Tworzenie stron internetowych

	Informacje w projektach siostrzanych
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Wiadomości w Wikinews
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

	Magyarország; Węgry
	Magyarország; Węgry
Flaga Węgier	Herb Węgier
	Hymn: Isten, áldd meg a magyart; (Boże, zbaw Węgrów)
Konstytucja	Konstytucja Węgier z 2011 roku
Język urzędowy	węgierski
Stolica	Budapeszt
Ustrój polityczny	demokratyczny
Typ państwa	republika parlamentarna
Głowa państwa	prezydent János Áder
Szef rządu	premier Viktor Orbán
Powierzchnia; • całkowita; • wody śródlądowe	109. na świecie; 93 030 km²; 690 km² (0,74%)
Liczba ludności (2015); • całkowita ; • gęstość zaludnienia	81. na świecie; 9 849 000; 106 osób/km²
PKB (2016); • całkowite ; • na osobę	; 125,6 mldUSD; 12 778USD
PKB (PSN) (2016); • całkowite ; • na osobę	; 270,2 mlddolarów międzynar.; 27 482dolarów międzynar.
Jednostka monetarna	forint (HUF)
Niepodległość	rozpad Austro-Węgier; 31 października 1918
Religia dominująca	katolicyzm
Strefa czasowa	UTC +1 – zima; UTC +2 – lato
Kod ISO 3166	HU
Domena internetowa	.hu
Kod samochodowy	H
Kod samolotowy	HA
Kod telefoniczny	+36
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Wiadomości w Wikinews
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Węgry (węg. Magyarország) – państwo śródlądowe w Europie Środkowej, od 1955 członek ONZ, od 1999 członek NATO, od 2004 członek Unii Europejskiej.

Do 1946 Królestwo Węgier, z epizodem Węgierskiej Republiki Ludowej (XI 1918-III 1919) i Węgierskiej Republiki Rad (III-VIII 1919), 1946-1949 Republika Węgierska. Po przejęciu pełni władzy przez partię komunistyczną i stworzeniu państwa monopartyjnej dyktatury partii komunistycznej 1949–1989 Węgierska Republika Ludowa. WRL, państwo satelickie ZSRR, była członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych, większości organizacji wyspecjalizowanych ONZ od 1955, a także Układu Warszawskiego i RWPG jako element bloku wschodniego. W latach 1956–1962 powstanie węgierskie 1956 (stłumiona przez Armię Radziecką próba uniezależnienia się od ZSRR) było przedmiotem debaty w Radzie Bezpieczeństwa ONZ^[3]. W wyniku obrad Trójkątnego Stołu (czerwiec 1989) nastąpiła transformacja ustrojowa i po przeprowadzonych 25 marca 1990 wolnych wyborach Węgierska Republika Ludowa została przekształcona w demokrację parlamentarną, Republikę Węgierską (proklamowaną oficjalnie 23 października 1989). 1 stycznia 2012 nowa Konstytucja Węgier ustanowiła IV formę republikańską państwa – Węgry (Magyarország).

Historia[edytuj]

Osobny artykuł: Historia Węgier.

Chrzest króla Stefana I

Ják

Pierwotnie zamieszkująca tereny Węgier ludność celtycka została w I w. p.n.e. podbita przez Rzymian, którzy założyli na terenach w zakolu Dunaju prowincję o nazwie Panonia. Po upadku Rzymu tereny te zajmowane były kolejno przez Hunów, Wandalów, Gepidów i Awarów, zaś w początkach IX wieku powstało tu słowiańskie Państwo Wielkomorawskie, któremu kres położyło pojawienie się pod koniec IX wieku Madziarów pod wodzą Arpada.

Dynastia Arpadów panowała na Węgrzech do 1301 roku. Za twórcę państwa uważany jest, koronowany w 1001 pierwszy król Węgier, Stefan I Święty, który ostatecznie przeprowadził chrystianizację swojego państwa. W latach 1241–1242 Węgry, jak wiele innych krajów wschodniej Europy, zostały zniszczone przez najazdy mongolskiej Złotej Ordy.

