano około 40 Żydów.

W 1945 wycofujące się wojska niemieckie ze zgrupowania toruńskiego wzmocniły świecki garnizon i dołączyły do 2 Armii. Czołowe oddziały 2 Frontu Białoruskiego zostały dopuszczone pod kościół farny w Świeciu na starym mieście, gdzie znienacka otworzono do nich ogień z dział (kalibru najprawdopodobniej 88 mm), znajdującej się na na ulicy Polnej, gdyż tam była linia oporu Niemców. Rosjanie próbowali 9 razy przejść przez Wisłę, nadaremnie; ponieśli ciężkie straty. Na skutek ostrzału został zniszczony kościół farny w Świeciu, gdyż Rosjanie ulokowali tam punkt medyczny, Niemcy widząc palące się światło otworzyli ogień artyleryjski na kościół. Mroźną zimą 1945 roku Niemcy opuścili pozycje w Świeciu po przerwaniu przez Rosjan pozycji obronnych na wysokości wsi Gruczno. Gdy pierwsze jednostki Radzieckie wkraczały do Świecia, Niemców już tam nie było. Cały sprzęt, który nie był im potrzebny, zrzucili do parowu za szpitalem w Świeciu (Diabelce). W jednostce wojskowej w Świeciu (podczas okupacji szkółka łączności) pozostawiono duże ilości papierów, mundurów, a nawet nart. Niemcy uciekali w kierunku Laskowic i Czerska.

Po wkroczeniu wojsk 2 Frontu Białoruskiego Rosjanie wysadzili w powietrze kościół w Przechowie w celu wydłużenia lądowiska dla samolotów.

Po wojnie nastąpił rozwój miasta, liczba mieszkańców wzrosła z 8300 w 1945 do ponad 13 500 w 1961 roku. Rozbudowano cukrownię (istniejącą od 1883 roku), zakłady mięsne, młyny oraz zbudowano nowoczesną wytwórnię pasz treściwych (obecnie PROVIMI). Jednak najważniejszym wydarzeniem w powojennej historii Świecia była decyzja o budowie w pobliskim Przechowie zakładów celulozy i papieru, które zdynamizowały jego rozwój i wpłynęły na strukturę gospodarczą regionu. Uruchomione w 1968 roku, w kilka lat później zatrudniały ponad 4600 osób.

W 1988 miasto zostało odznaczone Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski^[9].

Transport[edytuj]

Droga ekspresowa S5, obwodnica Świecia

Świecie, miasto w Dolinie Dolnej Wisły, już od początku swojego istnienia czerpało istotne zyski z tego korzystnego dla rozwoju transportu położenia. Więcej niż prawdopodobne jest też to, że gdyby nie krzyżujące się w mieście szlaki handlowe, w tym bursztynowy, gród warowny i siedziba książąt pomorskich nie wykształciłaby w swoim bezpośrednim sąsiedztwie osady handlowej będącej właściwym zaczątkiem miasta.

W okresie średniowiecza dominująca rolę dla rozwoju Świecia miała Wisła i odbywający się na niej handel. Rzeką spławiano wtedy tratwami większość towarów z południa Polski do Gdańska. W świeckim zamku działały między innymi magazyny soli, a w późniejszych czasach zbudowano nad rzeką kilka spichlerzy.

W XIX wieku znaczenie Wisły dla handlu zaczęło się bardzo szybko zmniejszać. Jej dotychczasową funkcję zaczęły przejmować utwardzone drogi, a po 1850 również kolej, której pierwszą nitkę prowadzącą przez Pomorze zbudowano po 1850 (Berlin-Królewiec z odgałęzieniem do Gdańska). Pierwotnie zakładano, że linia kolejowa biec będzie przy samym Świeciu, ostatecznie jednak ominęła ona miasto. Z kolei zamulające się koryto Wisły coraz bardziej utrudniało handel. Miasto pozostało bez głównego źródła własnych dochodów.

Odcięte od Wisły, już w latach 60. XIX wieku Świecie zaczęło starać się o budowę kolejowej bocznicy, początkowo od strony Laskowic, z którymi miasto posiadało dogodne połączenie drogowe. Projektu tego nie udało się zrealizować, a Świecie uzyskało połączenie kolejowe z pobliskim Terespolem dopiero w 1888.

