Tworzenie stron internetowych

Rabka-Zdrój
Widok na ulicę W. Orkana – jedną z głównych arterii miasta i najważniejsze budynki, od lewej – Dworzec PKP, nad nim pośród starego drzewostanu wieża Starego kościółka (obecnie Muzeum im. W. Orkana), pośrodku scena Teatru Rabcio, a na prawo od niego Kościół św. Marii Magdaleny.
Herb Rabki-Zdroju Flaga Rabki-Zdroju
Dewiza: Miasto Tworzą Mieszkańcy
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowotarski
Gmina	Rabka-Zdrój gmina miejsko-wiejska
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	21 września 1953
Burmistrz	Ewa Przybyło
Powierzchnia	36,31[1] km²
Wysokość	500-560 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	12 964[2] 357,0 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 18
Kod pocztowy	34-700
Tablice rejestracyjne	KNT
Położenie na mapie województwa małopolskiego Rabka-Zdrój
Położenie na mapie Polski Rabka-Zdrój
49°36′35″N 19°57′57″E/49,609722 19,965833
TERC (TERYT)	1211124
SIMC	0962503
Urząd miejski ul. Parkowa 2 34-700 Rabka-Zdrój
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Rabka-Zdrój, do 1999 (dziś potocznie) Rabka^[3] – miasto w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, siedziba gminy Rabka-Zdrój. Położona jest w Kotlinie Rabczańskiej, na wysokości 500–560 m n.p.m., u ujścia potoków Poniczanki, Słonki i Skomielnianki do Raby^[4].

Historia[edytuj]

Willa Konary – Siedziba Urzędu Miasta

Kościół św. Marii Magdaleny

Muzeum im. Władysława Orkana

Tężnia solankowa w Parku Zdrojowym

Kawiarnia Zdrojowa i Fontanna Siedmiu Słoni

Górnośląski Ośrodek Rehabilitacyjny im. doc. A. Szebesty

Nazwę po raz pierwszy wymienia, powołując się na dokument Bolesława Wstydliwego z 1254 roku Jan Długosz w formie „Sal in Rabschyca”, co wskazywałoby na to, że już wówczas rabczańskie solanki były znane i prawdopodobnie wykorzystywane dla potrzeb klasztoru cystersów, na terenie dóbr których Rabka leżała.

W 1595 roku wieś położona w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego była własnością kasztelanowej krakowskiej Anny z Sieniawskich Jordanowej^[5].

Jak wspominał w 1860 roku Eugeniusz Janota w swym „Przewodniku w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin” „Na wschód od téj wsi ku wiosce Słoném zwanéj, leżącéj nad potokiem Słonką jest sześć źródeł wody słonéj, jodowobromowéj żelezistéj, od niepamiętnych czasów od górali Beskidowych na gubienie woli używanéj, lecz za doniesieniem jakiegoś lekarza 1813 roku z rozkazu rządu kamieniami zawalonych i strzeżonych, by wody nie brano. Z nazwy jednego z tych źródeł (na polu dworskiém) na szybisku wnosić wypada, że tu kiedyś były kopalnie, niezawodnie soli.”^[6][a]

W wyniku badań przeprowadzonych w 1858 roku przez krakowskiego chemika Adolfa Aleksandrowicza i lekarza Fryderyka Skobla stwierdzono, że miejscowe solanki są jednymi z najsilniejszych solanek jodowo-bromowych w Europie. Jak zanotował we wspomnianym już przewodniku E. Janota „ciepłota tych źródeł wynosi + 12 °C., ciężar gatunkowy niejednakowy; funt wody jednego źródła okazał 126.41, drugiego 177.6 ziarn pierwiastków leczniczych (chloru, jodu i bromu, węglanów alkalowych, żelaza i trochę wapna, prócz kwasu węglowego.”^[6] Pierwszy zakład kąpielowo-leczniczy powstał w 1864 roku, a osiem lat później otwarto zakład leczenia dzieci. Specyficzny mikroklimat spowodował, że Rabka szybko rozwijała się, zwłaszcza jako uzdrowisko dziecięce.

Pod okupacją niemiecką działała tu szkoła policji bezpieczeństwa i SD, która kształciła także pewną liczbę polskich policjantów. Miasto zostało wyzwolone 29 stycznia 1945 roku przez jednostki 38 armii 4 Frontu Ukraińskiego. Poległo ok. 300 żołnierzy radzieckich, ku czci których w 1945 roku odsłonięto pomnik w Parku Zdrojowym^[7].

