Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Nowa Sól
Rynek w Nowej Soli
Herb Nowej Soli Flaga Nowej Soli
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	nowosolski
Gmina	gmina miejska
Data założenia	XVI wiek
Prawa miejskie	1743[1]
Prezydent	Wadim Tyszkiewicz
Powierzchnia	21,80 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	39 459[2] 1 810,0 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 68
Kod pocztowy	67-100
Tablice rejestracyjne	FNW
Położenie na mapie powiatu nowosolskiego Nowa Sól
Położenie na mapie województwa lubuskiego Nowa Sól
Położenie na mapie Polski Nowa Sól
51°48′21″N 15°42′58″E/51,805833 15,716111
TERC (TERYT)	0804011
SIMC	0988520
Urząd miejski ul. Piłsudskiego 12 67-100 Nowa Sól
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Nowa Sól (niem. Neusalz an der Oder) – miasto w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, siedziba powiatu nowosolskiego, położone na Wale Trzebnickim, nad Odrą; wraz z Zieloną Górą i Sulechowem tworzy Lubuskie Trójmiasto.

Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 40 369 mieszkańców^[3]. Jest trzecim pod tym względem miastem w woj. lubuskim – większymi ośrodkami są Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra.

W mieście wytyczono podstrefę Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Nowa Sól jest członkiem Związku Miast Polskich.

Położenie[edytuj]

Nowa Sól jest położona w południowej części województwa lubuskiego, na lewym brzegu Odry na obszarze zachodniej części Wzgórz Dalkowskich (Pradoliny Barucko-Głogowskiej). Historycznie leży na skraju Dolnego Śląska.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 21,80 km²^[4]. Miasto stanowi 2,8% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2002 Nowa Sól ma obszar 21,56 km², w tym: użytki rolne 40%, użytki leśne 13%^[5].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa zielonogórskiego, podobnie jak przy poprzednim podziale administracyjnym, przed rokiem 1975.

Nazwa[edytuj]

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295-1305 jako osobne wsie wymienione są Stare Żabno w formie Sczhabna antiqua oraz Nowe Żabno w formie Sczhabna nova. Pierwsza z nich została wchłonięta przez miasto i obecnie jest jego dzielnicą, a druga do chwili obecnej jest wsią^[6][7].

Miasto Nowa Sól powstało w wyniku połączenia starszych wsi oraz osiedli jakie nastąpiło w procesach urbanizacyjnych. Miasto Nowa Sól po raz pierwszy wzmiankowane jest około 1585 roku jako (niem.) Neusalzburg, później nazwa została skrócona do Neusalz.

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[8]

Historia[edytuj]

Budynek starego ratusza dawny budynek cesarskiego urzędu solnego (XVI w.)

Dawna fabryka nici założona przez J.D. Gruschwitza w 1818 roku

Nowosolski Browar

Nowa Sól, 2 poł. XVIII w.

Prawa miejskie otrzymała dopiero w roku 1743. Od samego początku tradycja miasta, wcześniej osady, związana była z przemysłem oczyszczania soli.

„Okres solny” skończył się jednak dla miasta zaraz po wojnie trzydziestoletniej, kiedy to warzelnia została zamknięta. Dziś smak historii i tradycji pozostał już tylko w nazwie, która może być myląca.

Po okresie stagnacji, od XIX wieku, Nowa Sól znów stała się miejscem, gdzie dynamicznie rozwijał się przemysł, powstały fabryki nici, kleju, okres rozwoju dotyczył także przemysłu ciężkiego – nowo powstałej huty żelaza. U progu XX wieku uruchomiono tu także dużą stocznię rzeczną, a wraz z nią port przeładunkowy, uruchomiono również połączenia kolejowe.