Była to linia jednotorowa, która nabrała dużego znaczenia w ruchu towarowym. Wybudowano na niej kilka bocznic, w tym dwie najważniejsze, prowadzące do cukrowni i młynów, których produkty we wcześniejszych latach były spławiane Wisłą. Natomiast w ruchu pasażerskim linia ta od samego początku istnienia miała niewielkie znaczenie; w latach 80. XX wieku kursowały nią jedynie 4 pary pociągów spalinowych do Terespola Pomorskiego. Ostatecznie połączenie to zlikwidowano w 1996 roku. Od tej pory tory były wykorzystywane jedynie na potrzeby miejskiej ciepłowni i cukrowni. Po likwidacji tej ostatniej połączenie towarowe do samego centrum Świecia straciło rację bytu. Jakkolwiek tory w Przechowie są wciąż wykorzystywane na potrzeby tamtejszego przemysłu, to Rada Miejska w Świeciu podjęła decyzję o rozbiórce linii kolejowej od stacji Świecie Przechowo do stacji Świecie nad Wisłą. W przyszłości w śladzie rozebranego toru ma biec nowa ulica, która docelowo odciąży obecnie zatłoczoną ulicę Wojska Polskiego.

Obecnie Świecie posiada dobrze rozwiniętą komunikację autobusową. Głównym przewoźnikiem jest PKS Bydgoszcz, można tu spotkać także autobusy Arriva Toruń, PKS Grudziądz, PKS Iława, PKS Chojnice i PKS Łódź. Miasto posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Bydgoszczą, Toruniem, Gdańskiem, Łodzią, Poznaniem, Grudziądzem, Koronowem, Chełmnem i in.

W 2014 przy ul. Wojska Polskiego oddano do użytku sanitarne lądowisko Świecie-Szpital dla helikopterów.

W 2016 w miejscu starej pływalni w Przechowie oddano do użytku kompleks basenów (basen sportowy, basen rekreacyjny, brodzik, dwie zjeżdżalnie długości 42 i 72 m, jacuzzi, dwie sauny, sala masażu i sala fitness), którego realizacja pochłonęła 15 mln zł^[10]

Dzielnice Świecia[edytuj]

• Stare Miasto – niewątpliwie najstarsza z obecnie istniejących dzielnica Świecia. Założona już ok. 1240 roku przez ks. Świętopełka Pomorskiego, odgrywała rolę rezydencji książęcej, skąd rządzono nawet całym Pomorzem Gdańskim. W 1338 roku po lokacji miasta na prawach chełmińskich przez Krzyżaków wytyczono ulice i parcele według stylu niemieckiego.

Teren ten z powodu położenia w widłach Wdy i Wisły narażony był na częste zalewanie przez wody tych rzek. Dlatego już w XIV wieku niektórzy rzemieślnicy i kupcy osiedlali się w rejonie obecnego Śródmieścia, które było położone znacznie wyżej.

Populacja Starego Miasta w Świeciu nigdy nie osiągnęła imponujących rozmiarów. Najwięcej świecian mieszkało tu bezpośrednio przed przeprowadzką miasta na drugi brzeg Wdy (3166 mieszkańców). Później liczba mieszkańców systematycznie spadała. Obecnie na terenie dzielnicy mieszka ok. 100 osób. Poza tym, jej teren zajmują ogródki działkowe oraz pola uprawne.

• Śródmieście (dawniej Nowy Świat) – Ta reprezentacyjna dzielnica powstała w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to Świecie za zgodą cesarza niemieckiego oraz z jego silnym wsparciem finansowym przenosiło się na drugi, wysoki brzeg Wdy. Kosztem 308 tys. marek wytyczono ulice, zbudowano imponujące gmachy urzędów. Część kwoty przeznaczono również na pomoc dla mieszkańców Świecia przeprowadzających się ze Starego Miasta. Początkowo zaplanowano, aby na terenie Śródmieścia zamieszkało ok. 7000 osób. Od lat wskaźnik ten pozostaje na podobnym poziomie. Urody dzielnicy na pewno nie dodają jednak czteropiętrowe bloki zbudowane w jej południowej części, w rejonie ul. Browarowej i Parowej, a także bezpośrednia bliskość os. Kościuszki.

• Dzielnica Chmielniki – obecnie nie uznawana za odrębną część miasta, została założona w 1931 roku i stanowiła jego dzielnicę willową.

• Przechowo – do 1972 roku stanowiła oddzielną wieś w gminie Świecie, była też znaczącym dla miasta zapleczem przemysłowym. Już od połowy XIX wieku rozwijał się tu przemysł w związku ze zbudowaniem toru kolei żelaznej. Nad Wdą zbudowano zespół młynów, z czasem rozbudowywanych, a także liczne mniejsze zakłady min. maszynowe i mleczarnię. Przechowo nie zostało oszczędzone przez działania wojenne. W 1945 roku wojska radzieckie wysadziły w powietrze miejscowy kościół, rozgrabiono również wiele urządzeń przemysłowych. Ponowny rozwój wsi nastąpił dopiero w połowie XX wieku, kiedy zapadła decyzja o budowie dużej paszarni, a przede wszystkim zakładów celulozy i papieru. Po realizacji pierwszego etapu budowy zakładu, widząc wyraźne ciążenie tego terenu ku miastu, w 1972 roku włączono Przechowo do Świecia.

