Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Polanica-Zdrój (ujednoznacznienie).

Polanica-Zdrój
Centrum miasta
Herb Polanicy-Zdroju
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	gmina miejska
Prawa miejskie	1945
Burmistrz	Jerzy Terlecki
Powierzchnia	17,22 km²
Wysokość	350–560 m n.p.m.
Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość	6799[1] 396,46 os./km²
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57–320
Tablice rejestracyjne	DKL
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Polanica-Zdrój
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Polanica-Zdrój
Położenie na mapie Polski Polanica-Zdrój
50°24′21″N 16°30′41″E/50,405833 16,511389
TERC (TERYT)	0208051
SIMC	0984522
Urząd miejski ul. Jarosława Dąbrowskiego 3 57-320 Polanica-Zdrój
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Polanica-Zdrój ⁱ (niem. nazwa urzędowa Altheide-Bad, zwyczajowa Bad Altheide, czes. Starý Bor) – miasto uzdrowiskowe w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim. Położona jest w dolinie Bystrzycy Dusznickiej u podnóża masywu Piekielnej Góry (południowo-wschodni kraniec Gór Stołowych), a południowa część miasta (dzielnica Sokołówka) na zboczach Gór Bystrzyckich w pobliżu Kamiennej Góry.

Miejscowość należała do hrabstwa kłodzkiego. W latach 1945–1954 była także siedzibą wiejskiej gminy Polanica Zdrój. W latach 1975–1998 miasto należało administracyjnie do województwa wałbrzyskiego.

Geografia[edytuj]

Położenie[edytuj]

Według danych z 2002^[2] Polanica-Zdrój ma obszar 17,22 km². Miasto stanowi 1,05% powierzchni powiatu.

Bystrzyca Dusznicka w centrum miasta

Polanica-Zdrój jest położona u wylotu przełomowej Piekielnej Doliny, przez którą przepływa Bystrzyca Dusznicka, wpływająca do Nysy Kłodzkiej^[3]. Północna i środkowa cześć miasta leży u wschodniego podnóża stoliwa Szczytnika w Górach Stołowych, zaś południowa na zboczu Kamiennej Góry, Stogu w Górach Bystrzyckich oraz Zagajnika^[4].

Sąsiednie gminy: Bystrzyca Kłodzka, Kłodzko, Szczytna.

Granice miasta[edytuj]

Rozciągnięta południkowo zabudowa Polanicy-Zdroju wznosi się na wysokości ok. 370–560 m n.p.m. Najniższy punkt znajduje się nad Bystrzycą Dusznicką w centrum miasta, z kolei najwyższy w Sokołówce^[3]. Granice miasta sięgają do drogi krajowej nr 8 na północy poprzez Lipnik, Piekielną Górę, Wysoki Kamień, Piekielną Dolinę, Wolarza, który jest najwyższym wzniesieniem w granicach miasta, Kamienną Górę, po czym przez Zagajnik, na wschód od Sokołówki i Nowego Wielisławia, grzbietem Wzgórza Marii i przez Bystrzycę Dusznicką w stronę drogi krajowej nr 8^[5].

Miasto graniczy z następującymi miejscowościami: Wolanami na północy, Szczytną na zachodzie, Paszkowem i Starkówkiem na południu, Starkowem oraz Starym Wielisławiem i Szalejowem Górnym na wschodzie^[4].

Geologia[edytuj]

Miasto leży na granicy Gór Stołowych, Gór Bystrzyckich i Kotliny Kłodzkiej. Do tego obszaru dotarł lądolód skandynawski w okresie zlodowacenia staropolskiego, czego dowodzą licznie występujące osady czwartorzędowe, pokrywające doliny rzeczne^[3]. Okoliczne wzniesienia ukształtowane są głównie z górnokredowych piaskowców^[5].

Flora[edytuj]

Roślinność Polanicy-Zdroju jest zróżnicowana. Zachodnią część miasta porasta las dolnoreglowy^[3]. Dominuje tam świerk, jednak w ostatnich latach monokulturę świerka zastępuje się nowymi nasadzeniami mozaikowymi. W ich skład wchodzą buki, jawory, jodły, brzozy, jarzębiny i modrzewie. Występuje tu również sosna zwyczajna, która rośnie na jałowych glebach popiaskowcowych w rejonie Szczytnika – od drogi krajowej nr 8 aż do Piekielnej Doliny i na południowych stokach Wzgórza Marii. W tamtym rejonie stoki porasta również brzoza brodawkowata. Modrzew występuje tu jako domieszka do drzewostanu na całym obszarze leśnym gminy.

Na łąkach i polanach Polanicy-Zdroju licznie rośnie pełnik europejski, zwany „różą kłodzką”^[3]. Na tych samych stanowiskach kwitnie zimowit jesienny. Najbogatszy zespół florystyczny występuje na łące przy granicy gminy – w rejonie Piekielnej Góry. Rośnie tam ciemiężyca zielona, ostrożeń łąkowy, ostrożeń warzywny, rdest wężownik, goryczuszka orzęsiona oraz dziewięćsił bezłodygowy. Na łąkach w rejonie Sokołówki rosną różne odmiany storczyków. W całej Polanicy-Zdroju występują różne odmiany dzwonków, przebiśniegów, pierwiosnków, a w rozległych lasach konwalia majowa i konwalijka dwulistna^[6][7][8].

Toponimia[edytuj]

Nazwa Heyde (niem. „wrzosowisko”, „puszcza” albo „pustać”, „polana”) pojawiła się po raz pierwszy w źródłach pisanych w 1347 przy okazji wymienienia z nazwy dóbr należących do rodu von Glaubitzów (von Glubosów). Funkcjonuje ona w późniejszym okresie w różnych odmianach – najczęściej: Heide i Heyde. W XVI w. po założeniu osady Neu Heyde (obecnie Polanica Górna) określano ją dla odróżnienia jako Alt Heyde^[9].

Kontrowersje w sprawie nazwy[edytuj]

Nazwa niemiecka

Od lat 70. XIX w. miejscowość zaczęto nazywać Bad Altheide, akcentując w ten sposób funkcję uzdrowiska. Formalnej zmiany nazwy z Altheide na Altheide-Bad dokonano w 1925. W urzędowej niemieckiej nazwie miejscowości słowo Bad (pol. „zdrój”) umieszczono na końcu nazwy. Był to jedyny taki przypadek na niemieckim obszarze językowym, pozostałe miejscowości uzdrowiskowe miały nazwy typu Bad Kudowa, Bad Ems itd., stąd potocznie często używano nazwy Bad Altheide zamiast oficjalnej^[9][10].

