Tworzenie stron internetowych

Cedynia
Herb Cedyni
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	gryfiński
Gmina	Cedynia gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1299
Burmistrz	Gabriela Barbara Kotowicz
Powierzchnia	1,67 km²
Wysokość	7 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	1 628[1] 974,9 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 91
Kod pocztowy	74-520
Tablice rejestracyjne	ZGR
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego Cedynia
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Cedynia
Położenie na mapie Polski Cedynia
52°52′45″N 14°12′08″E/52,879167 14,202222
TERC (TERYT)	3206024
SIMC	0978734
Urząd miejski pl. Wolności 1 74-520 Cedynia
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Cedynia (niem. Zehden, łac. Cedene) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Cedynia. Najdalej na zachód położone miasto Polski, w zachodniej części pasa Pojezierza Zachodniopomorskiego.

Według danych z 2015 r. miasto miało 1630 mieszkańców^[2].

Położenie[edytuj]

Cedynia jest najdalej na zachód położonym miastem Polski. Znajduje się w zachodniej części woj. zachodniopomorskiego, w południowo-zachodniej części powiatu gryfińskiego. Leży na zachodnim krańcu Pojezierza Myśliborskiego, na kilku wzniesieniach Wzgórz Krzymowskich (dochodzących do 60 m n.p.m.). Na zachód od miasta rozciąga się szeroko polder, który powstał w wyniku regulacji Odry w XIX wieku. Obszar ten, zwany Żuławami Cedyńskimi, znajduje się nawet w nieznacznej depresji - 0,3 m p.p.m.

Według danych z 1 stycznia 2009 roku powierzchnia miasta wynosi 1,67 km²^[3].

W latach 1946–1998 miasto administracyjnie należało do woj. szczecińskiego.

Historia[edytuj]

Ta sekcja od 2009-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Już w VII–VI wieku p.n.e. powstało na terenie dzisiejszej Cedyni, obronne osiedle kultury łużyckiej. W IX–XII wieku, w miejscu osiedla powstał gród strzegący przeprawy przez Odrę.

Pomnik bitwy pod Cedynią

Na ogół z tym grodem identyfikowana jest lokalizacja bitwy stoczonej w 972 roku. Pod grodem Mieszko I i jego brat Czcibor stoczył zwycięską bitwę o ujście Odry z margrabią Hodonem^[4]. W XII–XIII wieku Cedynia była siedzibą kasztelanii. W 1252 roku gród zajęli Brandenburczycy, którzy sprowadzili tu misjonarzy. W okolicy wybudowano liczne klasztory, w tym w 1266 roku klasztor Cysterów w Cedyni. Został on uposażony w liczne dobra ziemskie, przez co zyskał duży wpływ na sytuację gospodarczą i ekonomiczną okolicy.

W 1295 Cedynia została wspomniana w bulli papieża Bonifacego VIII^[5].