• Os. Kościuszki – pierwsze osiedle w mieście zbudowane na fali imigracji do Świecia przyszłych pracujących w tutejszym przemyśle oraz jednostce wojskowej. Powstające w bezpośrednim sąsiedztwie śródmieścia, wkrótce dało dach nad głową ponad 4000 mieszkańcom.

Widok na osiedle Marianki w 2007 roku

• Marianki – niegdyś wieś w bezpośrednim sąsiedztwie miasta, a obecnie największa i zdecydowanie najdynamiczniej rozwijająca się dzielnica Świecia. Decyzja o przeznaczeniu malowniczych teras wiślanych pod zabudowę wielorodzinną zapadła zaraz po rozpoczęciu budowy zakładów celulozy i papieru w Przechowie. Początkowo w tej celowo pozbawionej kościoła dzielnicy miało zamieszkać około 10 tys. osób, głównie przyszłych pracowników „Celulozy”. Łącznie od 1971 roku do końca lat 80. zbudowano tutaj około 80 budynków mieszkalnych cztero- i pięciokondygnacyjnych, dwie szkoły, dwa przedszkola i liczne obiekty handlowo-usługowe. Dopiero na początku lat 80. na zabagnionym terenie na północnym obrzeżu Marianek zlokalizowano nową parafię rzymskokatolicką pw. św. Józefa, która od kilku lat^{[od kiedy?]} może poszczycić się nowym budynkiem kościoła. Parafia ta liczy obecnie około 12 tys. wiernych, stanowiąc największą tego typu wspólnotę w mieście. Ta kilkunastotysięczna dzielnica, wraz w wyrosłymi w jej sąsiedztwie osiedlami willowymi (Paderewskiego i Kraszewskiego) skupia w sobie blisko połowę mieszkańców miasta, a gęsta zabudowa wielorodzinna przyczynią się do bardzo wysokiej gęstości zaludnienia w Świeciu (2170 os./km²). Osiedle Marianki powoduje złudzenie przebywania się w mieście znacznie większym, niż w rzeczywistości. Dlatego można często spotkać się ze stwierdzeniem, iż miasto liczy około 40 000 mieszkańców. Trzeba jednak przyznać, że jest to osiedle wręcz nieproporcjonalnie duże w stosunku do całości miasta. Obecnie właśnie tutaj koncentruje się rozwój urbanistyczny (wielorodzinny) Świecia.^{[potrzebny przypis]} Po roku 1994 rozpoczęto m.in. budowę nowego osiedla, Marianki II.

• Miasteczko – jest to niewielka dzielnica miasta położona w bezpośrednim sąsiedztwie Zakładów Papierniczych „Mondi”. Pierwotnie znajdowały się tam hotele robotnicze. Nazwana „Miasteczkiem” prawdopodobnie z racji znacznego oddalenia dzielnicy od ścisłej zabudowy miasta.

• Os. 800-Lecia – dzielnica wytyczona w połowie lat 90., mająca stanowić zaplecze dla wciąż rozwijającego się budownictwa jednorodzinnego w mieście. Obecnie jest jedną z najbardziej atrakcyjnych i najdroższych lokalizacji pod budownictwo tego typu w Świeciu.

Rozwój i ludność miasta[edytuj]

Liczba ludności w 1988 roku osiągnęła poziom 25 000, podnosząc Świecie do rangi miasta średniego. Powstały nowe osiedla mieszkaniowe: Kościuszki (4000 mieszkańców) oraz Marianki (ponad 10 tys. mieszkańców). Obecnie Świecie jest ważnym ośrodkiem gospodarczym, mieszkaniowym i handlowym województwa kujawsko-pomorskiego. Dawne zakłady celulozy to obecnie nowoczesne i o wiele zdrowsze dla środowiska naturalnego (ISO 14000) zakłady MONDI ŚWIECIE S.A. oraz kooperujące z nimi firmy, charakteryzujące się dynamicznym rozwojem. Ponadto Świecie to duży węzeł drogowy na skrzyżowaniu tras nr 91 i 5.

Demografia[edytuj]

Zmiany w liczbie ludności Świecia w historii:(dane od 1998 r. – Bank Danych Regionalnych – www.stat.gov.pl)

Świecie znajduje się na siódmym miejscu w województwie kujawsko-pomorskim pod względem liczby ludności. W rankingu znajduje się między Brodnicą (27588 mieszkańców), a Chełmnem (20428 mieszkańców). W dawnym województwie bydgoskim plasowało się na czwartej pozycji, po Bydgoszczy, Inowrocławiu i Chojnicach. Istotnym elementem sytuacji demograficznej miasta jest tendencja do obniżania się liczby ludności w jego granicach administracyjnych, przy jednoczesnym wzroście zaludnienia w obszarze gminy wiejskiej Świecie. Oba te procesy rekompensują się, utrzymując zaludnienie gminy Świecie na stosunkowo stabilnym poziomie – ok. 33 tys. osób.^{[potrzebny przypis]}

• Piramida wieku mieszkańców Świecia w 2014 roku^[1].