Nazwa polska

Po II wojnie światowej i przejęciu ziemi kłodzkiej przez polską administrację w maju 1945 przemianowano miasto na Puszczyków Zdrój (od znaczenia „puszcza”, a znajdującej się ówcześnie poza miastem stacji kolejowej nadano nazwę Wrześniów (od „wrzosowiska”). W maju 1946 Komisja Ustalania Nazw Miejscowości ustaliła nazwę Polanica Zdrój (od kolejnego znaczenia słowa Heide)^[9][10]. 7 maja 1946 nadano miejscowości polską nazwę Polanica Zdrój^[11].

Nazwa miejscowości Polanica-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest nazwą urzędową, ustaloną przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji po zasięgnięciu opinii Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych i opublikowaną w Dzienniku Ustaw. W 2004 Rada Języka Polskiego uchwaliła taki sposób zapisu wieloczłonowych nazw miejscowych^[12][13][14]. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. „Polanica Zdrój” jest obecnie formą potoczną.

Ponadto w nazwach dwuczłonowych odmieniają się oba człony, dlatego należy odmieniać zarówno nazwę jak i określenie Zdrój^[15][a]. Brak odmiany predykatu Zdrój jest często spotykanym błędem nawet wśród samorządowców i dziennikarzy^[9].

Historia[edytuj]

Wieś (do 1945)[edytuj]

Początki Polanicy[edytuj]

Najdawniejsza wzmianka dotycząca Polanicy została wpisana pod datą 1 lutego 1347 do najstarszej kłodzkiej księgi sądu stanowego dla szlachty z lat 1346–1390. Dotyczyła osady otoczonej gęstymi lasami zwanej Heyde i długu na jedenaście kóp groszy, jaki zaciągnął Mikołaj (Nickel) z Głuboczy u Mikołaja Mulsteina, mieszczanina kłodzkiego, zastawiając m.in. cztery łany ziemi w Polanicy. Świadkami byli Guntern ze Stercz i Hanko z Knoblauchsdorfu, późniejszy starosta kłodzki^[16]. Osada ta była własnością znanego śląskiego rodu rycerskiego von Glaubitz (Glubos, z Głuboczy, Glaubicz), którzy rezydowali na zamku Szczerba. W 1353 właścicielami wsi byli bracia Otto Młodszy, zwany Scolaris i Otto, zwany Blizna (Schramm) Glubosowie^[16]. W 1417 osada tworzyła wspólne dobra ze Szczytną, a ich właścicielem był Michel von Glubos^[17].

W drugiej połowie XV w. wieś stała w połowie własnością rodziny von Lazan. W 1494 zmarł ostatni potomek tego rodu Sigmund Seidlitz von Lazan (Lasan) i ta część wsi stała się własnością Henryka Starszego Podiebradowicza, księcia ziębickiego, pierwszego hrabiego kłodzkiego, który podarował ją klasztorowi augustianów z Kłodzka. Druga połowa wsi, obejmująca również 2 łany, należała do kolejnych rodów rycerskich. Wreszcie i ta część stała się królewszczyzną. W 1538 obejmując 6 gospodarstw i młyn, została zakupiona od ostatniego właściciela von Ullersdorfa przez miasto Kłodzko, jako uposażenie dla szpitala. Około 1556 na północnym krańcu wsi powstało nowe osiedle Nowa Polanica (zw. Neuheide, obecnie Polanica Górna), w związku z czym Polanicę zaczęto nazywać Starą^[18] (Alte Heide, potem Alt-Heide, Alt-Haide, ok. 1900 Altheide).

Okres nowożytny (XVI–XVIII w.)[edytuj]

W 1595 kłodzki konwent augustianów rozpadł się, a jego dobra przejęło kłodzkie seminarium jezuickie. Jezuici przystąpili energicznie do zagospodarowywania wsi, osadzając nowych gospodarzy. Dwa lata później Georgius Aelurius podaje w swojej Glaciographii (opisie ziemi kłodzkiej) wiadomość o istnieniu w okolicy wsi źródeł mineralnych. O Polanicy pisze: Tak też i z kwaśnego źródła w Polanicy obcy ludzie z odległych miejscowości (jako że jego siłę i użyteczność dobrze rozumieją i uznają) gromadnie czerpią i używają. Częstokroć zdarza się, gdy wytworne szlacheckie zaślubiny w sąsiednich krainach się szykuje, że owa woda z polanickiego kwaśnego źródła w sporych ilościach jest odbierana, a następnie wyśmienitemu winu przedkładana, czeladzi nie dając jej ani łyka, wino każąc im pić.^[7]. Źródła te były nazywane źródłami ropuch, ponieważ często znajdowano w nich martwe żaby. Wskakiwały one do wody nic nie przeczuwając i na skutek wysokiej w niej zawartości kwasu węglowego, rozstawały się z życiem^[7]. Ale nadal nie były one wykorzystywane leczniczo^[19].

Widok na Górę Klasztorną w centrum Polanicy-Zdroju

W 1630 założono tu folwark, a w 1631 w Polanicy odnotowano już 16 gospodarzy płacących podatki kościelne. Zagospodarowaną przez jezuitów Polanicę zniszczyli i spalili (m.in. dwór jezuicki) w 1645 (wojna 30-letnia) Szwedzi z oddziału płk Roberta Douglasa (jako generał był później jednym z dowódców szwedzkich w czasie Potopu)^[7]. W 1650 zakonnicy wznieśli na zboczu dol. Bystrzycy pałacyk w rodzaju pensjonatu, który znacznie rozbudowali po pożarze w 1699. W latach 1706–1707 zakon jezuitów wybudował okazały dwór z kaplicą, który zaczął służyć pierwszym kuracjuszom, docierającym do Polanicy od połowy XVIII w^[19]. Oprócz wiosek Heide i Neu-Heide rozwijała się także wieś Falkenhain (Sokołówka, obecnie część Polanicy), którą w dziele Matthäusa Meriana pt. Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae z 1650 wymieniono pod nazwą Polckenhayn^[20].

W granicach Prus[edytuj]

W 1747 wieś stanowiła nadal współwłasność jezuitów i szpitala w Kłodzku, od 1765 miała ona już trzech właścicieli: zakon jezuitów, szpital i radcę handlowego Genedla.

W 1773 został rozwiązany zakon jezuicki, a jego dobra przeszły na własność państwa pruskiego. W 1787 znaczna część majątku wraz ze źródłami znalazła się w rękach Fryderyka von Redena, dyrektora Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu, później ministra górnictwa i hutnictwa w rządzie pruskim, pioniera industrializacji na Górnym Śląsku^[7].

Wyraźniejszy rozwój datuje się dopiero od XIX wieku, kiedy to nowy właściciel Polanicy kupiec kłodzki Joseph Grolms ocembrował jedno z pięciu tryskających wówczas źródeł (Józef), wzniósł dom zdrojowy (drewniane łazienki) i zamienił okoliczne pola na ogród. Wówczas też w Polanicy istniała już szlifiernia szkła, młyny wodne, tartak, browar, wytwórnia sadzy i leśniczówka. Kolejni właściciele uzdrowiska Storch i Rathmann wznieśli nowe, murowane łazienki. Przeprowadzili też badania wód mineralnych, a następnie zaadaptowali dwór pojezuicki na dom dla kuracjuszy. W 1840 Polanica zasłynęła tym, że ma wodę skuteczną przeciwko "słabościom podbrzusza". Właściwości wód polanickich zbadano ponownie i dokładnie w 1846.

