Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta Szadek. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Szadek
Rynek, (2006)
Herb Szadka
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	zduńskowolski
Gmina	Szadek gmina miejsko-wiejska
Burmistrz	Artur Ławniczak
Powierzchnia	17,93[1] km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	1 979[2] 110,4 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 43
Kod pocztowy	98-240
Tablice rejestracyjne	EZD
Położenie na mapie województwa łódzkiego Szadek
Położenie na mapie Polski Szadek
51°41′28″N 18°58′27″E/51,691111 18,974167
TERC (TERYT)	1019024
SIMC	0976451
Urząd miejski ul. Warszawska 3 98-240 Szadek
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Szadek – miasto w woj. łódzkim, w powiecie zduńskowolskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Szadek. Położony jest na Wysoczyźnie Łaskiej, nad Pichną (prawy dopływ Warty), w otoczeniu lasów. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego. Ośrodek usługowy regionu rolniczego, drobny przemysł włókienniczy i spożywczy.

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[3] w tenucie szadkowskiej w powiecie szadkowskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku^[4].

Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 2050 mieszkańców.

Szadek leży na skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 710 z Łodzi przez Lutomiersk do Warty i Błaszek oraz drogi wojewódzkiej nr 473 z Łasku do Uniejowa i Koła.

Historia[edytuj]

Dzwonnica z XIV wieku

OSP Szadek

Pierwsza pisana wzmianka o mieście pochodzi z 1295 r. kiedy książę Władysław Łokietek nadał rycerzowi Wilczkowi dwa łany ziemi „apud civitatem nostram Schadek” (pod miastem naszym Szadkiem). Początek Szadkowi dała prawdopodobnie osada powstała w XI w. nad istniejącym tu niegdyś jeziorem. Dokumenty lokacyjne zaginęły, o prawach miejskich Szadka dowiadujemy się z potwierdzenia lokacji miasta przez Władysława Jagiełłę w 1401 r. Od 1362 r. odbywały się tu sądy wiecowe ziemi sieradzkiej. W okresie przedrozbiorowym, zbierały się w Szadku sądy ziemskie, podczas gdy sądy grodzkie, odprawiane były wspólnie w Sieradzu, dla ówczesnych powiatów sieradzkiego i szadkowskiego^[5]. Największy rozkwit miasto przeżywało w XV i XVI w. Już wtedy było ośrodkiem produkcji sukna. Osiadło tu wielu rzemieślników, a synowie mieszczan udawali się na studia do Krakowa, uzyskując tytuły bakałarzy, magistrów i profesorów. Najbardziej znani z nich to Jan z Szadka, Jakub z Szadka, Stanisław z Szadka, Mikołaj z Szadka Prokopowicz, Gabriel z Szadka.

W powstałym w XVI w. powiecie szadkowskim było 8 miast: Łask, Widawa, Lutomiersk, Szadek, Szczerców, Pabianice, Uniejów i Niemysłów wchodzących wraz z powiatem w skład województwa sieradzkiego. Liczne pożary i epidemie, a przede wszystkim zapaść gospodarcza kraju spowodowały jednak upadek miasta w następnych stuleciach.

W czasach zaborów szadkowianie czynnie współdziałali w wysiłku zmierzającym do odzyskania wolności. Po upadku powstania listopadowego, gdy w marcu 1833 r. na terytorium Królestwa wkraczały niewielkie partie podległe płk. Józefowi Zaliwskiemu, jedna z nich (kilkunastu ludzi), dowodzona przez Faustyna Sulimierskiego została rozbita w lesie janowickim pod Szadkiem. Dwóch z nich schwytano i po śledztwie Audytoriatu Polowego Sądu Wojennego skazano na karę śmierci. Wyrok wykonano 19 VIII 1833 r. na rynku szadkowskim. Rosjanie rozstrzelali: Feliksa Bugajskiego i Sylwestra Racieńskiego. Za pomoc udzieloną spiskowcom aresztowano: Salomeę Kozłowską i Salomeę Leopoldową. Gdy Józef Oxiński, pierwszy dowódca powstańczy w 1863 r. w okolicach Sieradza wyznaczył punkt zborny w lesie koło Miedźna, licznie stawili się tam mieszkańcy Szadka. Naczelnikiem cywilnym miasta z ramienia władz powstańczych był Feliks Czekalski.

W 1905 r. miały tu miejsce manifestacje patriotyczne i starcia z policją. W nocy z 11/12 listopada 1918 r. miejscowy oddział Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) rozbroił Niemców, a następnie „uzbrojony w tęgie kije” opanował Zduńską Wolę wraz z dworcem kolejowym, ubezpieczając w ten sposób oddział sieradzki POW, walczący w tym czasie z Niemcami na sieradzkiej stacji kolejowej.