Królestwo Węgier w 1914 roku

Szczyt potęgi państwo węgierskie osiągnęło za panowania Ludwika Andegaweńskiego (1342–1382), także króla Polski, kiedy Węgry sięgały od Adriatyku po Morze Czarne i skutecznie przeciwstawiały się ekspansji Turcji w Europie. Ich powrót do potęgi nastąpił za czasów Macieja Korwina (1458–1490), który przyłączył do królestwa Śląsk, Łużyce, Morawy oraz Dolną Austrię. Potęga Węgier załamała się jednak zupełnie po 1526 w wyniku klęski w bitwie z Imperium Osmańskim pod Mohaczem. Po wojnie domowej pomiędzy pretendującym do tronu Ferdynandem Habsburgiem a Janem Zapolyą – wybranym przez szlachtę węgierską królem Węgier, cały teren dzisiejszych Węgier został opanowany przez Turcję. Część terytorium dotychczasowego królestwa dostała się rodzinie Habsburgów jako dziedzina rodowa – w konsekwencji postanowień układu wiedeńskiego (1515) pomiędzy Jagiellonami i Habsburgami, z części utworzono Księstwo Siedmiogrodu, którego pierwszym władcą był Jan Zygmunt Zapolya, wnuk Zygmunta Starego, częścią centralną z Budą zarządzał bezpośrednio (jako prowincją turecką) sułtan Sulejman Wspaniały. Zostało to ustalone postanowieniami pokoju z 1541 między Imperium Osmańskim a Imperium Habsburgów.

Po pokoju w Karłowicach (1699) i wycofaniu się Turków z Europy Środkowej, w wyniku klęski w bitwie pod Wiedniem (w trakcie ostatniej ofensywy Imperium Osmańskiego w Europie Środkowej) i dalszych klęsk w wojnie toczonej do roku 1699 z Ligą Świętą (Państwo Kościelne, Rzeczpospolita Obojga Narodów, Republika Wenecka i Imperium Habsburgów), do których w 1686 dołączyło Carstwo Rosyjskie, całość terytorium Królestwa Węgier znalazła się pod władzą Habsburgów. Węgry, które stanowiły osobne królestwo, w 1804 roku weszły jako prowincja do nowo utworzonego Cesarstwa Austrii, na czele którego stanął Franciszek I. W wyniku słabości wewnętrznej i klęski w wojnie z Prusami (1866) Austria zmuszona została do nadania drugiemu pod względem znaczenia narodowi monarchii – Węgrom – statusu współgospodarza i w 1867 powstały Austro-Węgry. Całkowitą samodzielność uzyskano dopiero po I wojnie światowej.

W okresie rozpadu monarchii austro-węgierskiej, po rozpoczętej 31 października 1918 r. rewolucji Węgry zostały 16 listopada 1918 ogłoszone republiką, której prezydentem został Mihály Károlyi. W marcu 1919 władzę przejęli komuniści i socjaldemokraci, proklamując Węgierską Republikę Rad – dyktaturę pod przywództwem Béli Kuna. Węgierska Republika Rad przetrwała przez 133 dni i została obalona w wyniku inwazji wojsk rumuńskich i czechosłowackich. W 1920 Węgry utraciły, w wyniku traktatu w Trianon dostęp do morza oraz dwie trzecie swego terytorium (Burgenland, Słowacja, Zakarpacie, Siedmiogród, Wojwodina, Chorwacja i Slawonia), z 325 tys. km² pozostało 93 tys. km². W wyniku ustaleń traktatu Węgry utraciły również niemal dwie trzecie ludności (pozostało 8 z 21 milionów). Poza granicami Węgier znalazło się 3,5 milionów Węgrów (co stanowiło ⅓ tego narodu), głównie w południowej Słowacji i siedmiogrodzkim Seklerlandzie oraz części Wojwodiny, w tym obszary o zwartym osadnictwie i większości węgierskiej. Węgry uznane za pozostałość Austro-Węgier i stronę wojującą w I wojnie światowej zostały obarczone na kolejne 33 lata płatnością reparacji wojennych. Oprócz tego zmniejszono liczebność armii węgierskiej do 32 tysięcy i zakazano obowiązkowej służby wojskowej. Politycy francuscy (Georges Clemenceau) otwarcie przyrzekli Węgrom w chwili podpisania traktatu możliwość jego rewizji w oparciu o kryterium etnograficzne i statut Ligi Narodów, obietnica ta nie została dotrzymana. Wobec postanowień traktatu na Węgrzech w całym okresie międzywojennym dominowała chęć rewizji jego postanowień, uznawanych za sprzeczne z zasadą samostanowienia narodów. Zdominowało to politykę zagraniczną Królestwa Węgier i jego stosunki z sąsiadami.