Zabytki[edytuj]

Ta sekcja od 2010-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Zamek krzyżacki w Świeciu

Zamek w 2007 roku

• Zamek krzyżacki z lat ok. 1335–1350, gotycki, na planie kwadratu, pierwotnie z czterema narożnymi basztami, wzorowany prawdopodobnie na zamkach nadreńskich^[11]. Charakterystyczna krzywa wieża (1/2 metra od pionu) jest najwyższym tego typu obiektem w Polsce. Od 1875 r. aż do I wojny światowej zamek znajdował się pod administracją władz budowlanych (Königliche Strobauverwaltung). W tym czasie, tj. w latach 1877–1878, przeprowadzono wstępne prace zabezpieczające. W końcu XIX w. konserwator prowincji zachodnio-pruskiej, Johann Heine, wysunął propozycję przeprowadzenia konserwacji ruin zamku systemem Cohausena, w wyniku czego korony murów zostały pokryte betonowymi czapami. Na początku XX w. Konrad Steinbrecht przeprowadził inwentaryzację ruin zamku. Wynika z niej, że ocalałe do 2/3 wysokości północne skrzydło posiadało częściowo zachowaną narożną wieżę północno-wschodnią i całkowicie zachowaną (wyremontowaną), masywną wieżę północno-zachodnią. Zachowały się także pomieszczenia piwniczne: skrzydła wschodniego oraz częściowo – południowego i zachodniego. W 1898 r. na terenie zamku odbył się pierwszy zlot IV okręgu nadwiślańskiego Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Odtąd, aż do I wojny światowej, na obszarze przyzamkowym odbywały się regularnie ćwiczenia tego towarzystwa. W późniejszych latach wybudowano boisko sportowe, na którym w 1912 r. odbyły się zawody sportowe. W restauracji „Zamkowa”, położonej niedaleko murów zamkowych, znajdowała się sala do ćwiczeń gimnastycznych. Przeprowadzone w sierpniu 2008 roku pomiary, wykazały, że wieża odchylona jest od pionu w kierunku zachodnim o 106 cm, przy wysokości wynoszącej 34,73 m. Tym samym wieża zamku krzyżackiego w Świeciu jest najwyższą krzywą wieżą w Polsce, na szczyt której mogą wejść turyści. Sama warownia jest niewątpliwym symbolem miasta, a na dziedzińcu odbywają się liczne festyny i koncerty. Od 2002 roku, obiekt jest udostępniony dla odwiedzających, których liczba z roku na rok stale wzrasta.

   Osobny artykuł: Zamek krzyżacki w Świeciu.

• Mury obronne (XIV w.), zachowane w znacznym stopniu. W historii oprócz swej imiennej roli, spełniały też funkcje przeciwpowodziowe.

Stary kościół farny w Świeciu

Klasztor pobernardyński i kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

• Kościół farny (Stara Fara) to kościół łączący w sobie szereg stylów architektonicznych, od gotyku po barok. Jest tak dlatego, że jego budowę rozpoczęto dopiero w 1400 roku i trwała ona przez około 100 lat. Gotyckie jest prezbiterium, środkowa część kościoła nosi cechy renesansu, natomiast zachodnia wieża zakończona jest nietypowymi, renesansowymi attykami. Wnętrze zaś, niegdyś głównie barokowe, aktualnie wyposażone jest skromnie. W czasie II wojny światowej, a dokładniej podczas wyzwalania miasta przez armię radziecką, kościół uległ poważnemu zniszczeniu. Jego odbudowy podjęto się dopiero w 1983 roku, zakończono w 1988. W 1990 utworzono parafię. Kościół ten został wykorzystany podczas kręcenia niektórych scen serialu „Czterej pancerni i pies”.
• Klasztor pobernardyński z kościołem Niepokalanego Poczęcia NMP. Jeden z najcenniejszych zabytków miasta. Zbudowany w latach 1692–1720 niewielki rokokowy kościół, o wyposażeniu z okresu panowania Stanisława Augusta. Do świątyni prowadzi wieża bramna datowana na rok 1800 oraz beczkowo sklepione krużganki. W kościele znajduje się obraz Najświętszej Marii Panny, który miał trafić do kościoła w Gdańsku, lecz gdy statek zacumował do Świecia i chciał kontynuować swoja podróż nie mógł odpłynąć z powodu przypływu. Znak ten uznano za cud i postanowiono obraz zostawić w świeckim Kościele i od tego czasu miasto było pod opieką Najświętszej Marii Panny. Obraz dziś znajdujący się w kościele jest kopią – oryginał uległ spaleniu w trakcie pożaru. Sam klasztor skasowano w 1816 roku, jego pomieszczenia wykorzystywane są obecnie przez szkoły katolickie.