Stacja kolejowa w Szadku

W 1919 r. Szadek odzyskał prawa miejskie utracone w 1870 r. W okresie międzywojennym rozwinął się przemysł młynarski, stworzono połączenie kolejowe na trasie Śląsk – porty.

W 1921 r. w Szadku żyło 535 Żydów, co stanowiło 17% mieszkańców. W czerwcu 1940 okupant niemiecki utworzył dla ludności żydowskiej getto, w którym umieszczono ok. 400 osób. W sierpniu 1942 wszyscy jego mieszkańcy zostali wywiezieni do Chełmna nad Nerem i zamordowani. W 1943 Niemcy wprowadzili dla miasta nazwę niem. Schadeck.

Zasłużeni dla regionu szadkowskiego: Alfons Józef Ignacy Parczewski, Józef Leopold, Jerzy Karol Kurnatowski.

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Szadka w 2014 roku ^[2].

Zabytki[edytuj]

Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Apostoła

Najcenniejszym zabytkiem jest kościół parafialny Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Apostoła zbudowany w l. 1333–1335 w stylu gotyckim w miejscu drewnianego zniszczonego przez Krzyżaków w 1331 r. Świątynię rozbudowano przed poł. XIV i w poł. XVI w., także po 1868 r. i w 1905 r. Jest to budowla trójnawowa, halowa, podparta szkarpami. W fasadzie i w przejściu do zakrystii posiada profilowane ostrołukowe portale. Sklepienia naw z XVI w.: w prezbiterium i w nawie głównej gwiaździste, w bocznych – sieciowe. Drzwi zewnętrzne do zakrystii z blachy wykuwanej ręcznie z XV w. Zachowana fragmentarycznie polichromia Jana z Wrocławia z 1451 r. Zespół 5 renesansowych ołtarzy z początku XVII w. Chór muzyczny z XVI w. wsparty na tragarzach zdobionych rzeźbionymi łańcuchami. Ambona późnorenesansowa z 1 połowy XVII w. Chrzcielnica z brązu, gotycka ze sceną ukrzyżowania z XIV w. Gotycka Pietà z połowy XV w. W otworze tęczowym medalion z MB z Dzieciątkiem, późnogotycki z XVI w., dwa cenne relikwiarze z połowy XVII w. Szereg cennych nagrobków i tablic epitafijnych, najstarsze z XVI i XVII w. Obok kościoła wznosi się dzwonnica o charakterze obronnej baszty z wąskimi otworami strzelniczymi. Na murach widać ślady w postaci okrągłych wgłębień po nieceniu ognia przy użyciu świdra ogniowego oraz wmurowane na pamiątkę kamienne kule armatnie.

Na opuszczonym cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Szadku zachowała się kwatera żołnierzy niemieckich poległych między 21 listopada a 9 grudnia 1914 r. w walkach w okolicach Szadku, które były częścią Operacji Łódzkiej. Żołnierze pochodzili z garnizonów z Dolnego Śląska, m.in. z Nowej Soli. Kwaterę opisano w 2008 r. na łamach 97 numeru dwumiesięcznika oświatowego „Szkolne Wieści”.

Na cmentarzu grzebalnym kościół św. Idziego, według tradycji na miejscu najstarszego kościoła w Szadku, z 1858-1860 r. Na uwagę zasługuje tabernakulum misternie rzeźbione z I poł. XVII w. Na drugim cmentarzu (cholerycznym) dwie duże mogiły ludności cywilnej i żołnierzy polskich z września 1939 r. Przy głównej alejce mogiła 13 powstańców z partii Powidzkiego, dowódcy plutonu strzelców powiatu sieradzkiego, poległych w bitwie pod Szadkowicami 6 października 1863 r.

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[6] na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. Wniebowzięcia MB, XIV-XIX w., nr rej.: 850 z 28.12.1967
• dzwonnica, nr rej.: 851 z 28.12.1967

Ludzie związani z Szadkiem[edytuj]