Formalnie Węgry ogłoszono ponownie monarchią, jednak tron pozostał nieobsadzony. Dwukrotne próby odzyskania korony przez króla Karola IV nie powiodły się, a na czele państwa jako regent stanął były admirał austro-węgierskiej floty – Miklós Horthy.

W wyniku kryzysu gospodarczego i rewizjonistycznej propagandy, nastąpiło zbliżenie z III Rzeszą, przystąpienie do Paktu Trzech i od czerwca 1941 udział w II wojnie światowej po stronie Państw Osi. W sierpniu 1943 rząd Węgier i regent Horthy zaproponował aliantom traktat pokojowy, co w marcu 1944 spowodowało zajęcie Węgier przez Wehrmacht. Wobec konsekwentnych prób zawarcia zawieszenia broni podejmowanych, również po niemieckiej okupacji Węgier, przez regenta i rząd węgierski, w październiku 1944 (po wkroczeniu Armii Czerwonej na terytorium Węgier) Niemcy dokonali zamachu stanu na Węgrzech, uprowadzając i internując regenta Miklosa Horthy’ego i wprowadzając rząd marionetkowy Ferenza Szalasiego i faszystowskiej partii strzałokrzyżowców. Już w październiku 1944 część Węgier została zajęta przez Armię Czerwoną (wojska węgierskie walczyły wyłącznie na wschodnim froncie), ostatnie walki zakończyły się na terenie Węgier 4 kwietnia 1945.

Po wojnie kraj należał do bloku wschodniego, będącego pod kontrolą ZSRR. Próba odzyskania niepodległości i demokratyzacji w 1956 (powstanie węgierskie) zakończyła się krwawą radziecką interwencją zbrojną.

W roku 1989 Węgry podważyły żelazną kurtynę dzielącą bloki wschodni i zachodni, otwierając granicę z Austrią. W 1990 przeprowadzono demokratyczne wybory. W 1999 Węgry przystąpiły do NATO, a w 2004 do Unii Europejskiej.

25 kwietnia 2011 roku prezydent Pal Schmitt podpisał nową Konstytucję Węgier, która weszła w życie 1 stycznia 2012 roku. Konstytucja m.in. zmieniła nazwę państwa z Republika Węgierska na Węgry^[4].

Geografia[edytuj]

Osobny artykuł: Geografia Węgier.

Topografia Węgier

Węgry są nieomal w całości położone w nizinnej i równinnej Kotlinie Panońskiej. Wyjątkami są Średniogórze Północnowęgierskie – należące do Karpat pasmo średnich gór (Börzsöny, Gödöllő, Cserhát, Mátra z najwyższym szczytem Węgier Kékes, Góry Bukowe, Góry Tokajsko-Slańskie) na północnym wschodzie kraju oraz Alpy Węgierskie (Góry Soprońskie i Kőszeg) na granicy zachodniej. Największe rzeki Węgier to Dunaj, Cisa i Drawa. Na Węgrzech leży największe jezioro Europy Środkowej – Balaton. W mieście Hévíz znajduje się największe na świecie jezioro termiczne – Hévíz.

Ustrój polityczny[edytuj]

Budynek parlamentu w Budapeszcie

Osobny artykuł: Ustrój polityczny Węgier.