Po II wojnie światowej był to obok Zakopanego ważny ośrodek leczenia gruźlicy. Kiedy przestała być ona uważana za chorobę społeczną, sanatoria (z największymi: Instytutem Matki i Dziecka z Warszawy oraz Śląskim Ośrodkiem Rehabilitacji Dzieci im. W. Pstrowskiego, obecnie im. Szebesty) stały się placówkami leczenia głównie astmy oskrzelowej i schorzeń górnych dróg oddechowych.

Kilka miesięcy po zakończeniu II wojny światowej, na przełomie czerwca i lipca 1945 r. w willach położonych obok siebie: "Juras", "Stasin" i "Niemen", Tymczasowy Komitet Pomocy dla Ludności Żydowskiej w Krakowie umieścił w nich około setki dzieci żydowskich ocalałych z Holocaustu oraz 250 dorosłych osób. Wywołała to niechęć niektórych mieszkańców Rabki, w tym członków utworzonej w Prywatnym Gimnazjum Sanatoryjnym Męskim dr J. Wieczorkowskiego drużyny harcerskiej, która była przykrywką kilkunastoosobowej komórka Ruchu Oporu Armii Krajowej (ROAK)^[8]. Grupa ta, z inspiracji szkolnego katechety ks. Józefa Hojoła, dokonała trzech zbrojnych napadów na wille ostrzeliwując je z broni krótkiej i automatycznej, wrzucając do środka granat, a nawet używając panzerfausta (12, 19 i 26/27 sierpnia 1945 r.). Podczas tych ataków nikt nie zginął, ale spowodowały one podjęcie decyzji o likwidacji ośrodka z dniem 28 sierpnia 1945 roku^[9]. Wydarzenia te zaliczane są do serii ataków antysemickich ze strony ludności polskiej na ocalałych z wojny Żydów, których apogeum stanowił pogrom kielecki 4 lipca 1946 r., i który spowodował masowy exodus polskich Żydów.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. nowosądeckiego.

Dzisiaj[edytuj]

„Rabkoland” Muzeum Orderu Uśmiechu

Scena główna Teatru Lalek „Rabcio”

Pomnik Świętego Mikołaja

Rabka nazywana jest „Miastem Dzieci Świata”. Tytuł ten w 1996 roku na wniosek Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu nadał miastu wojewoda małopolski. W tym samym roku utworzono w Szkole Podstawowej nr 2 w Rabce Muzeum Orderu Uśmiechu, obecnie przeniesione do nowej siedziby na terenie rodzinnego parku rozrywki „Rabkoland”. Tam też znajduje się Muzeum Rekordów i Osobliwości.

W Rabce odbyły się 3. Światowe Zloty Kawalerów Orderu Uśmiechu^{[potrzebny przypis]}.

Rabka ma własną scenę teatralną, jest nią Teatr Lalek „Rabcio”, a także pomnik Świętego Mikołaja stojący przed zabytkowym budynkiem czynnej stacji kolejowej, nazwanej wówczas Domem Świętego Mikołaja. Sam pomnik, a zwłaszcza jego lokalizacja, wzbudza w Rabce wiele kontrowersji^{[potrzebny przypis]}.

W parku zdrojowym znajduje się pomnik Jana Pawła II, przy którym ma swój początek jeden ze szlaków papieskich.

Jedną z atrakcji miasta jest uruchomiona 21 listopada 2006 fontanna przed Kawiarnią Zdrojową oraz uruchomione w czerwcu 2009 tężnie solankowe w Parku Zdrojowym^[10].

W roku 2013 miasto położone na południu Węgier – Kiskunfélegyháza – stało się jednym z miast partnerskich Rabki.

Od 2014 roku w Rabce-Zdroju odbywa się Międzynarodowy Festiwal Literatury Dziecięcej^[11].

Zanieczyszczenie powietrza: Położenie geograficzne utrudnia wentylację miasta, przez co spowija je smog, szczególnie w sezonie grzewczym. Rabka znajduje się w czołówce rankingu polskich miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem^[12].