• Ratusz – budynek w północnej pierzei rynku, zbudowany z jasnej cegły w 1879 roku, w stylu wiktoriańskim. Uwagę przyciąga wysoka, zegarowa wieża, górująca nad placem. Cały obiekt jest blankowany, przypomina zatem obronny zameczek.

• Kamienice mieszczańskie – zbudowane głównie w okresie od 1860 do 1900 roku. Można wśród nich znaleźć wiele interesujących gmachów. Reprezentują wszystkie style architektoniczne XIX wieku. Niektóre z nich cechuje wysoki kunszt, zawdzięczany wielkim sumom pieniędzy, które cesarz Wilhelm I przeznaczył na budynki dzielnicy „Nowy Świat” podczas przenosin miasta.

• Kościół św. Andrzeja Boboli – potężna bryła neogotyckiej świątyni, zbudowana pierwotnie dla Luteran w latach 1891–1894. W panoramie miasta dominuje jego dwuhełmowa wieża, wysoka na 46 metrów, najwyższy tego typu obiekt w Świeciu. Sam kościół widać niemal z każdego miejsca w mieście, a nawet ze sporej odległości poza nim. W wyposażeniu dominuje neogotyk, a także część sprzętów przeniesionych tutaj ze zniszczonego kościoła na Starym mieście.

• Młyny w dzielnicy Przechowo oraz nadwdecki spichlerz z XVIII w.

Kultura[edytuj]

Świecie jest organizatorem Kongresów Kociewskich. Najpopularniejsze świeckie imprezy kulturalne to:

• Międzynarodowy Festiwal Orkiestr Dętych – odbywa się przeważnie w ostatnich dniach czerwca. Oprócz gospodarza, którym jest Orkiestra Dęta ze Świecia, występują orkiestry z Polski i Europy. Muzyka orkiestr połączona jest z konkursem choreografii i występami „majorettes”.
• Nocne Śpiewanie na Zamku w Świeciu – piosenka turystyczna i nie tylko. Ta impreza ma miejsce zazwyczaj w drugi weekend września. Od 1984 roku zjeżdżają na świecki zamek miłośnicy piosenki poetyckiej, turystycznej, szant itp., aby w murach zamkowych móc usłyszeć piękno tej muzyki. Nocne Śpiewanie jest również przeglądem kwalifikującym do Finału Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie.
• Festyn edukacyjny pod nazwą „Dni Kultury Średniowiecznej”, który odbywa się około połowy czerwca na dziedzińcu zamku krzyżackiego. W trakcie jego trwania zwiedzający oraz widzowie, mają możliwość zapoznania się z techniką produkcji narzędzi codziennego użytku, wyrobem zbroi i uzbrojenia, produkcją ozdób, czy technika wypieku chleba tradycyjnymi metodami. Całość festynu urozmaicają pokazy walk średniowiecznych wojów lub rycerzy w zależności od okresu, jaki akurat jest przedstawiany na festynie.
• Turniej rycerski, który odbywa się w pierwszy weekend września. Organizują go członkowie bractwa rycerskiego św. Katarzyny, wraz z Izbą Regionalną Ziemi Świeckiej. Turniej ten gromadzi przeważnie ponad 40 rycerzy, nie licząc pięknych białogłów i towarzyszących giermków. Pokazy walk, turniej łuczniczy i kuszniczy a ostatnio hakowniczy, cieszą się dużym zainteresowaniem wśród widzów. Tradycyjnie turniej kończy się szturmem na zamek lub bitwą u jego murów, w świetle płonącej osady rycerskiej.

• Blues na Świecie Festival. Jeden z największych i najciekawszych festiwali bluesowych w Polsce, organizowany pod patronatem radiowej „Trójki”. Goszczą na nim wybitni artyści i muzycy z Polski oraz z zagranicy.

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Wieża poewangelickiego kościoła św. Andrzeja Boboli

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia pw. Chrystusa Króla
  • Parafia pw. MB Częstochowskiej i Św. Stanisława
  • Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
  • Parafia pw. Św. Andrzej Boboli
  • Parafia pw. Św. Józefa
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór „Szalom” w Świeciu
• Świadkowie Jehowy
  • 2 zbory i Sala Królestwa^[12].

Zdrowie[edytuj]

Szpitale, przychodnie[edytuj]

• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Nowy Szpital Sp. z o.o.”
• Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych im. dra Józefa Bednarza
• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Florencja”

Gospodarka miasta[edytuj]

Mondi Świecie S.A.

Mondi Bags Świecie – producent worków papierowych

Pod względem przychodów podatkowych przypadających na jednego mieszkańca Świecie jest najbogatszym miastem powiatowym w województwie kujawsko-pomorskim i 12 miastem w Polsce pod tym względem^[13].

Świecie jest także jednym z większych ośrodków gospodarczych na Pomorzu, tu zlokalizowane są największe zakłady branży papierniczej w Polsce i jedne z największych w Europie.