Kontury ustroju politycznego Węgier zostały zarysowane podczas obrad tzw. Trójkątnego Stołu (jesień 1989). Obecny ustrój Węgier definiuje Konstytucja Węgier. Węgry są od tego czasu demokratyczną republiką o charakterze parlamentarno-gabinetowym. Jednoizbowy parlament Országgyűlés (199 posłów) wybierany co cztery lata w wyborach powszechnych i tajnych, częściowo metodą proporcjonalną, po części w okręgach jednomandatowych. Prezydenta wybiera Országgyűlés na okres pięciu lat (może kandydować na drugą kadencję). Rząd tworzy przewodniczący zwycięskiego ugrupowania. Na Węgrzech istnieją dwa główne stronnictwa: Fidesz i pomniejsza, wywodząca się z czasów WRL postkomunistyczna Węgierska Partia Socjalistyczna. Władzę obecnie pełni Fidesz, z tego stronnictwa wywodzi się także węgierski prezydent.

Prezydenci Republiki Węgierskiej:

Árpád Göncz (1990–2000)
Ferenc Mádl (2000–2005)
László Sólyom (2005-2010)
Pál Schmitt (2010-2012)

Prezydenci Węgier:

Pál Schmitt (2012)
János Áder (od 2012)

Premierzy Republiki Węgierskiej:

József Antall (1990–1993)
Péter Boross (1993–1994)
Gyula Horn (1994–1998)
Viktor Orbán (1998–2002)
Péter Medgyessy (2002–2004)
Ferenc Gyurcsány (2004-2009)
Gordon Bajnai (2009-2010)
Viktor Orbán (2010-2012)

Premier Węgier:

Viktor Orbán (od 2012)

Podział administracyjny[edytuj]

Osobny artykuł: podział administracyjny Węgier.

Podział administracyjny Węgier jest trzystopniowy. Obszar państwa jest podzielony na komitaty (megye; obecnie 19), które dzielą się na powiaty (dawniej járás, obecnie kistérség – 168), a te – na gminy (települései – miejskie város, obecnie 214, oraz wiejskie község i nagyközség, obecnie 2898). Rangę równą powiatom mają miasta na prawach komitatu (megyei jogú város, obecnie 23). Szczególny status, równy komitatowi, ma stołeczny Budapeszt (főváros), który dzieli się na dzielnice (kerület).

Komitat	Siedziba władz	Powierzchnia [km²]	Liczba mieszkańców	Gęst. zal. [os./km²]	Liczba gmin
Budapeszt	–	525	1 740 041	3314	23
Bács-Kiskun	Kecskemét	8445	541 584	64	119
Baranya	Pecz	4430	402 260	91	301
Békés	Békéscsaba	5631	392 845	70	75
Borsod-Abaúj-Zemplén	Miszkolc	7247	739 143	102	355
Csongrád	Segedyn	4263	425 785	100	60
Fejér	Székesfehérvár	4359	428 579	98	108
Győr-Moson-Sopron	Győr	4208	440 138	105	182
Hajdú-Bihar	Debreczyn	6211	550 265	89	82
Heves	Eger	3637	323 769	89	119
Jász-Nagykun-Szolnok	Szolnok	5582	413 174	74	75
Komárom-Esztergom	Tatabánya	2265	315 886	139	76
Nógrád	Salgótarján	2546	218 218	86	129
Pest	Budapeszt	6393	1 124 395	176	186
Somogy	Kaposvár	6036	334 065	55	244
Szabolcs-Szatmár-Bereg	Nyíregyháza	5936	583 564	98	228
Tolna	Szekszárd	3703	247 287	67	108
Vas	Szombathely	3336	266 342	80	216
Veszprém	Veszprém	4493	368 519	82	217
Zala	Zalaegerszeg	3784	269 705	78	257
Węgry	Budapeszt	93 030	9 957 731	107	3176

Siły zbrojne[edytuj]

Węgry, z racji braku dostępu do morza, dysponują dwoma rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi oraz siłami powietrznymi^[5]. Uzbrojenie sił lądowych Węgier składało się w 2014 roku z: 155 czołgów, 1508 opancerzonych pojazdów bojowych, 30 zestawów artylerii holowanej oraz 65 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych^[5]. Węgierskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 12 myśliwców, 16 samolotów transportowych, 2 samolotów szkolno-bojowych oraz 12 śmigłowców^[5].