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Rabki-Zdroju w 2014 roku^[2]:

Etnografia[edytuj]

Niektórzy badacze ludność miejską określają jako: „Lud rabczański”. Jest ona specyficzna i nieco różna od innych grup góralskich. Pierwotnie ziemię rabczańską zamieszkiwała grupa górali zwanych „Kliszczakami”, lecz teraz na Rabkę-Zdrój duży wpływ ma kultura górali podhalańskich (szczególnie w stroju)^[13]. Spora grupa osób uważa, że jest to północna podgrupa Podhalan^[14].

Transport[edytuj]

Dworzec kolejowy Rabka-Zdrój

Przez zachodnie krańce Rabki-Zdroju (Zabornię) przebiega droga krajowa nr 7 (będąca częścią trasy międzynarodowej E77). Oprócz tego w Rabce początek ma droga krajowa nr 47 a północnymi dzielnicami biegnie droga krajowa nr 28.

Ponadto przez Rabkę-Zdrój przebiega linia kolejowa nr 104 (Chabówka – Nowy Sącz). W mieście znajduje się przystanek kolejowy o tej samej nazwie oraz nieczynna stacja Rabka Zaryte. Na przystanku Rabka Zdrój zatrzymują się i zmieniają kierunek jazdy pociągi regio łączące Kraków i Zakopane oraz interREGIO łączący Częstochowę i Zakopane.

Zabytki i inne atrakcje[edytuj]

Zabytki i inne atrakcje na terenie miasta:^{[potrzebny przypis]}

• Drewniany kościół (1606, 1744–1778), obecnie siedziba Muzeum im. Władysława Orkana
• Kapliczka św. Floriana (XIX w.)
• Kościół św. Teresy i kapliczka zdrojowa z 1928 r.
• Stary cmentarz
• Muzeum Górali i Zbójników – Muzeum Gorczańskie Jana Fudali – interaktywna i multimedialna ekspozycja, warsztaty rękodzieła
• Państwowy Teatr Lalek „Rabcio”
• Muzeum Orderu Uśmiechu
• Muzeum Rekordów i Osobliwości
• Pozostałości zespołu dworskiego (XVIII w.).
• Kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny z początku XX w.

Wiele cennych eksponatów kultury zagórzańskiej i wołoskiej (w tym szałasy wołoskie) znajduje się w prywatnym Muzeum Gorczańskim Jana Fudali, znanego w Gorcach oraz na Podhalu malarza i poety. Był to jeden z niewielu przypadków, że dyrektor muzeum państwowego miał równocześnie własne muzeum.

Oświata[edytuj]

• I Liceum Ogólnokształcące im. E. Romera
• Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Świętej Rodziny
• Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. M. L. Jakubowskiego przy Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc
• Zespół Szkół II Liceum Ogólnokształcące im. ks. prof. Józefa Tischnera i Technikum Informatyczne w Rabce-Zdroju^[15][16] – szkoła założona w 1991 r.; wywodzi się ze Studium Nauczycielskiego.

Uzdrowisko[edytuj]

Od ponad stu lat miejscowość znana jest jako uzdrowisko. Wykorzystuje się walory klimatyczne oraz wody lecznicze do leczenia schorzeń układu oddechowego i krążenia, głównie u dzieci. Uzdrowisko dysponuje 9 ujęciami wód głębinowych (o głębokości do 1200 m), głównie solanek z grupy jodkowo-chlorkowo-sodowo-bromkowych. Pierwsze ujęcie wykonano w 1858 r. Temperatura wód dochodzi do 30 °C. W czerwcu 2009 r. uruchomiono, w miejsce spalonej w czasie II wojny tężni, nową tężnię o kształcie cylindrycznym^[10].

Przedsiębiorstwo Uzdrowisko Rabka dysponuje zakładem przyrodoleczniczym, czterema sanatoriami i czterema szpitalami uzdrowiskowymi, z których trzy przeznaczone są dla dzieci. Ponadto w miejscowości funkcjonują wspomniane wcześniej sanatorium dziecięce Górnośląski Ośrodek Rehabilitacji Dzieci im. dr. A. Szebesty, oddział terenowy Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc oraz liczne domy wczasowe.

Ważnym uzupełnieniem uzdrowiska jest park zdrojowy, objęty programem rewitalizacji na lata 2007–2013^[17].