Równocześnie ze zdrojem istniała m.in. kuźnica, walcownia i fryszerka, zaś nad potokiem Lipnickim rozwijała się tzw. Nowa Polanica z cegielnią, szlifiernią szkła, topnią żelaza i innymi zakładami^[19].

W granicach zjednoczonych Niemiec[edytuj]

Dom Zdrojowy – wejście do pijalni

W 1873 zdrój wraz z przyległymi terenami nabył wrocławski przemysłowiec Wenzel Hoffmann i w następnym roku postawił dom inspektora zdroju i inne urządzenia. Od tego momentu datuje się ożywiony rozwój Polanicy jako renomowanego uzdrowiska. W wyniku starań nowego właściciela powstał rozległy park, zbudowano nową pijalnię wód, dom zdrojowy i teatr. W 1875 było już około 131 kuracjuszy. Od 1879 zaczęto wykorzystywać miejscowe złoże borowiny. Już w 1880 było około 300 kuracjuszy, a w 1890 – 726. Rozpoczęto butelkowanie wody mineralnej ze źródła Jerzy i jej wysyłkę^[19].

W 1890 doprowadzono linię kolejową z Kłodzka, co przyczyniło się do rozwoju uzdrowiska. W latach 1903–1904 następny właściciel, baron Wolfgang von der Goltz przeprowadził odwierty pozyskując nowe, bardzo wydajne źródła Wielka Pieniawa (niem. Grosser Sprudel) oraz Goplana (Charlottensprudel). Odwiercenie tych źródeł (34 i 88 m głębokości) spowodowało zanik starych źródeł z wyjątkiem Józefa. W 1904 miejscowość nabyła spółka pod przewodnictwem radcy handlowego Georga Haasego (właściciela browaru we Wrocławiu), która w bardzo krótkim czasie doprowadziła uzdrowisko do rozkwitu, zajmując się także szeroko jego reklamą. Spowodowało to gwałtowny napływ kuracjuszy i ruch budowlany w Polanicy, która zatraciła wiejski charakter, stając się modnym kurortem o charakterystycznej willowo-pensjonatowej zabudowie w stylu szwajcarskim^[7].

W latach 1905–1910 powstała nowoczesna rozlewnia wód mineralnych. W 1906 otwarto luksusowy dom kuracyjny o 130 pokojach – dzisiejsze sanatorium Wielka Pieniawa. Był on uważany za najnowocześniejszy na Śląsku, ponieważ posiadał własny zakład przyrodoleczniczy z pełnym wyposażeniem. Zarówno Wielką Pieniawę jak i park Zdrojowy^[21] oświetlano już światłem elektrycznym. Wybudowano nową kolumnadę z pijalnią (1906), powstał kompleks mieszczący pijalnię, salę spacerowo-koncertową i kawiarnię zdrojową, były tu także pokoje dla kuracjuszy. W 1909 ukończono budowę sanatorium kardiologicznego (dzisiaj szpital uzdrowiskowy "Zdroje"). Długoletnim dyrektorem (w l. 1907–1945) i twórcą uzdrowiska (obok G. Haasego) był Georg Berlit.

W 1900 w Polanicy było 1313 kuracjuszy, w 1907 – 4828, w 1910 – 6404, a w 1913 – 9024. W tych też latach powstała znaczna część zabudowy pensjonatowej i mieszkaniowej. Zakwaterowanie w uzdrowisku zapewniało około 10 hoteli i 120 pensjonatów, a leczeniem zajmowało się 12 lekarzy.

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP z 1912 roku

Zbudowano dwa kościoły: katolicki pw. Wniebowzięcia NMP w 1912 i ewangelicki kościół pamiątkowy im. cesarza Fryderyka III w 1916, ufundowany częściowo przez rodzinę cesarską^[7][19].

Lata 1914–1945[edytuj]

Na początku I wojny światowej uzdrowisko zamknięto, a w domu zdrojowym urządzono szpital, ale już w 1915 wznowiono działalność zdroju. Specjalnie dla polskich kuracjuszy, w 1915 wydano przewodnik w jęz. polskim i do 1933 prowadzono takiż pensjonat.

Wysoki poziom miała orkiestra zdrojowa, wykonująca również utwory symfoniczne, pod długoletnim kierownictwem Albina Eschricha. Starannie dobrana muzyka uzdrowiskowa była dla gości rozkwitającego kurortu nie tylko czystą rozrywką, ale i wsparciem duchowym. Koncerty symfoniczne i koncerty znanych solistów organizowane przez Eschricha w Polanicy znajdowały najwyższe uznanie śląskich krytyków muzyki i uważano je za wzorowe na Śląsku^[7]. Szeroko znana była huta szkła kryształowego Franza Wittwera, a serwis kieliszków Wenecja, projektu R.K. Koppela do dziś jest poszukiwany w antykwariatach^[7]. Po przejściu na emeryturę zamieszkał tu nadburmistrz Wrocławia w latach 1912–1918, Paul Matting, który po śmierci żony ożenił się z pochodzącą z Wielkopolski Dorotą Kowalczewski, siostrą rzeźbiarzy Paula Ludwiga i Karla Kowalczewskich i otworzył kancelarię notarialną^[22].

We wczesnych latach międzywojennych liczba kuracjuszy dochodziła do 10 000. Z ważniejszych inwestycji okresu międzywojennego wymienić należy teatr zdrojowy na 700 miejsc, otwarty w 1925 i nowe łazienki z 1930. Wcześniejszą salę zamieniono na kasyno, zmodernizowano i rozbudowano urządzenia lecznicze oraz rozległy park. W tym też okresie zbudowano tor saneczkowy i skocznię narciarską. Od lat 70. XIX wieku miejscowość nazywano Bad Altheide, akcentując w ten sposób funkcję uzdrowiska (formalnej zmiany nazwy z Altheide na Altheide-Bad dokonano w 1925)^[7][9].

W czasie drugiej wojny światowej rozbudowa uzdrowiska została zahamowana, sanatoria ponownie zamieniono na szpitale wojskowe. W miejsce kuracjuszy pojawili się ranni żołnierze niemieccy^[23].