Wojska węgierskie w 2014 roku liczyły 20 tys. żołnierzy zawodowych oraz 52 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) węgierskie siły zbrojne stanowią 61. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 1 mld dolarów (USD)^[5].

Z tym tematem związana jest kategoria: Wojsko węgierskie.

Demografia[edytuj]

Struktura narodowościowa[edytuj]

Naród/grupa etniczna	Spis 2001		Spis 2011
Naród/grupa etniczna	Populacja	%	Populacja	%
Węgrzy	9 416 045	96,3%	8 314 029	83,2%
Romowie	189 984	1,9%	308 957	3,5%
Niemcy	62 105	0,6%	131 951	1,5%
Słowacy	17 693	0,2%	29 647	0,3%
Rumuni	7 995	0,1%	26 345	0,3%
Chorwaci	15 597	0,2%	23 561	0,3%
Inni	63 900	0,6%	82 994	0,9%
odmówili odpowiedzi, brak odpowiedzi	570 537	5,5%	1 455 883	14%
Razem	10 198 315		9 937 628

Uwagi do tabeli[edytuj]

Spis z 2011 roku został przeprowadzony innymi metodami niż spis z 2001 roku (można było podać więcej niż jedną narodowość).
W spisach przy wyliczaniu procentowym nie bierze się pod uwagę osób które w czasie spisu nie podały odpowiedzi.

Uwzględniając osoby, które nie podały swojej narodowości, demografia Węgier wygląda następująco:

Węgrzy – 8 314 029 (83,6%)
odmówili odpowiedzi, brak odpowiedzi – 1 455 883 (14,6%)
Romowie – 308 957 (3,1%)
Niemcy – 131 951 (1,3%)
Słowacy – 29 647 (0,29%)
Rumuni – 26 345 (0,26%)
Chorwaci – 23 561 (0,23%)
Inni – 82 994 (0,8%)
Suma – 9 937 628 (100%)

Wyznania religijne[edytuj]

Osobny artykuł: Religia na Węgrzech.

37,1% Węgrów przyznaje się do przynależności do Kościoła rzymskokatolickiego (dalsze 1,8% należą do Węgierskiego Kościoła greckokatolickiego), 15% stanowią wierni wyznania protestanckiego, głównie kalwińskiego (11,6%) i luterańskiego (2,2%)^[6]. Oprócz tego powszechni są także wyznawcy innych religii. W czasie spisu narodowego 2011 16,7% Węgrów zadeklarowało że nie należy do żadnego związku wyznaniowego, a 27,2% odmówiło odpowiedzi na pytanie o swoim wyznaniu, 1,5% zadeklarowało ateizm. Regularnie w praktykach religijnych udział bierze mniej niż 10% społeczeństwa, przy czym dysproporcje te są różne w zależności od wyznania i regionu^{[potrzebny przypis]}. W samym Budapeszcie do kościołów na niedzielne nabożeństwa chodzi około 2-4% mieszkańców, podczas gdy na niektórych terenach wiejskich nawet do 40%^{[potrzebny przypis]}. Jednakże rytm głównych świąt i uroczystości wyznacza kalendarz świąt chrześcijańskich. Szczególnie obchodzonym dniem na Węgrzech jest 25 kwietnia – dzień św. Marka Buza Szentelo. W tym dniu na wioskach tradycyjnie obchodzi się i święci się pola. Z kolei świętem zbiorów jest 20 sierpnia – dzień św. Stefana. W to święto patrona Węgier odbywa się w całym kraju wiele zabaw i imprez kulturalnych.

Bazylika św. Stefana

Podział religijny według spisu z 2011 roku^[6]:

rzymscy katolicy – 37,1%
unici (grekokatolicy) – 1,8%
kalwini – 11,6%
luteranie – 2,2%
inni- 1,8%
ateiści – 1,5%
nie należy do żadnego związku wyznaniowego – 16,7%
odmówiło odpowiedzi na pytanie o swoim wyznaniu – 27,2%

Największe miasta[edytuj]

Osobny artykuł: Miasta Węgier.