Młyny w Świeciu

• Papiernia – Mondi Świecie S.A.^[14] od kilku lat utrzymuje wysoki poziom produkcji papieru (800.000 ton papieru do produkcji tektury falistej oraz worków papierowych). W procesie restrukturyzacji zakładu po 1997 roku, zlikwidowano nierentowne i wydzielono pozostałe linie produkcyjne, którymi zajmują się nowo powstałe spółki.

• W tym roku rozpoczęto jedną z największych inwestycji przemysłowych w kraju – budowę nowej maszyny papierniczej MP-7, oraz nowej tekturnicy w zakładzie Mondi. Przy nakładach ok. 300 mln Euro (do 2009 roku) zdolność wytwórcza firmy wzrośnie o 147 000 ton, zatrudnionych zostanie dodatkowo około 120 osób.

Ponadto w mieście silną pozycję ma przemysł spożywczy, chemiczny oraz materiałów budowlanych. Kształtują ją takie firmy jak:

• Provimi – zakład produkcji pasz treściwych
• PZZ – państwowe młyny (największe w byłym województwie bydgoskim)
• Zakłady mięsne MAT
• KEMIRA – firma fińska, zajmuje się produkcją klejów żywicznych i innych chemikaliów
• Cegielnia
• PBDiM
• Mekro – producent konstrukcji stalowych

• Energoremont Świecie

W tym roku zakończy się budowa parku technologicznego „Vistula II”, w odległości kilku kilometrów od centrum miasta. Teren ten jest kolejnym etapem stworzenia w okolicach Świecia terenów atrakcyjnych dla inwestorów. Obszar Vistula I, położony w widłach dróg krajowych 91 i 5 jest już w całości zajęty przez przedsiębiorstwa.

Edukacja[edytuj]

Szkolnictwo podstawowe i gimnazja[edytuj]

• Szkoła podstawowa nr 1 im. Wojska Polskiego
• Szkoła podstawowa nr 5 im. Polskich Olimpijczyków
• Szkoła podstawowa nr 7 im. Adama Mickiewicza
• Szkoła podstawowa nr 8 im. Kazimierza Ecksteina
• Katolicka Szkoła Podstawowa im. ks. dra Bernarda Sychty
• Gimnazjum nr 1 im. Ziemi Świeckiej
• Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika
• Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów
• Katolickie Gimnazjum im. ks. dra Bernarda Sychty

Szkolnictwo ponadpodstawowe[edytuj]

• Liceum Ogólnokształcące im. Floriana Ceynowy
• Akademickie Liceum Ogólnokształcące o profilu mundurowym
• Katolickie Liceum im. ks. dra Bernarda Sychty
• Zespół Szkół Ogólnokształcących i Policealnych
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych
• Zespół Szkół Menedżerskich
• Zespół Szkół Specjalnych
• „Twoja Szkoła” Największa sieć szkół dla dorosłych w Polsce

Szkolnictwo wyższe[edytuj]

• Wyższa Szkoła Języków Obcych w Świeciu

Sport[edytuj]

Miasto posiada halę widowiskowo-sportową. Otwarcie hali miało miejsce w 2007 roku. Arena główna Hali Widowiskowo-Sportowej w Świeciu pozwala na rozgrywanie wszystkich drużynowych dyscyplin zespołowych, a więc: piłki nożnej halowej, siatkówki, koszykówki oraz piłki ręcznej. Specjalne kotary pozwalają na podział parkietu na trzy równe, niezależnie od siebie działające części. Wymiar areny głównej wynosi: 44 × 25 m. Wysokość: 12,5 metra. Sala rozgrzewkowa o powierzchni 228,7 m² i wysokości 5 metrów pozwala na przeprowadzanie treningów dyscyplin związanych ze sportami walkami i gimnastyką. Służy również do organizowania spotkań firmowych, bankietów i pokazów. Obiekt Hali Widowiskowo-Sportowej posiada kompleks 6 szatni dzielonych nowoczesnymi prysznicami czasowymi. Pod płytą boiska znajduje się kręgielnia z czterema torami do gry^[15].

• Polpak Świecie – ekstraliga koszykówki mężczyzn. Drużyna wycofana z rozgrywek po zakończeniu sezonu 2007/2008
• Wda Świecie – sekcja piłki nożnej – III liga, gr. kujawsko-pomorsko-wielkopolska, sekcje: piłka siatkowa, boks, lekkoatletyka
• M.L.K.S. WISŁA ŚWIECIE – zapasy (wiele tytułów mistrzowskich)
• MUKS Joker Mekro Świecie – sekcja siatkówki – I liga siatkówki kobiet
• Klub Koszykówki Świecie – II liga koszykówki mężczyzn, gr. A
• Rugby Klub Świecie
• Świecki Klub Karate KYOKUSHIN
• Świecki Klub Shorin-Ryu Karate
• Świeckie Stowarzyszenie Aikido
• Pasjonaci 4x4 Świecie

Turystyka[edytuj]

Zamek – widok z mostu na Wdzie

W Świeciu znajduje się pole namiotowe i kemping „Camping-Zamek Świecie” ul. Zamkowa 10 położony na prawym brzegu rzeki Wdy, tuż przy zamku krzyżackim.