Miasto (od 1945)[edytuj]

W maju 1945 miejscowość została zajęta przez wojska radzieckie. Już 16 czerwca 1945 przybyli tu pierwsi polscy urzędnicy, uprzedzając wcielenie Dolnego Śląska do Polski, i nadając miejscowości nazwę Puszczyków Zdrój. Stacja kolejowa nosiła natomiast nazwę Wrześniów. Obie nazwy przetłumaczono z wieloznacznej niemieckiej nazwy Heide (puszcza, step, wrzosowisko) i stosowano je do maja 1946^[11], kiedy to polska Komisja Ustalania Nazw Miejscowości zmieniła je na Polanica-Zdrój^[7][9]. Polanica otrzymała prawa miejskie, pierwszym burmistrzem został Kazimierz Dąbrowski. Niemal wszystkich dotychczasowych mieszkańców uzdrowiska wysiedlono do Niemiec, pozostali nieliczni specjaliści potrzebni do utrzymania uzdrowiska. Jednym z nich był wybitny lekarz zajmujący się leczeniem chorób serca, prof. Henryk Schlecht, który poprosił o możliwość pozostania, nauczyciel wcześniej niemieckich, później polskich lekarzy.

Park zdrojowy

Ponieważ miejscowość nie doznała zniszczeń wojennych, uzdrowisko wkrótce zaczęło przyjmować polskich kuracjuszy. Gośćmi kurortu byli m.in. Maria Dąbrowska, Mieczysław Fogg, Janusz Gniatkowski, a później znani arcymistrzowie szachowi, uczestnicy Memoriału Akiby Rubinsteina. W Polanicy osiedlił się też działacz narodowy Stanisław Kozicki. W Gimnazjum Zdobienia Szkła, a potem w technikum szklarskim uczyła się Irena Santor.

Lecznicza sława Polanicy zwiększyła się znacznie po 1950 dzięki chirurgii plastycznej zastosowanej po raz pierwszy w Polsce przez dr S. Michałka-Grodzkiego. Później dyrektorem Szpitala Chirurgii Plastycznej był prof. Michał Krauss, a w latach 1976–2005 był nim prof. Kazimierz Kobus. Szpital jest kuźnią kadr chirurgów plastycznych nie tylko dla kraju ale i zagranicy. Po wielu latach budowy, 15 września 2005 uruchomiono Specjalistyczne Centrum Medyczne znajdujące się w nowoczesnym obiekcie.

Fontanna w parku zdrojowym

W 1974 powstał Zespół Uzdrowisk Kłodzkich z siedzibą w Polanicy, grupujący pod jednym zarządem obiekty sanatoryjno-uzdrowiskowe i rozlewnie wody mineralnej w Polanicy, Dusznikach i Kudowie. Obecnie działa jako Uzdrowiska Kłodzkie S.A. – Grupa PGU. Ma nowocześnie wyposażoną bazę leczniczą i hotelową, przystosowaną do potrzeb osób niepełnosprawnych, w tym zakłady przyrodolecznicze i baseny rekreacyjno-rehabilitacyjne; a także dwie rozlewnie wód mineralnych. Kolejną znaną placówką medyczną był działający w latach 1992–2016 Ośrodek Litotrypsji zajmujący się bezoperacyjnym kruszeniem kamieni nerkowych metodą litotrypsji, od 2016 w Kłodzku. W 2014 został otwarty Hotel SPA Dr Irena Eris, pierwszy pięciogwiazdkowy obiekt na ziemi kłodzkiej, którego misją jest wypoczynek i odnowa biologiczna gości.

Łagodny, podgórski klimat oraz obfite źródła wód mineralnych stwarzają doskonałe warunki do wypoczynku, leczenia chorób układu krążenia i przewodu pokarmowego, a także zwalczania nałogu palenia tytoniu. Część uzdrowiskową otacza piękny park, pełen starych drzew i egzotycznych krzewów: różnokolorowych azalii, rododendronów i magnolii. Polanica-Zdrój dysponuje dobrą bazą leczniczą, turystyczną, rekreacyjną i sportową.

Polanica-Zdrój oprócz wspaniałej bazy leczniczo-wypoczynkowej posiada takie urządzenia rekreacyjne i kulturalne jak: trzy kryte baseny kąpielowe, letni tor saneczkowy, korty tenisowe, stajnię wierzchowców, teatr zdrojowy, bibliotekę miejską, kluby bilardowe oraz bardzo duże zaplecze gastronomiczne. Uzdrowisko jest ulubionym miejscem wypraw weekendowych dla mieszkańców Dolnego Śląska.

Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty^[24]:

Willa w Polanicy-Zdroju

• miasto, historyczny układ urbanistyczny, z XIV-XX w.
• kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, wybudowany w 1910 w stylu neobarokowym. Stoi obok dawnego dworu jezuickiego. Powstał na miejscu dawnej drewnianej kaplicy z XVII w. Jest świątynią jednonawową, z jedną wieżą i bogato dekorowanymi elewacjami
• kaplica pomocnicza pw. św. Antoniego, Nowy Wielisław, z XVIII w.
• park Zdrojowy, z 1906
• teatr zdrojowy – z 1925, połączony z budynkiem pijalni, sala mieści 282 widzów, w latach 2010–2011 dzięki pozyskaniu funduszy unijnych przeszedł gruntowną modernizację, ul. Parkowa 2
• dom zdrojowy – pijalnia wód mineralnych, z 1911, w stylu secesyjno-klasycystycznym z halą spacerową, ul. Parkowa 4

Inne zabytki^[3]:

Sanatorium Wielka Pieniawa

• dawny dwór jezuitów – wzniesiony w latach 1706–1707, wielokrotnie przebudowywany, obecnie siedziba zakładu wychowawczego ss. józefitek
• dworzec kolejowy – murowany, z 1890
• zespół uzdrowiskowy:
  • sanatorium Wielka Pieniawa – dawny dom zdrojowy zbudowany przez Andreasa Ernsta w 1906 jako luksusowy obiekt o 130 pokojach, o bryle charakterystycznej dla obiektów kurortowych z początku XX w.
  • stary dom zdrojowy – zbudowany w 1892
  • szpital kardiologiczny – z początku XX w., przy ul. Zdrojowej.
  • szpital gastrologiczny – z lat 1914–1920, przy ul. Konopnickiej.
  • sanatorium dziecięce Leśny Domek – z 1910, przy ul. Piastowskiej.