	Miasto	Komitat	Liczba mieszkańców	Aglomeracja
1	Budapeszt	Budapeszt	1 740 041	2 546 608
2	Debreczyn	Hajdú-Bihar	207 594	234 506
3	Segedyn	Csongrád	170 052	210 187
4	Miszkolc	Borsod-Abaúj-Zemplén	166 823	206 862
5	Pecz	Baranya	156 801	177 295
6	Győr	Győr-Moson-Sopron	131 564	180 317
7	Nyíregyháza	Szabolcs-Szatmár-Bereg	117 658	133 875
8	Kecskemét	Bács-Kiskun	114 226	146 054
9	Székesfehérvár	Fejér	101 722	124 654
10	Szombathely	Vas	79 348	119 402
11	Szolnok	Jász-Nagykun-Szolnok	74 341	92 917
12	Tatabánya	Komárom-Esztergom	70 003	129 879
13	Kaposvár	Somogy	67 686	82 321
14	Érd	Pest	65 277	---
15	Veszprém	Veszprém	64 024	82 007
16	Békéscsaba	Békés	63 752	148 473
17	Zalaegerszeg	Zala	61 849	76 328
18	Sopron	Győr-Moson-Sopron	61 390	70 875
19	Eger	Heves	56 166	73 762
20	Nagykanizsa	Zala	49 302	49 302

Gospodarka[edytuj]

Osobny artykuł: Gospodarka Węgier.

Budapeszt

Debreczyn

Sármellék

Porty lotnicze na Węgrzech

Przemysł[edytuj]

Na Węgrzech występują stosunkowo różnorodne, choć mało zasobne złoża surowców mineralnych. Eksploatuje się tu głównie boksyty (systemem odkrywkowym), ponadto eksploatacja niewielkich złóż rudy manganu, miedzi, cynku, ołowiu, uranu, węgla brunatnego, węgla kamiennego, rudy żelaza, oraz niewielkie złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Rozwinięty przemysł chemiczny (nawozy i tworzywa sztuczne), maszynowy (produkcja obrabiarek, maszyn rolniczych, sprzętu gospodarstwa domowego), elektrotechniczny i elektroniczny (silniki elektryczne, sprzęt oświetleniowy, telekomunikacyjny i sprzęt gospodarstwa domowego, udział m.in. Siemensa, Philipsa i General Electric), metalurgiczny (hutnictwo aluminium), samochodowy i środków transportu (m.in. fabryki General Motors, Audi, Ford, Mercedes-Benz autobusy, samochody ciężarowe, lokomotywy spalinowe, wagony kolejowe oraz statki rzeczne), spożywczy (winiarski, olejarski, owocowo-warzywny, mięsny, tytoniowy), odzieżowy i obuwniczy, cementowy, porcelanowo-fajansowy oraz przemysł poligraficzny.

Rolnictwo[edytuj]

Wysoko rozwinięte rolnictwo, Węgry posiadają najwyższy w Europie odsetek gruntów ornych wynoszący prawie 50%, łąki i pastwiska 12,5%, sady 2,5%. Rolnictwo cechuje wysoki poziom mechanizacji i chemizacji. Uprawia się pszenicę, kukurydzę, jęczmień, buraki cukrowe, słonecznik, ziemniaki, rośliny pastewne, konopie i tytoń. Rozwinięte warzywnictwo (papryka, pomidory, cebula) i sadownictwo (morele, brzoskwinie, jabłonie, śliwy), uprawa winorośli zajmuje ponad 4% powierzchni gruntów ornych. Ponadto pszczelarstwo oraz hodowla bydła, trzody chlewnej, owiec i drobiu.

Turystyka[edytuj]

Rozwinięta turystyka, przynosząca znaczne dochody. W 2016 roku kraj ten odwiedziło 15,256 mln turystów (6,6% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 5,653 mld dolarów^[7]. Duża i nowoczesna baza hotelowa, znane kąpieliska nad Balatonem, liczne miejscowości wypoczynkowe i uzdrowiska (np. Eger, Hajduszoboszlo, Sopron, Hollókő, Pecz, Jawaryn, Szentendre, Ostrzyhom).