Armia Czerwona wkroczyła do Nowej Soli 14 lutego 1945. W wyniku rozpętanej i przegranej II wojny światowej przez Niemców miasto przyłączono do Polski, zaś jego niemiecką ludność wysiedlono w nowe granice Niemiec. Jeszcze długo po zakończeniu wojny Nowa Sól, jak i wiele innych ośrodków polskich, znajdowała się w strefie wpływów radzieckich ze względu na obecność Komendantury Wojskowej. Praktycznie do końca okresu stacjonowania Armii Radzieckiej w mieście znajdował się duży szpital wojskowy wraz z zapleczem logistycznym i kwaterami dla kadry na osiedlu domków jednorodzinnych.

W czasie II wojny światowej Niemcy wykorzystali miasto jako dogodny punkt przy tworzeniu kilku obozów pracy przymusowej, w tym filii jednego z najbardziej znanych, który zapisał się niechlubnie na kartach historii – Gross-Rosen^[9].

Od 1945[edytuj]

Muzeum Miejskie w Nowej Soli (2007)

Po wojnie Nowa Sól znana była z produkcji włókienniczej z Nadodrzańskich Zakładów Przemysłu Lniarskiego „Odra”, posiadającą halę nici syntetycznych wyposażoną w maszyny produkcji japońskiej (zakład zlikwidowano w 2002 r.), Dolnośląskich Zakładów Metalurgicznych „Dozamet”, produkujących między innymi tubingi do budowy metra i na potrzeby kopalni węgla (zakład zlikwidowano w 1998 r.), Zakładów Jajczarskich (produkcja jajek w proszku m.in. na eksport do niemieckich fabryk lodów) i „Kartoniarni” (fabryki opakowań). Miejski browar z początku XX w. produkował kilka gatunków piwa.

W oparciu o zakłady pracy, korzystając z dogodnego położenia, w 1963 roku Roman Bojko i Zygfryd Chreptowicz założyli sekcję kajakową w Nowej Soli, przemianowaną na klub kajakowy „Polonia”, a następnie „Dozamet”. Odniosła ona sukcesy na skalę zarówno kraju, jak i olimpijskie (tacy zawodnicy jak Grzegorz Krawców, siostry Elżbieta Bareja i Bareja, Józef Soliński, Ludwik Ochodek, rodzeństwo Klameckich i inni); obecnie (2009) nadal działa Kajakowy Klub Sportowy. Ponadto w mieście od około 1960 roku jest hala sportowa, pierwotnie wykorzystywana do pokazowych walk bokserskich, następnie do gier zespołowych.

W 2015 wyburzono pomnik upamiętniający radzieckich żołnierzy poległych podczas II wojny światowej (odsłonięty w 1967). Decyzja ta, spotkała się z dużym sprzeciwem ze strony Rosji. Rosyjski resort dyplomacji nazwał takie działanie „krokiem otwarcie nieprzyjaznym”^[10].

Szkolnictwo[edytuj]

W Nowej Soli działa 7 szkół podstawowych (w tym jedna integracyjna), 3 gimnazja, 4 zespoły szkół ponadgimnazjalnych i Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, założone w 1946.

Zabytki[edytuj]

 Osobny artykuł: Zabytki Nowej Soli.

Kościół pw św. Michała Archanioła z 1596 roku (dawny ewangelicki)

Zbór braci czeskich z 1747 roku obecnie szkoła

Zespół willowy Karla Jansona generalnego dyrektora fabryki nici, obecnie Miejska Biblioteka Publiczna^[11]

Willa Gruschwitza dom rodzinny właściciela fabryki nici (Gruschwitz) obecnie Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i Towarzystwo im. Brata Alberta. Wcześniej mieścił się tu żłobek i przedszkole (zakładowe), Młodzieżowy Dom Kultury, Straż Miejska, Prywatna Szkoła Katolicka i przychodnia weterynaryjna^[12]

Most podnoszony

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[13]:

• zespół urbanistyczno-architektoniczny z XIX wieku-XX wieku
• kościół parafialny Kościół pw św. Michała Archanioła, z 1596 roku, z XVII-XIX wieku
• kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki filialny kościół pw św. Barbary, z 1910 roku
• zbór braci czeskich, obecnie szkoła, ul. Wróblewskiego 6, z 1747 roku
• aleja brzozowa, przy szosie Nowa Sól - Nowe Miasteczko
• dom, ul. Arciszewskiego 8, 10, 18, z XVIII wieku, z połowy XIX wieku
• domy, ul. Wrocławska (d. Armii Czerwonej) 2, 4-7, 9, 11, 18, 19 z XVIII wieku, z XIX wieku/XX wieku
• zespół willowy Karla Jansona, ul. Bankowa 3, po 1920 roku: willa, ogród, fontanna i schody, ogrodzenie
• szkoła, ul. Bohaterów Getta 7, z 1901 roku
• dom, ul. Krzywa 1, z XIX wieku/XX wieku
• dwa domy, ul. Kuśnierska 1, 2, z XIX wieku/XX wieku
• dawna łaźnia miejska, ul. 9 Maja, z XIX wieku/XX wieku
• domy, ul. Marchlewskiego 1-12
• dwa domy, ul. Moniuszki 6, 8, z XIX wieku/XX wieku
• willa Gruschwitza, ul. Muzealna 46, z XIX wieku/XX wieku
• domy, ul. Odrzańska 3, 11, 13, 14, 15, z XVIII wieku, XIX wieku/XX wieku
• dom, ul. Okrężna 2
• sąd, obecnie rejonowy, ul. Piłsudskiego 24, z XIX wieku/XX wieku
• sześć domów, ul. Szeroka 1, 2, 4, 7, 9, 18, z XIX wieku/XX wieku
• 16 domów, ul. Muzealna (d. Świerczewskiego) 4, 7, 9, 7, 8, 10, 12, 13, 14, 16, 20 - muzeum, 22 ,24, 26, 28, 30, 32, z końca XIX wieku/XX wieku
• pięć domów, ul. Waryńskiego 1, 2, 6, 12, 14
• domy, ul. Witosa 19, 22, 23, 28, 30, 32 (d. Dzierżyńskiego), z XIX wieku/XX wieku
• 10 domów, ul. Wojska Polskiego 2,4,8,10,17,24,27,33,34,37, z XIX wieku/XX wieku
• pałac „Agora”, ul. Wrocławska 16 a, z połowy XIX wieku, oranżeria, ul. Wrocławska 42, z 1898 roku
• sześć domów, ul. Wyspiańskiego 1, 5, 7, 9, 11, 12, z połowy XIX wieku
• hotel, ul. Wyzwolenia 12, z ok. 1900 roku
• sklep mięsny (wnętrze), ul. Wyzwolenia 16
• dom, ul. Zielonogórska 6, 36
• domy, al. Zjednoczenia 1, 3-42, pałacyk, al. Zjednoczenia, z XIX wieku/XX wieku
• dom, al. Żwirki Wigury 2, z XIX wieku/XX wieku
• browar, ul. Wrocławska 21, z 1916 roku
• zespół gazowni, ul. 9 Maja 9, z połowy XIX wieku: dom dyrektora gazowni, dom głównego technologa gazowni, warsztaty, urządzenia chłodnicze i oczyszczające, kotłownia (warsztat), łaźnia, maszynownia, kotłownia c.o.
• zespół fabryczny „Stara Huta”, obecnie Zakłady Metalurgiczne „Dozamet”, ul. Piłsudskiego 40: prototypownia i wydział elektryczny, z 1897 roku, z początku XX wieku, laboratorium, z początku XX wieku, trafostacja, z początku XX wieku, wieża ciśnień, z początku XX wieku, stacja prób, z początku XX wieku, mała odlewnia, z 1897 roku, narzędziownia (budynek zaopatrzenia), z początku XX wieku, budynek administracji, z 1897 roku, portiernia, z 1897 roku, willa właściciela, od 1853 roku sąd i prokuratura, ogród willowy z fontanną i murem, z połowy XIX wieku
• magazyn solny, pl. Solny 1, z XVIII wieku/XIX wieku
• most podnoszony nad kanałem portowym, czynny, al. Wolności, z 1927 roku. Unikatowy w skali Europy, jedyny na obszarze Polski

inne obiekty:

• ratusz
• cmentarz żydowski
• kościół pw. św. Antoniego
• zabudowa przemysłowa z przełomu XIX i XX w., m.in. Nadodrzańskie Zakłady Przemysłu Lniarskiego „Odra”
• Muzeum Miejskie

Demografia[edytuj]

Zabytkowa kamienica przy al. Zjednoczenia 24

Dane z 30 czerwca 2004^[14]:

• Ludność Nowej Soli

• Piramida wieku mieszkańców Nowej Soli w 2014 roku^[2].

Sport[edytuj]

Od 1946 roku w Nowej Soli funkcjonuje klub piłkarski Klub Sportowy „Dozamet” Nowa Sól, który obecnie występuje pod nazwą Miejski Klub Piłkarski „Arka” i gra w IV lidze lubuskiej. Zespół swoje domowe mecze rozgrywa na Stadionie Miejskim w Nowej Soli.

W 2014 roku do użytku został oddany tor do dyscypliny olimpijskiej BMX Racing. Obecnie (2015) jest to najlepszy obiekt tego typu w kraju. W 2014 i 2015 rozgrywano na nim Mistrzostwa Polski oraz kilka edycji Pucharu Polski. Przy torze znajduje się także mniejszy tor rowerowy - pumptrack. Na obiekcie odbywają się treningi Klubu Sportowego „Spark”.

Transport i komunikacja[edytuj]

Stacja kolejowa Nowa Sól

Nowa Sól jest węzłem komunikacji drogowej. W mieście krzyżuje się kilka szlaków, istnieje dworzec kolejowy a rzeka Odra to śródlądowa droga wodna. Komunikację miejską, podmiejską i dalekobieżną zapewnia przedsiębiorstwo PKS Nowa Sól. Połączenia: Nowa Sól – Poznań, Nowa Sól – Zielona Góra, Nowa Sól – Kłodzko, Nowa Sól – Jelenia Góra, Nowa Sól – Słubice, Nowa Sól – Wolsztyn, Nowa Sól – Sława, Nowa Sól – Szprotawa, Nowa Sól – Nowe Miasteczko, Nowa Sól – Kożuchów i Nowa Sól – Kolsko.^{[potrzebny przypis]}

Transport drogowy[edytuj]

W Nowej Soli krzyżują się szlaki z południa na północ, ze wschodu na zachód. Obwodnica miejska prowadzi ruch kołowy obrzeżami miasta pozwalając na uniknięcie uciążliwego tranzytu w ścisłym sercu miasta. Na wysokości miejscowości Lubieszów znajduje się węzeł drogi ekspresowej S3.

Transport kolejowy[edytuj]

W Nowej Soli znajduje się stacja kolejowa. Miasto ma połączenia pospieszne ze Szczecinem, Wrocławiem, Katowicami i Krakowem, a podmiejskie z Zieloną Górą, Głogowem i Rzepinem.^{[potrzebny przypis]}

Transport lotniczy[edytuj]

W 2013 przy ul. Chałubińskiego oddano do użytku sanitarne lądowisko Nowa Sól-Szpital.

Transport wodny[edytuj]

Przez Nową Sól przebiega międzynarodowa droga wodna E30, znajduje się port jak i stocznia.

Gospodarka[edytuj]

Magazyn solny z XVIII w.

Obecnie Nowa Sól jest jednym z większych ośrodków przemysłowych na zachodzie Polski. Istnieje tutaj wiele przedsiębiorstw które działają w branży budowlanej, metalowej, maszynowej, elektrotechnicznej, spożywczej, motoryzacyjnej, elektronicznej^[15].