Pomniki i tablice[edytuj]

• pomnik Adama Mickiewicza, autorstwa Władysława Tumkiewicza, odsłonięty w 1969 na zwieńczeniu promenady parkowej^[25], przeniesiony w 2012 na ul. Ogrodową^[26][27]
• do 1946 w tymże miejscu znajdował się pomnik Młodzieńca z 1933 z twarzą Georga Haasego dłuta Theodora von Gosena, następnie w l. 1955–1969 pomnik Mickiewicza i Puszkina, dłuta Chaima Goldberga^[26]
• obelisk „Powrotu do Macierzy” – upamiętnia przyłączenie Polanicy-Zdroju i Dolnego Śląska do państwa polskiego w 1945, znajduje się przy ul. Warszawskiej koło komisariatu policji, niedaleko także pomnik Sybiraków
• kamienny krzyż z figurą Chrystusa – stoi w centrum miasta przy Bystrzycy Dusznickiej, neobarokowy z początku XIX w.
• w parku Leśnym: betonowa rzeźba niedźwiedzia polarnego z 1910, upamiętniająca hipotetyczną granicę lądolodu w okresie zlodowacenia^[28] i głaz przewodników sudeckich i ratowników GOPR, którzy zginęli w latach 1948–1978,
• przy ul. Jana Pawła II: kamień pamiątkowy z 2005 po dawnym kościele ewangelickim im. cesarza Fryderyka III i obelisk pamięci papieża Jana Pawła II przy SCM, z 3 maja 2006, oba odsłonięte z inicjatywy TMP
• pomniki Akiby Rubinsteina, dr. Józefa Matuszewskiego, kuracjuszki z pieskiem i kuracjuszy na trawie – wystawione w czasie rewitalizacji parku Zdrojowego w 2011
• kamień księżnej Charlotty, pierwotnie stojący przy źródle Józefa (wcześniej niem. Charlottensprudel), w 2011 usunięty^[29]
• „Polanicki przewodnik historyczny” – „kamienie milowe” z datami z historii miasta w parku Szachowym^[30]
• tablica upamiętniająca prof. Heinricha Schlechta („Wielka Pieniawa”).
• tablica 100-lecia odkrycia źródła „Wielka Pieniawa” (wejście do pijalni)
• drogowskaz „Polanica bliżej świata”^[31], naprzeciw siedziby TMP
• tablica „Kapsuły Czasu” w parku Zdrojowym^[32].

Demografia[edytuj]

• Wedle danych z 31 grudnia 2011 miasto liczyło 6827 mieszkańców.^{[potrzebny przypis]}
• Dane z 31 grudnia 2010^[33]:

• Wykres liczby ludności Polanicy-Zdroju na przestrzeni wieków^[34][35]:

Piramida wieku mieszkańców Polanicy-Zdroju w 2014 roku^[36].

Urbanistyka i architektura[edytuj]

Układ urbanistyczny Polanicy-Zdroju zachował w sobie do dnia dzisiejszego pozostałości wsi wielodrożnicowej, który został zniekształcony poprzez późniejsze regulacje i parcelacje. Zachowało się sporo obiektów, charakterystycznych dla tzw. stylu kurortowego z początku XX wieku^[37], jednak w latach 70. XX w. wybudowano duże osiedle mieszkaniowe pomiędzy centrum miasta a stacją kolejową. Powstało także wiele pensjonatów i domów jednorodzinnych, które zagęściły nadmiernie zabudowę w strefie uzdrowiskowej.

Polityka i administracja[edytuj]

Władze miasta[edytuj]

 Osobny artykuł: Rada Miejska w Polanicy-Zdroju.

Polanica-Zdrój ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy miasta wybierali 15 radnych do rady miasta w wyborach co 4 lata, w trzech okręgach wyborczych^[38]. Od wyborów samorządowych 2014 obowiązuje podział na 15 jednomandatowych okręgów wyborczych^[39][40]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest zabytkowa willa, znajdująca się przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 3^[41].

Burmistrzowie Polanicy-Zdroju (od 1990)^[42]:

• 20.06.1990–30.04.1992: Jan Nowak
• 01.05.1992–30.09.1992: Zbigniew Dziewiecki
• 01.10.1992–01.07.1994: Ryszard Łuczko
• 01.07.1994–31.08.1998: Jerzy Terlecki
• 01.08.1998–04.11.1998: Henryk Grzybowski (zastępca burmistrza)
• 05.11.1998–18.11.2002: Grzegorz Jung
• od 18.11.2002 Jerzy Terlecki

Mieszkańcy Polanicy-Zdroju wybierają parlamentarzystów do Sejmu z okręgu wyborczego Wałbrzych, a do Senatu z okręgu wyborczego dzierżoniowsko-kłodzko-ząbkowickiego, zaś posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu^[43].

W latach 1945–1954 w mieście siedzibę miała też gmina wiejska Polanica Zdrój^[44].

Administracja[edytuj]

Na terenie Polanicy-Zdroju nie występują jednostki pomocnicze w postaci osiedli czy dzielnic. Mimo to tradycyjnie miasto dzieli się na kilka części, które wynikają z podziału na dawne wsie^[5][45]:

• Polanica – najstarsza część miasta, powstała na początku XIV w. najprawdopodobniej jako śródleśna osada, która w XX w. uległa znacznej rozbudowie, przyłączając okoliczne wsie,
• Zdrój – jego budowa związana była z wykorzystywaniem tutejszych wód dla celów leczniczych od początku XIX w., od samego początku znajdował się w granicach Polanicy,
• Polanica Górna – została założona w 1556 jako Nowa Polanica (Neu Heide, później Neuheide) na północ od starszej Polanicy, połączona z Polanicą w 1925
• Siemków – założony w końcu XIX w. jako kolonia Wolan. Połączony z Polanicą w 1925
• Nowa Sokołówka – (Neu Falkenhain) powstała w końcu XIX w. jako kolonia Sokołówki lub Starego Wielisławia, w granicach miasta od 1973
• Sokołówka (Falkenhain) – dawna wieś, przyłączona do Polanicy w 1973,
• Nowy Wielisław (Neu Wilmsdorf) – dawna wieś, założona w XVI lub XVII w., w granicach Polanicy od 1973
• Piekielna – przyłączona w 1973
• Osiedle na Stoku – osiedle domów jednorodzinnych położone na Wzgórzu Marii, we wschodniej części miasta.

Edukacja[edytuj]

Na terenie Polanicy-Zdroju znajdują się trzy przedszkola, trzy szkoły podstawowe, trzy gimnazja, szkoła ponadgimnazjalna oraz specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy^[46]:

• Przedszkole Publiczne^[47]
• Przedszkole Niepubliczne „Gromadka Niedźwiadka”^[48]
• Przedszkole Niepubliczne "Wesołe przedszkole w Bajkowej krainie"^[49]
• Szkoła Podstawowa im. Żołnierzy z Monte Cassino^[50]
• Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia „Edukator”^[51]
• Szkoła Podstawowa Specjalna w Zespole Szkół Specjalnych^[52]
• Gimnazjum im. dr. Józefa Matuszewskiego^[53]
• Gimnazjum Stowarzyszenia „Edukator”^[51]
• Gimnazjum w Zespole Szkół Specjalnych^[52]
• Regionalna Szkoła Turystyczna Technikum im. Jana Pawła II^[54]
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Polanicy Zdroju, prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr świętego Józefa Oblubieńca (CSSJ).