Kraj Zadunajski
Mátra
Sopron
Esterháza
Szentendre
Ostrzyhom
Pecz
Hollókő, wioska na Węgrzech, która wraz z jej naturalnym otoczeniem w 1987 została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Balaton

Kultura[edytuj]

Węgrzy są w Europie narodem o tyle nietypowym, że przez długi czas nieznane było ich pochodzenie; oni sami chętnie widzieli swych przodków w Hunach. W rzeczywistości pra-Węgrzy, tak jak przodkowie Finów, Estończyków oraz innych ludów ugrofińskich, wywodzą się z północnej Azji. Mimo że po osiedleniu się nad Dunajem i Cisą szybko przyjęli wzorce zachodnioeuropejskiej kultury – byli wręcz określani jako wschodni bastion Europy – zachowali wiele ze swej odrębności. Turcy uważają Węgrów za swoich pobratymców, bardziej jednak po to, by podkreślić swoją obecność w Europie, niż opierając się na solidnych podstawach.

Zupełną odrębność zachowała wiejska muzyka ludowa. Pieśni typu lamentu, zwykle śpiewane przez kobiety, zachowały archaiczny rytm i brzmienie, niespotykane u innych narodów europejskich. Nierówny rytm łączy się w nich z uderzeniem akcentem na pierwszą sylabę jaki występuje w języku węgierskim. Brzmienia powszechnie uważane za ludową muzykę węgierską, jak rozsławiony na świecie czardasz, w rzeczywistości mają pochodzenie cygańskie. Tego rodzaju muzyka taneczna powstała z połączenia ludowej muzyki Romów i muzyki miast. Ta grupa etniczna przybywała na teren Węgier od XV wieku i jak żadna inna wpłynęła na życie muzyczne kraju. Dzięki Węgrom i tutejszym kompozytorom muzyka cygańska stała się sławna na całym świecie. Sami Romowie, mimo wieków asymilacji, podobnie jak w wielu innych krajach pozostają jednak nadal na dnie piramidy społecznej.

Ceniona^{[przez kogo?]} i charakterystyczna jest kuchnia węgierska. Węgierskie słowo gulyás – gulasz weszło do słowników wielu języków europejskich. Tradycyjnie jada się go na ostro z papryką. Inną tradycyjną potrawą węgierską jest halászlé, czyli zupa rybna. Do posiłków pija się wino, którego na Węgrzech jest szeroki wybór. Tradycyjnie w Polsce mianem węgrzyna określano białe wino z Tokaju. Leżący najbliżej granicy ośrodek winiarstwa przez wieki zaopatrywał piwnice szlacheckie w całej Rzeczypospolitej. Jeden z gatunków tego nosi polską nazwę: szamorodni, czyli samorodny, nadaną przez polskich odbiorców. Słodkie, mocne, o intensywnym bukiecie aszu jest określane jako wino królów – król win. Do innych tradycyjnych miejsc wyrobu win na Węgrzech należy rejon Egeru, skąd pochodzi czerwona wytrawna Egri Bikavér, czyli bycza krew. Turyści szczególnie licznie odwiedzają winnice na północnych brzegach Balatonu, szczególnie rejon Badacsony. Najwięcej jednak win w kraju produkuje się na stokach gór Mátra w Gyöngyös. Pochodzi stąd złocistożółty Gyöngyös – Bor. To poprzez wino w czasie pokoju zacieśniała się przyjaźń polsko-węgierską, którą podkreśla znane przysłowie, występujące w polskiej i węgierskiej wersji językowej: Polak, Węgier, dwa bratanki, i do szabli, i do szklanki.

Rok Kultury Węgierskiej w Polsce 2016–2017[edytuj]

Rok Kultury Węgierskiej w Polsce rozpoczął się w maju 2016 i potrwa do końca 2017 roku. Jego organizatorem jest Węgierski Instytut Kultury w Polsce. W różnych miastach Polski zaplanowano szereg wydarzeń kulturalnych, które przypominają i podkreślają wagę wspólnej historii oraz przyjaźni obu narodów. Twórczość artystów znad Dunaju, tamtejsze zwyczaje oraz tradycje są prezentowane podczas licznych przedsięwzięć kulturalnych, m.in. koncertów, wystaw, festiwali teatralnych i filmowych^[8]. Z okazji obchodów, na język polski przetłumaczono i wydano książki ponad 20 węgierskich autorów, m.in. “Ostatnią gospodę” noblisty Imre Kertésza.