Świecie posiada kilka atrakcji turystycznych, którymi są zabytki miasta, ekspozycje muzealne oraz punkty widokowe na Dolinę Dolnej Wisły z Czarcich Gór. Miasto jest również ostatnim punktem spływów kajakowych rzeką Wdą.

Przez Świecie prowadzą lub się w nim zaczynają następujące piesze szlaki turystyczne:

• Szlak im. Fryderyka Chopina: Świecie – Kozłowo – Terespol Pomorski (8 km)
• Szlak zielony „Nadwiślański”: Bydgoszcz Osiedle Leśne – Zamczysko – Strzelce Górne – Gądecz – Trzęsacz – Kozielec – Topolno – Świecie (55 km)
• Szlak „Zamkowy”: Świecie – Chełmno (9 km)
• Szlak czarny „Na Diabelce”: Świecie – Sartowice (11 km)

Przez Świecie prowadzi również kilka szlaków rowerowych:

• Międzynarodowa Trasa Rowerowa R-1 – w okolicach Świecia prowadzi przez: Koronowo – Serock – Gruczno – Świecie – Wielkie Łunawy – Grudziądz
• Szlak czerwony z Torunia do Czerska (TO-7002c + BY-6002c): Toruń – Zamek Bierzgłowski – Siemoń – Unisław – Płutowo – Starogród – Chełmno – Głogówko Królewskie – Świecie – Osie – Tleń – Śliwice – Czersk (126 km)
• Szlak rowerowy dookoła Doliny Fordońskiej: Bydgoszcz Osiedla Leśne – Las Gdański – Nowy Fordon – Topolno – Gruczno – Głogówko Królewskie koło Świecia – Chełmno – Ostromecko – Stary Fordon (89 km)
• Szlak rowerowy czarny po Dolinie Dolnej Wisły: Cierpice – Solec Kujawski – Bydgoszcz – Świecie – Nowe – Gniew – Tczew – Kwidzyn – Grudziądz – Chełmno – Ostromecko – Zamek Bierzgłowski (447 km)

Ochrona przyrody[edytuj]

Cis pospolity Adam 105 cm obwodu na skwerze na rogu A Mickiewicza/Wojska Polskiego.

Cis pospolity na cmentarzu przy ul. A Mickiewicza – obwód 106 cm.

Parki krajobrazowe[edytuj]

Wschodnią część miasta zajmuje Nadwiślański Park Krajobrazowy. W mieście przy ul. Sądowej 5 swoją siedzibę ma dyrekcja Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego.

Natura 2000[edytuj]

Na obszarze miasta występuje obszar natura 2000 SOO Zamek w Świeciu PLH040025 o powierzchni 15,8 ha.

Pomniki przyrody[edytuj]

Na terenie miasta znajdują się następujące pomniki przyrody^[16] (stan na grudzień 2011):

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:

• Pieszyce  Polska
• Gernsheim^[18] Niemcy

Urodzili się w Świeciu[edytuj]

• Janusz Józefowicz, współwłaściciel, reżyser i choreograf (dyrektor artystyczny) teatru muzycznego Studio Buffo, twórca musicalu Metro.
• Dawid Konarski, siatkarz, atakujący Reprezentacji Polski i ZAKSY Kędzierzyn-Koźle
• Jacek Kurowski, dziennikarz, redaktor i komentator sportowy w TVP.
• Aleksy Kuziemski, bokser, największe sukcesy: 3 miejsce na MŚ (2003 r.), 3 miejsce na ME (2004 r.), najlepszy rezultat w 2004 r. – 8 miejsce w turnieju przedolimpijskim.
• Roman Landowski, regionalista kociewski, Honorowy Obywatel Miasta Tczewa.
• Paweł Paczkowski, piłkarz ręczny, prawe rozegranie Vive Tauron Kielce.
• Wiesław Śmigiel, biskup pelpliński.
• Marek Żydowicz, Historyk sztuki, organizator Camerimage – Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych, promotor działań artystycznych, producent filmowy i reżyser. Założyciel Fundacji TUMULT.