Kultura[edytuj]

Pawilon szachowy

W latach 1966–1974 (do 1970 wspólnie z Kłodzkiem) Polanica była miejscem spotkań poetów i krytyków literackich o nazwie Kłodzkie Wiosny Poetyckie (na których bywali m.in. Mieczysław Jastrun, Julian Przyboś, Miron Białoszewski, Jacek Łukasiewicz), zapoczątkowanych w 1961 w Kłodzku przez kłodzką grupę poetycką, w której skład wchodzili Jan Kulka, Anna Zelenay i Bogusław Michnik. Corocznie organizowane są ciekawe imprezy o zasięgu międzynarodowym i krajowym, np. Międzynarodowy Turniej Szachowy pamięci Akiby Rubinsteina, Międzynarodowy Festiwal Filmów Amatorskich POL-8, Międzynarodowe Koncerty Muzyki Organowej i Kameralnej w wykonaniu artystów o światowej sławie, Międzynarodowy Festiwal Poezji „Poeci bez Granic”.

Teatr Zdrojowy im. Mieczysławy Ćwiklińskiej

Miasto ma kilka instytucji kulturalnych. Najważniejszą z nich i głównym animatorem imprez kulturalnych jest Teatr Zdrojowy – Centrum Kultury i Promocji, który organizuje występy, festyny, przeglądy zespołów, prowadzi ponadto grupy i pracownie artystyczne. Przy parku Szachowym mieści się Polanicka Galeria Sztuki, w której można oglądać m.in. prace związanych z miastem artystów^[55]. Prace takich artystów są także eksponowane na wystawach organizowanych w siedzibie Towarzystwa Miłośników Polanicy. Od 2012 funkcjonuje chór miejski „Bel Canto”; w 2013 wystąpił na wspólnych koncertach z Młodzieżową Orkiestrą Symfoniczną z miasta partnerskiego Telgte^[56].

W Polanicy-Zdroju znajduje się kino Światowid oraz Teatr Zdrojowy im. M. Ćwiklińskiej, w którym od 2001 mieści się Międzynarodowe Centrum Konferencyjno-Kulturalne, gdzie organizowane są różnorodne imprezy cykliczne oraz występy artystyczne^[57].

W klasztorze sercanów mieści się Muzeum Etnograficzno-Misyjne, uruchomione w 1977, w którym znajdują się eksponaty z zakresu kultury materialnej i sztuki ludów Afryki, Oceanii i Ameryki Południowej. Są tu m.in.: ozdobne stroje, przedmioty codziennego użytku, instrumenty ludowe, rzeźby gromadzone przez misjonarzy^[58].

Stowarzyszenia[edytuj]

Od 1973 w Polanicy działa Towarzystwo Miłośników Polanicy, towarzystwo regionalne zajmujące się zachowaniem dziedzictwa narodowego i kulturowego i promocją miasta poprzez badanie i przybliżanie jego historii, wydawnictwo książek i okolicznościowych publikacji oraz wydawanie pisma „Nieregularnik Polanicki”^[23]. Wśród jego założycieli byli: dr Józef Matuszewski, Włodzimierz Młotkowski, Leszek Majewski, Zygmunt Bratkowski^[59]. W 1994 powstała Polanicka Izba Gospodarcza, aktywnie włączająca się w dyskurs na temat kształtowania przestrzeni publicznej w mieście. Szczególne znaczenie miała w latach 2000–2015 obrona koncepcji „małego rynku” w ścisłym centrum jako miejsca publicznego, stanowiącego o uzdrowiskowym charakterze miasta i niekomercyjnego^[60]. W 2015 PIG ufundowała „Kapsułę Czasu” – „zdjęcie teraźniejszości” współczesnych polaniczan^[32], a dzięki grupie tanecznej „Polanickie Rusałki” poprzez ćwiczenia i taniec aktywizuje kobiety^[61]. Inne stowarzyszenia to m.in. istniejące od 2010: Klub Rotariański Polanica-Zdrój^[62], który w 2015 ufundował drogowskaz „Polanica bliżej świata” i Stowarzyszenie Inicjatyw Polanica-Zdrój, znane z inicjatyw kulturalnych takich jak „Spotkania z Jazzem Tradycyjnym”^[63].

Media lokalne[edytuj]

Jedynym pismem wydawanym na terenie Polanicy jest „Nieregularnik Polanicki”, który ukazuje się od 2001, dwa razy w roku, nakładem Towarzystwa Miłośników Polanicy w liczbie ok. 400 egzemplarzy. Pismo promuje historię miasta i regionu, przedstawiając losy i dokonania jego mieszkańców. Przybliża również działalność samego Towarzystwa^[64]. Do najchętniej czytanych lokalnych tytułów prasowych należą: „Euroregio Glacensis”, „Gazeta Kłodzka”, „Nowa Gazeta Gmin” „Gazeta Wrocławska” oraz „Gazeta Prowincjonalna Ziemi Kłodzkiej”. Czytane są również lokalne miesięczniki, obejmujące teren ziemi kłodzkiej m.in. „Panorama Ziemi Kłodzkiej” i „Ziemia Kłodzka”.

Lokalnym radiem jest Radio Wrocław, które posiada swoje studio na terenie ziemi kłodzkiej. Informacje z Polanicy można też obejrzeć w dwóch lokalnych stacjach telewizji kablowej: Telewizji Kłodzkiej i TV Sudeckiej^[65][66].

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Na terenie Polanicy działają trzy parafie katolickie, wchodzące w skład diecezji świdnickiej. Najważniejszą z nich jest parafia Wniebowzięcia NMP, położona w centrum miasta, erygowana w 1923 i od 1972 stanowiąca siedzibę polanickiego dekanatu^[67], ponadto funkcjonują parafie Matki Bożej Królowej Pokoju i Chrystusa Króla (obie w dzielnicy Sokołówka).

Ewangelicy wyznania ewangelicko-augsburskiego należą do parafii w Kłodzku^[68], podobnie jak zielonoświątkowcy^[69]. Świadkowie Jehowy mają w Polanicy własną Salę Królestwa^[70][71].

Infrastruktura[edytuj]

Transport[edytuj]

Peron stacji kolejowej w Polanicy

Polanica-Zdrój leży na starym szlaku handlowym, uczęszczanym od starożytności, zwanym szlakiem bursztynowym, łączącym południową z północną Europą^[72]. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 388 z Bystrzycy Kłodzkiej do Ratna Dolnego. Przez północną granicę miasta przebiega droga krajowa i trasa europejska^[73]. Trasa ta zapewnia bezpośrednie połączenie drogowe uzdrowiska z Kłodzkiem i Wrocławiem, a także Hradcem Králové i Pragą. Alternatywną trasą dla drogi krajowej nr 8 jest droga powiatowa 3240D Szczytna – Polanica-Zdrój – Szalejów Górny. Łącznie, obie te trasy stanowią główną oś transportu zachodniej części powiatu kłodzkiego, a zarazem tranzyt dla przyjezdnych i mieszkańców. Drogą najmniej uczęszczaną jest droga powiatowa nr 3291D + 3292D, relacji Polanica-Zdrój – Stary Wielisław – Kłodzko. Jest ona wykorzystywana głównie przez mieszkańców południowej części miasta jako połączenie z Kłodzkiem, a także stanowi dojazd do Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Starym Wielisławiu^[6][74].