Rok 2016 to również 60. rocznica Poznańskiego Czerwca i Węgierskiej Rewolucji z 1956 r. Aby upamiętnić wzajemne wsparcie i pomoc krajów podczas tych wydarzeń, rok 2016 został uchwalony Rokiem Solidarności Polsko-Węgierskiej. Uroczystości jubileuszu Poznańskiego Czerwca uświetnili Prezydent Węgier János Áder i Prezydent RP Andrzej Duda.

Lista najważniejszych wydarzeń[edytuj]

Warszawskie Targi Książki – Węgry jako Gość Honorowy
Wystawa plenerowa „1956 Polska – Węgry. Historia i pamięć”, m.in. w Poznaniu, Warszawie, Budapeszcie, Lublinie i Wrocławiu.
Wystawa „Bogactwo ubóstwa. Święte kobiety Polski i Węgier w średniowieczu” w Klasztorze Franciszkanów w Krakowie.
Wystawa o historii polsko-węgierskich zmagań sportowych w Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie.
Wystawa „Złoty wiek malarstwa węgierskiego (1836-1936)” w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Dni świąteczne[edytuj]

1 stycznia,
15 marca,
Poniedziałek Wielkanocny,
Poniedziałek Zielonych Świątek,
1 maja,
20 sierpnia,
23 października,
1 listopada,
25 i 26 grudnia

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

↑ Stan na 1 stycznia 2015 roku: Központi Statisztikai Hivatalt: Népesség, népmozgalom (węg.). [dostęp 2015-04-20].
↑ ^a^b^c^d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2016: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2017 (ang.). [dostęp 2017-08-10].
↑ Edmund Jan Osmańczyk: Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 573. ISBN 83-214-0092-2.
↑ Węgry przestały być Republiką (pol.). tvn24.pl, 2011-04-25. [dostęp 2011-04-25].
↑ ^a^b^c^d Hungary (ang.). Global Firepower. [dostęp 2014-08-26].
↑ ^a^b Population by religion, denomination and main demographic characteristics, 2011 (ang.). Hungarian Central Statistical Office (HCSO). [dostęp 2013-09-04].
↑ UNWTO Tourism Highlights, 2017 Edition (ang.). UNWTO, lipiec 2017. [dostęp 2017-09-25]. s. 8.
↑ Lengyel-Magyar Évad – Lengyel-Magyar Évad, www.kulturawegierska.pl [dostęp 2017-01-05] .

Linki zewnętrzne[edytuj]

[1] Stan na 1 stycznia 2015 roku: Központi Statisztikai Hivatalt: Népesség, népmozgalom (węg.). [dostęp 2015-04-20].

[IMF-2] Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2016: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2017 (ang.). [dostęp 2017-08-10].

[3] Edmund Jan Osmańczyk: Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 573. ISBN 83-214-0092-2.

[4] Węgry przestały być Republiką (pol.). tvn24.pl, 2011-04-25. [dostęp 2011-04-25].

[Global-5] Hungary (ang.). Global Firepower. [dostęp 2014-08-26].

[Spis2011-6] Population by religion, denomination and main demographic characteristics, 2011 (ang.). Hungarian Central Statistical Office (HCSO). [dostęp 2013-09-04].

[7] UNWTO Tourism Highlights, 2017 Edition (ang.). UNWTO, lipiec 2017. [dostęp 2017-09-25]. s. 8.

[8] Lengyel-Magyar Évad – Lengyel-Magyar Évad, www.kulturawegierska.pl [dostęp 2017-01-05] .

[9] Państwo o nazwie będącej przedmiotem sporu (patrz: spór o użycie nazwy Macedonia).

[10] Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.

[11] Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 111 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej – EULEX.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]