Zobacz też[edytuj]

• Świecie nad Wisłą
• Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego
• Trasy turystyczne Bydgoszczy i okolic
• Szlaki turystyczne Torunia i okolic
• Szlaki turystyczne Grudziądza i okolic
• Ochotnicza Straż Pożarna w Świeciu
• Cmentarz żydowski w Świeciu

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Dzieje Świecia nad Wisłą, praca zbiorowa pod red. K. Jasińskiego, Wyd. PWN, Warszawa- Poznań- Toruń 1979
• Świecie, Księga Jubileuszu 800-Lecia, pod red. J. Borzyszkowskiego, UM Świecie, Instytut Kaszubski w Gdańsku, Świecie- Gdańsk 1998
• Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010,​ISBN 978-83-89976-40-6​, s.134,135,140 i 141·
• Materiały do biografii genealogii i historii rodu Kostków herbu Dąbrowa, praca zbiorowa pod red. Barbary Fabiszewskiej. Wyd. Stowarzyszenie Rodu Kostków, Białystok-Koszalin 2012, ​ISBN 978-83-927099-0-9​, s. 19, 20, 21 i 22·
• Janina Młyńska- Niwińska, Rodzinne historie po mieczu i kądzieli. Wspomnienia. Wyd. „Finna” Gdańsk 2010, ​ISBN 978-83-89929-03-7​, s. 29, 30, 31, 32, 33,36
• Pojezierze Kociewskie i okolice, J. Milewski, Wyd. Morskie, Gdańsk 1984
• Kociewie i Bory Tucholskie, J. Ellwart, Wyd. Region, Gdynia 2002
• Świecie. Przewodnik Turystyczny, pod red. M. Borocha, Urząd Miasta w Świeciu, Zarząd Oddziału PTTK w Świeciu, Agencja Wydawnicza DUO-PRESS, Bydgoszcz 1999
• Dyptyk Świecki, D. Piasek, PUH REKLAMEX Sp. z o.o., Bydgoszcz- Świecie 1996
• Zamek Wodny w Świeciu, J. Kamiński, Wyd. PWR, Toruń 2003

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Strona internetowa miasta
• Krzysztof Halicki: Szkice z dziejów Świecia nad Wisłą i powiatu w dwudziestoleciu międzywojennym, Toruń 2012, s. 212. – Academia.edu. [dostęp 2012-09-04].}
• Krzysztof Halicki: Okupacyjne losy dzwonów powiatu świeckiego „Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu”, zeszyt 14, Bydgoszcz 2009 (współautor z Marcinem Hlebionkiem), s. 103–118. – Academia.edu. [dostęp 2012-10-01].
• Krzysztof Halicki: Funkcje wychowawcze prasy dziecięcej i młodzieżowej na Pomorzu w dwudziestoleciu międzywojennym, [w: Z problemów pedagogiki. Uniwersalność opieki międzyludzkiej. Studia ofiarowane Profesorowi Zdzisławowi Dąbrowskiemu w rocznicę urodzin, red. naukowa T. Biernat, Chojnice 2001]. [dostęp 2012-12-09].Nieznane pola: 1.
• Krzysztof Halicki: Katolickie Stowarzyszenia Młodzieży w diecezji chełmińskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, [w: Organizacje Młodzieżowe w XX wieku. Struktury, ideologia, działalność, pod red. P. Tomaszewskiego i M. Wołosa, Toruń 2008, s, 50-72.]. [dostęp 2012-12-08].Nieznane pola: 1.
• Krzysztof Halicki: Gregorianum (1931-1939). Miesięcznik Gimnazjum w Świeciu nad Wisłą, [w: „Acta Cassubiana” 2007, Tom IX, s. 93–117]. [dostęp 2013-01-06].Nieznane pola: 1.
• Krzysztof Halicki: Wokół ruin zamku w Świeciu – przedsięwzięcia konserwatorskie i projekty architektoniczne w okresie międzywojennym, [w: Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, zeszyt 11, Bydgoszcz 2006 (współautor z Karoliną Zimną), s. 95–104.]. [dostęp 2013-02-27].Nieznane pola: 1.
• Świecie w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa, 1890.

p • d • e Gmina Świecie Siedziba gminy: Świecie Sołectwa Chrystkowo • Czaple • Dworzysko • Głogówko Królewskie • Gruczno • Kosowo • Kozłowo • Polski Konopat • Sartowice • Sulnowo • Sulnówko • Topolinek • Wiąg Miejscowości niesołeckie Czapelki • Drozdowo • Dziki • Ernestowo • Grabowiec • Małe Bedlenki • Marianki • Morsk • Niedźwiedź • Nowe Dobra • Przechówko • Skarszewo • Święte • Terespol Pomorski • Wielki Konopat • Wyrwa

p • d • e Powiat świecki Miasta Nowe • Świecie Gminy miejsko-wiejskie Nowe • Świecie Gminy wiejskie Bukowiec • Dragacz • Drzycim • Jeżewo • Lniano • Osie • Pruszcz • Świekatowo • Warlubie

p • d • e Miasta Kociewia Starogard Gdański • Tczew • Świecie • Pelplin • Gniew • Skarszewy • Nowe • Skórcz Czarna Woda - miasto pogranicza borowiacko-kociewskiego