W pobliżu centrum miasta znajduje się dworzec autobusowy. Liczba połączeń autobusowych lokalnych i dalekobieżnych jest duża. Wśród bezpośrednich połączeń dalekobieżnych można wymienić: Wrocław, Warszawę, Kielce, Łódź, Gorzów Wielkopolski, Zieloną Górę, Wałbrzych, Katowice, Kamienną Górę, Legnicę, Poznań, Zakopane, oraz nadmorską Ustkę, a w sezonie letnim dodatkowo Kraków, Sanok i Ustrzyki Górne w Bieszczadach.

Dworzec kolejowy położony jest w południowej części Polanicy, przy niezelektryfikowanej linii kolejowej nr 309 z Kłodzka do Kudowy Zdroju^[75]. Całoroczne bezpośrednie połączenia to Wałbrzych, Świdnica, Legnica, Wrocław, w sezonie letnim także Poznań, Bydgoszcz, Gdańsk, Gdynia, Gniezno, Warszawa.

Najbliżej znajdującym się lotniskiem jest port lotniczy Wrocław-Strachowice im. Mikołaja Kopernika, oddalony o ok. 102 km, z którym miasto ma dogodne połączenie poprzez drogę krajową nr 8 i autostradę A8, dzięki czemu podróż na lotnisko trwa nieco ponad godzinę. Kolejne lotniska to czeskie w Pradze-Ruzyně 199 km i Brnie-Tuřanach 201 km oraz Katowicach-Pyrzowicach 222 km.

Bezpieczeństwo[edytuj]

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – w Polanicy-Zdroju funkcjonuje Ochotnicza Straż Pożarna, włączona od 1995 do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (KSRG). Wyposażenie jednostki stanowią trzy pojazdy ratownicze.
W mieście znajduje się komisariat policji, obejmujący oprócz Polanicy terytorium gmin Szczytna i Duszniki-Zdrój. Służbę pełni dwóch dzielnicowych^[76]; z policją ściśle współpracuje straż miejska.

Opieka zdrowotna[edytuj]

Ratownictwo medyczne w Polanicy-Zdroju zapewnia Szpitalny Oddział Ratunkowy w Specjalistycznym Centrum Medycznym (SCM), położonym na obrzeżach miasta. W skład szpitala wchodzą także oddziały: Chemioterapii Dziennej, Chorób Wewnętrznych, Stacji Dializ, Intensywnej Terapii, Rehabilitacji, Otolaryngologiczny, Okulistyczny, Neonatologiczny, Neurochirurgiczny, Położniczo-Ginekologiczny, Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej, Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej i Chirurgii Plastycznej^[77].

Od 2008 w ramach Polsko-Amerykańskich Klinik Serca, funkcjonuje tu Sudeckie Centrum Kardiologiczno-Angiologiczne^[78].

Ponadto na terenie uzdrowiska funkcjonują dwa szpitale uzdrowiskowe (sanatoryjne): „Wielka Pieniawa” i „Zdrowie”, w latach 1992–2016 działał tu Ośrodek Litotrypsji (następnie przeniesiony do Kłodzka)^[79].

Sport i obiekty sportowe[edytuj]

W mieście jest stadion piłkarsko-lekkoatletyczny i dwa boiska piłkarskie Orlik. Kąpielisko zbudowane w latach 1932–1933 o tafli wody 1800 m² jest od kilku lat nieczynne. Funkcjonuje kilka basenów krytych o różnej wielkości przy uzdrowisku, hotelach i pensjonatach. Klub Sportowy Polanica-Zdrój prowadzi sekcje: piłkarską, tenisową, szachową i aerobiku^[80].

Szlaki turystyczne[edytuj]

Polanica-Zdrój jest punktem wyjścia na następujące piesze szlaki turystyczne Gór Stołowych i Gór Bystrzyckich:

• Polanica-Zdrój – Wolarz – Schronisko PTTK „Pod Muflonem”
• Polanica-Zdrój – Bukowa – Borowina – Niżkowa – Batorówek – Skalne Grzyby – Wambierzyce – Radków – Stroczy Zakręt
• Zieleniec – Torfowisko pod Zieleńcem – Kamienna Góra – Przełęcz Sokołowska – Polanica-Zdrój – Garncarz – Batorów – Karłów
• droga Szklary-Samborowice – Jagielno – Przeworno – Gromnik – Biały Kościół – Żelowice – Ostra Góra – Niemcza – Gilów – Piława Dolna – Góra Parkowa – Bielawa – Kalenica – Nowa Ruda – Przełęcz pod Krępcem – Sarny – Tłumaczów – Radków – Skalne Wrota – Pasterka – Przełęcz między Szczelińcami – Karłów – Lisia Przełęcz – Białe Skały – Skalne Grzyby – Batorówek – Batorów – Skała Józefa – Duszniki-Zdrój – Schronisko PTTK „Pod Muflonem” – Szczytna – Zamek Leśna – Polanica-Zdrój – Przełęcz Sokołowska – Łomnicka Równia – Huta – Bystrzyca Kłodzka – Igliczna – Międzygórze – Przełęcz Puchacza^[81]

Znani polaniczanie[edytuj]