Miejscowość otrzymała w 1299 roku prawa miejskie, a w 1346 roku w Cedyni powstała instytucja sądu. Od 1452 roku burmistrza zaczęła wybierać rada miejska złożona ze starszyzny. Pod koniec XIV wieku margrabiowie stracili zainteresowanie terenami Nowej Marchii i w roku 1402 okolica wraz z miastem została sprzedana Zakonowi krzyżackiemu. Trudna sytuacja finansowa Zakonu spowodowała w 1454 roku odsprzedaż miasta Brandenburgii, w której władzę wówczas sprawował Fryderyk II. Pod wpływem rozwoju ruchów reformatorskich w 1555 roku nastąpiła sekularyzacja zakonu, a ostatnia mniszka opuściła mury klasztoru w 1611 roku. Zabudowę przejęło miasto. Podczas Wojny Trzydziestoletniej Cedynia była zajęta przez Szwedów, a w 1631 roku król szwedzki Gustaw II Adolf wybrał sobie to miasto na swoją siedzibę. W 1637 roku pod miastem rozegrała się bitwa, w wyniku której poważnie ucierpiała zabudowa miasta, a zabudowania klasztorne popadły w ruinę. W 1641 roku król Fryderyk Wilhelm I nakazał przebudować ruiny klasztoru na barokowy pałacyk myśliwski. Koniec XVII wieku był dla miasta tragiczny, ponieważ w 1699 roku zabudowę zniszczył wielki pożar. W 1701 roku Cedynia została zajęta przez Prusaków i znalazła się w prowincji, której stolicą był Frankfurt nad Odrą. W Cedyni ustanowiono sąd okręgowy. W 1850 roku na miejscu części dawnego klasztoru wybudowano siedzibę poczty królewskiej. Wiek XIX przyniósł miastu rozwój przemysłu, wybudowano dużą cegielnię i browar. W 1885 roku Cedynia osiągnęła największą liczbę mieszkańców w swojej historii, miasto zamieszkiwało 1892 mieszkańców. Liczba ta spadła w 1910 roku do 1533 osób, aby w 1939 roku wzrosnąć do 1738. Na niski poziom rozwoju miasta miał fakt, że w pobliżu nie przebiegała żadna linia kolejowa. Dopiero w 1930 roku do Cedyni przedłużono tory wąskotorowej linii z Bad Freienwalde (Oder), trasę w 1944 roku pokonywało 7 składów^[6] . W marcu 1940 miasto nawiedziła duża powódź, która poważnie uszkodziła infrastrukturę miejską i linię kolejową. W styczniu 1945 roku rozpoczęły się walki, w wyniku których uszkodzono wszystkie pobliskie mosty drogowe na Odrze, a most kolejowy został zniszczony. W dniu 3 lutego 1945 roku do miasta wkroczyły wojska Armii Czerwonej. Po zakończeniu II wojny światowej miasto znalazło się w granicach administracyjnych Polski. Zabudowa była zniszczona w 45%, a miasto po wysiedleniu dotychczasowych mieszkańców było opuszczone. Dopiero w ramach akcji przesiedleńczej do Cedyni trafili osadnicy z rejonów centralnych kraju oraz z dawnych kresów wschodnich. Przez krótki czas używano nazwy Cedno^[7][8][9] (użytą m.in. w pracy Włodzimierza Dzwonkowskiego Prahistorja ziem polskich z 1918 roku^[10]). W obiegu były także nazwy Cedzyna oraz Szczerbiec^[11]. Obecną nazwę wprowadzono w 1946 roku^[12]. W latach następnych nastąpiła odbudowa zabudowań i infrastruktury miejskiej. W związku ze zmianą granic nie została odbudowana linia kolejowa, tak że dziś nie pozostał po niej żaden ślad. W 1957 roku liczba mieszkańców wynosiła 1040 osób.

W 1972 roku w rocznicę millenium bitwy wybudowano na wzgórzu Czcibora pod Cedynią Pomnik Polskiego Zwycięstwa nad Odrą, zaś w samej Cedyni kilka kolejnych monumentów, między innymi trzy mozaiki. Dwie z nich przestawiają w mocno stereotypowy sposób scenę bitwy, w której Niemcy ukazani są w ciemnych-czarnych odzieniach^[13].

Od 1945 roku Cedynia jest najbardziej wysuniętym na zachód miastem Polski, przejmując ten tytuł od Międzychodu (1920-1939), Czeladzi (1793-1795) i Bledzewa (1458-1793).

Demografia[edytuj]

Struktura demograficzna mieszkańców Cedyni według danych z 31 grudnia 2008^[14]:

• Piramida wieku mieszkańców Cedyni w 2014 roku^[1].

Turystyka[edytuj]

Muzeum Regionalne w Cedyni

• Cedyński Park Krajobrazowy
• Muzeum Regionalne
• Pomnik Polskiego Zwycięstwa nad Odrą na Górze Czcibora, zbudowany w 1972 roku
• Stanowiska archeologiczne
  • otoczone wałami grodzisko z IX-XII w. z fragmentem zrekonstruowanego ostrokołu
  • osiedla kultury łużyckiej z VII-VI w p.n.e.,
• Osada z X-XII w.

Zabytki[edytuj]

Klasztor cysterek

Zabytki chronione prawnie w Cedyni:

• kwartał zabudowy od XII w. do początku XX w.^[15],
• kościół pw. Narodzenia NMP z 2. połowy XIII w., gotycki, przebudowany pod koniec XIX w.,
• klasztor cysterek (skrzydło zach.), odbudowany po 1983 r. jest obecnie hotelem,
• cmentarz żydowski z XVIII w. (ul. Kościuszki),
• ratusz z 1840 r.
• wieża widokowa z 1895 r. przy ul. Kościuszki

Sport[edytuj]

W mieście działa występujący obecnie w klasie okręgowej klub piłkarski UKS Czcibor Cedynia. Został on założony 26 maja 1946 roku i jest jednym z pierwszych klubów powstałych na terenie województwa zachodniopomorskiego. Posiada sekcje seniorów, juniorów, trampkarzy oraz drużynę kobiecą. Najsłynniejszym wychowankiem Czcibora jest były reprezentant Polski oraz zawodnik m.in. Lecha Poznań Czesław Jakołcewicz.