• Jerzy Karol Kurnatowski – prawnik, ekonomista i publicysta
• Jan z Szadka – dziekan wydziału sztuk wyzwolonych w Akademii Krakowskiej
• Stanisław z Szadka – profesor teologi
• Tomasz Szadek – kompozytor epoki renesansu
• Jakub z Szadka – dyplomata i prawnik, rektor Akademii Krakowskiej
• Mikołaj z Szadka Prokopowicz – filozof i astrologi, rektor Akademii Krakowskiej
• Gabriel z Szadka – wykładowca Akademii Krakowskiej
• Feliks Franciszek Łoyko – dyplomata, mąż zaufania króla Stanisława Augusta
• Mikołaj z Wielkiego Chrząstowa Wierzbowski – szlachcic, starosta szadkowski
• Alfons Parczewski – prawnik, historyk, rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie
• Józef Leopold – ziemianin, historyk
• Leon Nencki - lekarz, chemik, bakteriolog
• Tadeusz Kobusiewicz – profesor weterynarii, założyciel Zakłady Badania Pryszczycy
• Tadeusz Marszał – polski ekonomista, geograf i urbanista, profesor
• Marek Niedźwiecki – dziennikarz muzyczny programu 3 PR

Wydawnictwo[edytuj]

Na temat regionu szadkowskiego i samego miasta od 2001 ukazuje się rocznik naukowy „Biuletyn Szadkowski” (B.Sz.) wydawany przez Uniwersytet Łódzki przy współpracy Urzędu Miasta i Gminy Szadek. Zawiera recenzowane artykuły oraz sprawozdania i notatki. To efekt współpracy środowisk naukowych reprezentujących różne dyscypliny, a jednocześnie ważne forum wymiany informacji i poglądów w zakresie interdyscyplinarnej wiedzy o regionie szadkowskim^[7].

Galeria[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

• Synagoga w Szadku
• Cmentarz żydowski w Szadku
• Szadek (stacja kolejowa)

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Marszał T.: Szadek. Monografia miasta. Szadek, 1995.
• Ruszkowski A.: Sieradz i okolice. Sieradz, 2000.
• Leopold J.: Ziemia Szadkowska w Sieradzkiem, [w:] „Wieś Ilustrowana”, Rok IV, Warszawa, kwiecień 1913 r., s. 17-31, 46 ilustracji.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Oficjalna strona Gminy i Miasta Szadek
• Szadek w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa, 1890.
• Mogiła powstańców 1863 r. w Szadku
• Cmentarze i pomniki IWŚ – cmentarze w Szadku
• Cmentarze i pomniki walk o utrwalenie granic – pomnik w Szadku

p • d • e Miasta województwa łódzkiego Miasta powiatowe Bełchatów • Brzeziny • Kutno • Łask • Łęczyca • Łowicz • Łódź • Opoczno • Pabianice • Pajęczno • Piotrków Trybunalski • Poddębice • Radomsko • Rawa Mazowiecka • Sieradz • Skierniewice • Tomaszów Mazowiecki • Wieluń • Wieruszów • Zduńska Wola • Zgierz Miasta gminne Aleksandrów Łódzki • Biała Rawska • Błaszki • Drzewica • Działoszyn • Głowno • Kamieńsk • Koluszki • Konstantynów Łódzki • Krośniewice • Ozorków • Przedbórz • Rzgów • Stryków • Sulejów • Szadek • Tuszyn • Uniejów • Warta • Wolbórz • Zelów • Złoczew • Żychlin

p • d • e Gmina Szadek Siedziba gminy Szadek Sołectwa Boczki Nowe • Borki Prusinowskie • Choszczewo • Dziadkowice • Górna Wola • Góry Prusinowskie • Grzybów • Hamentów • Karczówek • Kobyla Miejska • Kotliny • Krokocice • Kromolin Stary • Lichawa • Łobudzice • Piaski • Prusinowice • Przatów Górny • Reduchów • Rzepiszew • Sikucin • Sikucin-Kolonia • Szadkowice • Tarnówka • Wielka Wieś • Wilamów • Wola Krokocka • Wola Łobudzka • Wola Przatowska Miejscowości niesołeckie Antonin • Babiniec • Boczki-Parcela • Boczki Stare • Brądy • Czarny Las • Dziewulin • Jamno • Janów • Kornaty • Kotlinki • Kromolin Nowy • Lichawa-Kolonia • Lichawa-Parcela • Łodzia • Marcelin • Ogrodzim-Kolonia • Prusinowice (osada leśna) • Prusinowice-Parcela • Przatów Dolny • Przatówek • Przybyłów • Reduchów-Kolonia • Rzepiszew-Kolonia • Rzepiszew-Resztówka • Rzeszówka • Starostwo Szadek • Szadek (osada) • Szadkowice (osada) • Szadkowice-Kolonia • Szadkowice-Ogrodzim • Tomaszew • Wielka Wieś-Folwark • Wilamów-Kolonia • Wilamów-Parcela

p • d • e Powiat zduńskowolski Miasta Szadek • Zduńska Wola Gminy miejskie Zduńska Wola Gminy miejsko-wiejskie Szadek Gminy wiejskie Zapolice • Zduńska Wola