• Ignatz Adler (ur. 1783 w Polanicy-Zdroju, zm. 1852 tamże) – muzyk, organista, wiolonczelista i dyrygent.
• Georg Amft (ur. 1873 w Jaszkowej Górnej, zm. 1937 w Polanicy-Zdroju) – z wykształcenia i zawodu pedagog, z zamiłowania kompozytor i badacz pieśni ludowych hrabstwa kłodzkiego, 736 z nich zebrał w dziele Volkslieder der Grafschaft Glatz, sam skomponował wiele z nich o motywach regionalnych. Od 1916 nauczał muzyki w Bydgoszczy, a od 1919 uczył w Bystrzycy Kłodzkiej^[82].
• Georg Berlit (ur. 1878 w Kassel, zm. 1946 w Brunszwiku) – od 1907 pełnił funkcję dyrektora uzdrowiska w Polanicy, przyczyniając się do jego rozbudowy, rozwoju i sławy.
• Jerzy Fedorowicz (ur. 1947 w Polanicy-Zdroju) – aktor, reżyser teatralny, poeta, poseł na Sejm kilku kadencji.
• Stanisław Fraus (ur. 1929 w Goduli, zm. 2011 w Polanicy-Zdroju) – alpinista, goprowiec, przewodnik, działacz turystyczny i społeczny
• Zbigniew Horbowy (ur. 1935 w Łanczynie) – artysta, plastyk, profesor, absolwent, wykładowca i rektor ASP we Wrocławiu. W latach 1959–1992 był projektantem w hucie szkła w Polanicy-Zdroju.
• Stanisław Kozicki (ur. 1876 w Łępicach na Mazowszu, zm. 1958 w Polanicy-Zdroju), orędownik interesów Polski w zakresie ustalenia granic odrodzonej Polski, uczestnik konferencji paryskiej zakończonej podpisaniem traktatu wersalskiego, mieszkał tu od 1947
• Józef Matuszewski (ur. 1900 w Jeziernej, zm. 1983 w Polanicy-Zdroju) – lekarz; w latach 1946–1974 lekarz naczelny uzdrowiska w Polanicy. Był prekursorem apiterapii^[82].
• Włodzimierz Młotkowski (ur. 1902 w Jaworowie, zm. 1974 w Polanicy-Zdroju) – wybitny działacz turystyczny i krajoznawca zasłużony dla początków polskiej turystyki na ziemi kłodzkiej.
• Honorat Popiel (ur. 1912, zm. 1967 w Polanicy-Zdroju) – jeden z pierwszych przewodników górskich, później instruktor w oddziale PTTK. Od 1949 był pierwszym zawodowym przewodnikiem w Polanicy-Zdroju. W latach 1964–1967 prezes Koła Przewodników, potem członek Komisji Szkoleniowej^[82].
• Heinrich Schlecht (ur. 1881, zm. 1953 w Polanicy-Zdroju) – profesor nauk medycznych, naczelny lekarz Polanicy-Zdroju przed 1945. Przyczynił się do rozwoju ośrodka kardiologicznego, posiadał poważny dorobek naukowy. Po 1945 pozostał w Polanicy, kontynuując pracę w uzdrowisku.

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie^[83]:

• Telgte k. Münster
• Česká Skalice
• Jańskie Łaźnie

Zobacz też[edytuj]

• miasta w Polsce
• nazwy miejscowości z członem Zdrój

Uwagi[edytuj]

Przypisy[edytuj]

Bibliografia[edytuj]

• HenrykH. Grzybowski HenrykH., GeorgG. Wenzel GeorgG. (red.), Polanica Zdrój wczoraj i dziś. Tom 1 (1347–1946), Nowa Ruda-Polanica Zdrój, 2006, ISBN 9788388842955, OCLC 36320119 . Spis treści.
• KrystynaK. Jazienicka-Wytyczak KrystynaK. (red.), Polanica Zdrój wczoraj i dziś. Tom 2 (1946–2005), Nowa Ruda-Polanica Zdrój, 2006, ISBN 9788388842986, OCLC 836320125 . Spis treści.
• GeorgG. Wenzel GeorgG. (red.), Heimatbuch. Altheide Bad, Kreis Glatz/Schlesien, Lingen 1991, ISBN 9783928539005, OCLC 836189709 .
• Leszek Barg, Polanica. Monografia wsi dolnośląskiej ze szczególnym uwzględnieniem życia prawnego chłopstwa w schyłkowym feudalizmie [praca doktorska], Uniw. Wroc., Wrocław 1964, maszynopis. Rozdziały tej pracy 1. Właściciele, 2. Rozwój demograficzny, 3. Uzdrowisko (wcześniej również publikowane w czasopismach), ponownie opracowane, zaktualizowane i uzupełnione zamieszczono w t. I książki Polanica Zdrój wczoraj i dziś
• MarekM. Staffa MarekM. (red.), Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 15, Wrocław 1994, ISBN 83-85773-06-1, OCLC 312486629 .
• JosephJ. Kögler JosephJ., Die Chroniken der Grafschaft Glatz / 3, Die Chroniken der Dörfer, Pfarreien und Grundherrschaften des Altkreises Glatz, Modautaul: Dieter Pohl, 1998, ISBN 9783927830158, OCLC 313244869 .

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Internetowa strona miasta Polanicy-Zdroju
• Historyczne i współczesne widoki miasta ze strony Wratislaviae Amici
• Panorama sferyczna – pijalnia wód mineralnych w domu zdrojowym w Polanicy-Zdroju
• Panorama sferyczna – park Zdrojowy przed domem zdrojowym w Polanicy-Zdroju
• Galeria zdjęć z Polanicy-Zdroju

p • d • e Powiat kłodzki Miasta Bystrzyca Kłodzka • Duszniki-Zdrój • Kłodzko • Kudowa-Zdrój • Lądek-Zdrój • Międzylesie • Nowa Ruda • Polanica-Zdrój • Radków • Stronie Śląskie • Szczytna Gminy miejskie Duszniki-Zdrój • Kłodzko • Kudowa-Zdrój • Nowa Ruda • Polanica-Zdrój Gminy miejsko-wiejskie Bystrzyca Kłodzka • Lądek-Zdrój • Międzylesie • Radków • Stronie Śląskie • Szczytna Gminy wiejskie Kłodzko • Lewin Kłodzki • Nowa Ruda

p • d • e Miasta województwa dolnośląskiego Bardo • Bielawa • Bierutów • Bogatynia • Boguszów-Gorce • Bolesławiec • Bolków • Brzeg Dolny • Bystrzyca Kłodzka • Chocianów • Chojnów • Duszniki-Zdrój • Dzierżoniów • Głogów • Głuszyca • Góra • Gryfów Śląski • Jawor • Jaworzyna Śląska • Jedlina-Zdrój • Jelcz-Laskowice • Jelenia Góra • Kamienna Góra • Karpacz • Kąty Wrocławskie • Kłodzko • Kowary • Kudowa-Zdrój • Lądek-Zdrój • Legnica • Leśna • Lubań • Lubawka • Lubin • Lubomierz • Lwówek Śląski • Mieroszów • Międzybórz • Międzylesie • Milicz • Mirsk • Niemcza • Nowa Ruda • Nowogrodziec • Oborniki Śląskie • Oleśnica • Olszyna • Oława • Piechowice • Pieńsk • Pieszyce • Piława Górna • Polanica-Zdrój • Polkowice • Prochowice • Prusice • Przemków • Radków • Siechnice • Sobótka • Stronie Śląskie • Strzegom • Strzelin • Syców • Szczawno-Zdrój • Szczytna • Szklarska Poręba • Ścinawa • Środa Śląska • Świdnica • Świebodzice • Świeradów-Zdrój • Świerzawa • Trzebnica • Twardogóra • Wałbrzych • Wąsosz • Węgliniec • Wiązów • Wleń • Wojcieszów • Wołów • Wrocław • Zawidów • Ząbkowice Śląskie • Zgorzelec • Ziębice • Złotoryja • Złoty Stok • Żarów • Żmigród Portal:Województwo dolnośląskie • Wikiprojekt:Dolny Śląsk