Turystyka[edytuj]

Z Rabki prowadzą szlaki piesze i rowerowe na okoliczne szczyty Gorców (Turbacz), Beskidu Wyspowego (Luboń Wielki) i Pasma Babiogórskiego (Babią Górę). Czerwony szlak z Turbacza przez Rabkę na Babią Górę jest częścią Głównego Szlaku Beskidzkiego^[18]. W Rabce znajduje się również Stacja Centralna Grupy Podhalańskiej Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, w której mieści się pierwsze w Polsce Centrum Koordynacji Ratownictwa Górskiego^{[potrzebny przypis]}.

Szlaki turystyczne

– Główny Szlak Beskidzki im.Kazimierza Sosnowskiego. Do Rabki prowadzi on od wschodu z Jordanowa przez Skawę oraz podnóża Birtalowej i Zbójeckiej Góry. Z Rabki kieruje się w Gorce, gdzie przez Maciejową i Stare Wierchy wyprowadza na Turbacz.

– szlak długodystansowy prowadzący z Łopusznej do Brzeźnicy. Do Rabki prowadzi od zachodu z Turbacza przez Koninki i Olszówkę. Z Rabki poprzez przełęcz pomiędzy Banią, a Grzebieniem oraz Rabkę-Zaryte wyprowadza na Luboń Wielki.

– krótki szlak łączący centrum miejscowości ze szczytem Lubonia Wielkiego

– nie jest to szlak biegnący przez centrum miejscowości, a jedynie przez Rabkę-Zaryte. Prowadzi on ze Starych Wierchów przez Olszówkę, a wyprowadza na Luboń Wielki. Szlak ten przebiega m.in. przez Perć Borkowskiego.

– zaczynający się w Rabce szlak prowadzący na Krzywoń, Piątkową Górę i Rabską Górę do Raby Wyżnej.

– krótki szlak łącznikowy pomiędzy Rabką-Słone a Głównym Szlakiem Beskidzkim.

Religia[edytuj]

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia św. Marii Magdaleny w Rabce-Zdroju
  • Parafia Matki Bożej Częstochowskiej w Rabce-Zdroju
  • Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Rabce-Zdroju
• Kościół Chrześcijan Baptystów: Wspólnota Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rabce-Zdroju
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy^[19]

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:

• Murrhardt
• Château-Gontier
• Frome
• Dominowo
• Rovaniemi
• Kiskunfélegyháza

Zobacz też[edytuj]

• Nazwy miejscowości z łącznikiem
• Nazwy miejscowości z członem Zdrój
• RTON Luboń Wielki
• Cmentarz wojenny nr 233 – Rabka
• Cmentarz żydowski w Rabce

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Serwis miejski
• Rabka ze Słonką w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IX: Pożajście – Ruksz. Warszawa, 1888.

p • d • e Gmina Rabka-Zdrój Siedziba gminy: Rabka-Zdrój Miasto Rabka-Zdrój Wsie Chabówka • Ponice • Rdzawka

p • d • e Miasta województwa małopolskiego Miasta na prawach powiatu Kraków • Nowy Sącz • Tarnów Miasta powiatowe Bochnia • Brzesko • Chrzanów • Dąbrowa Tarnowska • Gorlice • Limanowa • Miechów • Myślenice • Nowy Targ • Olkusz • Oświęcim • Proszowice • Sucha Beskidzka • Wadowice • Wieliczka • Zakopane Miasta gminne Alwernia • Andrychów • Biecz • Bobowa • Brzeszcze • Bukowno • Chełmek • Ciężkowice • Czchów • Dobczyce • Grybów • Jordanów • Kalwaria Zebrzydowska • Kęty • Krynica-Zdrój • Krzeszowice • Libiąż • Maków Podhalański • Mszana Dolna • Muszyna • Niepołomice • Nowe Brzesko • Nowy Wiśnicz • Piwniczna-Zdrój • Rabka-Zdrój • Ryglice • Skała • Skawina • Słomniki • Stary Sącz • Sułkowice • Szczawnica • Szczucin • Świątniki Górne • Trzebinia • Tuchów • Wojnicz • Wolbrom • Zakliczyn • Zator • Żabno

p • d • e Powiat nowotarski Miasta Nowy Targ • Rabka-Zdrój • Szczawnica Gminy miejskie Nowy Targ Gminy miejsko-wiejskie Rabka-Zdrój • Szczawnica Gminy wiejskie Czarny Dunajec • Czorsztyn • Jabłonka • Krościenko nad Dunajcem • Lipnica Wielka • Łapsze Niżne • Nowy Targ • Ochotnica Dolna • Raba Wyżna • Spytkowice • Szaflary