Stopa bezrobocia w Nowej Soli spadła w przeciągu 4 lat z 46% do 9,3% (wrzesień 2008).^{[potrzebny przypis]}

W Nowej Soli istnieje Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, w której powstało wiele fabryk. W mieście rozwija się handel, usługi, powstają nowe składy, hurtownie, sklepy, stacje benzynowe. Rozwija się sektor małych i średnich firm. Rozbudowywane są stacje obsługi pojazdów i serwisy. W mieście dominują średnie i małe przedsiębiorstwa budowlane, metalurgiczne i handlowe.^{[potrzebny przypis]} Dynamicznie rozwinęła się produkcja figur ogrodowych, którymi zainteresowani są zwłaszcza nabywcy z Niemiec – w mieście i okolicy funkcjonowało nawet ok. 400 takich wytwórni^[15].

Wspólnoty religijne[edytuj]

Kościół pw. św. Antoniego (dawny ewangelicki)

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia pw. Świętego Józefa Rzemieślnika
  • Parafia pw. Wniebowzięcia NMP
  • Parafia pw. św. Antoniego
  • Parafia pw. św. Michała Archanioła
• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
  • Kaplica
  • Kaplica na Cmentarzu Komunalnym
• Kościół Zielonoświątkowy w RP
  • Zbór
  • Zbór „Nowe Życie”
• Kościół Boży w Chrystusie
  • Zbór „Nowe Pokolenie”
• Świadkowie Jehowy
  • Trzy zbory (Sala Królestwa)^[16]

Miasta partnerskie[edytuj]

Lista miast partnerskich Nowej Soli^[17]:

• Achim
• Senftenberg
• Püttlingen
• Fresagrandinaria
• Veszprém
• Žamberk
• Saint-Michel-sur-Orge

Ludzie związani z Nową Solą[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Nową Solą.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Nowej Soli.

Park Krasnala

Ciekawostki[edytuj]

W Nowej Soli znajduje się Park Krasnala^[15], utworzony na cześć krasnali ogrodowych, których produkcja w okresie kryzysu gospodarczego w mieście po likwidacji przemysłu pod koniec XX wieku, dała zatrudnienie wielu nowosolanom^[15]. W tym parku znajduje się największy na świecie krasnal ogrodowy nazwany imieniem Soluś^[18].

Nowa Sól posiada też swojego superbohatera: Solanina – białego człowieka z soli. W 2009 roku powstał niezależny film o jego przygodach i od tego też roku w mieście odbywa się festiwal filmowy, Solanin Film Festiwal^[19].

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Muzeum Miejskie w Nowej Soli, Nowa Sól: 250-lecie nadania praw miejskich 1743-1993, Informator 1993.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Strona internetowa miasta
• Ochotnicza Straż Pożarna Ratownictwa Wodnego
• Neusalz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa, 1886.

p • d • e Miasta województwa lubuskiego Babimost • Bytom Odrzański • Cybinka • Czerwieńsk • Dobiegniew • Drezdenko • Gorzów Wielkopolski • Gozdnica • Gubin • Iłowa • Jasień • Kargowa • Kostrzyn nad Odrą • Kożuchów • Krosno Odrzańskie • Lubniewice • Lubsko • Łęknica • Małomice • Międzyrzecz • Nowa Sól • Nowe Miasteczko • Nowogród Bobrzański • Ośno Lubuskie • Rzepin • Skwierzyna • Sława • Słubice • Strzelce Krajeńskie • Sulechów • Sulęcin • Szlichtyngowa • Szprotawa • Świebodzin • Torzym • Trzciel • Witnica • Wschowa • Zbąszynek • Zielona Góra • Żagań • Żary

p • d • e Powiat nowosolski Miasta Bytom Odrzański • Kożuchów • Nowa Sól • Nowe Miasteczko Gminy miejskie Nowa Sól Gminy miejsko-wiejskie Bytom Odrzański • Kożuchów • Nowe Miasteczko Gminy wiejskie Kolsko • Nowa Sól • Otyń • Siedlisko