W 2007 roku zarejestrowane zostało Cedyńskie Bractwo Historyczne Comitatus, którego celem jest propagowanie wiedzy historycznej poprzez organizowanie pokazów historycznych, prelekcji, dyskusji czy też warsztatów dawnego rzemiosła. Dzięki współpracy z archeologami, historykami, muzealnikami oraz grupami odtwórstwa historycznego rozpowszechniają wiedzę historyczną w sposób niezwykle atrakcyjny. Bractwo stara się również o odtworzenie X-wiecznego grodziska.

Transport[edytuj]

Transport drogowy[edytuj]

• 124 – droga wojewódzka łącząca miasto od południowego-zachodu z przejściem granicznym w Osinowie Dolonym a od północnego-wschodu z Chojną, łącząc się z droga krajowa nr 26 oraz droga krajowa nr 31.
• 125 – droga wojewódzka łącząca miasto od północy ze wsią Bielinek a od wschodu z Golicami, Klępiczem, Moryniem i Wierzchlasem, gdzie łączy się z drogą krajową nr 31.

Komunikacją autobusową zajmuje się PKS w Gryficach, obsługuje kursy do: Bielinka, Golic, Orzechowa, Osinowa Dolnego, Piasku, Starej Rudnicy i Starego Kostrzynka. Oprócz tego istnieją kursy do Chojny i Dębna obsługiwane przez PKS w Myśliborzu.

Transport kolejowy[edytuj]

Obecnie w Cedyni nie ma żadnej działającej stacji kolejowej. Od 30 października 1930 r. do 1945 r. istniała stacja na linii kolejowej Bad Freienwalde Klbf. – Cedynia.

Administracja[edytuj]

Ratusz w Cedyni

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Cedyni wybierają do swojej rady miejskiej 6 radnych (6 z 15)^[16]. Pozostałych 9 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Cedynia. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest budynek przy placu Wolności.

Gmina Cedynia utworzyła w obrębie całego miasta jednostkę pomocniczą – "Osiedle Cedynia". Organem uchwałodawczym osiedla jest ogólne zebranie mieszkańców Cedyni, które wybiera 3-osobowy zarząd osiedla, na czele z przewodniczącym^[17].

Mieszkańcy Cedyni wybierają parlamentarzystów z okręgów wyborczych z siedzibą komisji wyborczej w Szczecinie, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Zobacz też[edytuj]

• Bitwa pod Cedynią
• Cedynia (stacja kolejowa)

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj]

• serwis internetowy Miasta i Gminy Cedynia
• Historia Żydów w Cedyni na portalu Wirtualny Sztetl

p • d • e Miasta województwa zachodniopomorskiego Miasta powiatowe Białogard • Choszczno • Drawsko Pomorskie • Goleniów • Gryfice • Gryfino • Kamień Pomorski • Kołobrzeg • Koszalin • Łobez • Myślibórz • Police • Pyrzyce • Sławno • Stargard • Szczecin • Szczecinek • Świdwin • Świnoujście • Wałcz  Miasta gminne Barlinek • Barwice • Biały Bór • Bobolice • Borne Sulinowo • Cedynia • Chociwel • Chojna • Czaplinek • Człopa • Darłowo • Dębno • Dobra k. Nowogardu • Dobrzany • Drawno • Dziwnów • Golczewo • Gościno • Ińsko • Kalisz Pomorski • Karlino • Lipiany • Maszewo • Mielno • Mieszkowice • Międzyzdroje • Mirosławiec • Moryń • Nowe Warpno • Nowogard • Pełczyce • Płoty • Polanów • Połczyn-Zdrój • Recz • Resko • Sianów • Stepnica • Suchań • Trzcińsko-Zdrój • Trzebiatów • Tuczno • Tychowo • Węgorzyno • Wolin • Złocieniec

p • d • e Gmina Cedynia Siedziba gminy: Cedynia Sołectwa Bielinek • Czachów • Golice • Lubiechów Dolny • Lubiechów Górny • Łukowice • Orzechów • Osinów Dolny • Piasek • Radostów • Siekierki • Stara Rudnica • Stary Kostrzynek • Żelichów Wsie niesołeckie Barcie • Markocin • Niesułów • Parchnica • Piasecznik • Trzypole

p • d • e Powiat gryfiński Miasta Cedynia • Chojna • Gryfino • Mieszkowice • Moryń • Trzcińsko-Zdrój Gminy miejsko-wiejskie Cedynia • Chojna • Gryfino • Mieszkowice • Moryń • Trzcińsko-Zdrój Gminy wiejskie Banie • Stare Czarnowo • Widuchowa