Tworzenie stron internetowych

Dobre Miasto
Gotycka kolegiata wraz z zabudowaniami kanonickimi
Herb Dobrego Miasta
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dobre Miasto gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja	olsztyńska
Data założenia	1326
Prawa miejskie	1329
Burmistrz	Stanisław Grzegorz Trzaskowski
Powierzchnia	4,86 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	10 432[1] 2 146,5 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	11-040
Tablice rejestracyjne	NOL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Dobre Miasto
Położenie na mapie Polski Dobre Miasto
53°59′15″N 20°23′45″E/53,987500 20,395833
TERC (TERYT)	2814034
SIMC	0964614
Urząd miejski ul. Warszawska 14 11-040 Dobre Miasto
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Dobre Miasto (dawniej niem. Guttstadt, prus. Guddamistan) – miasto na Warmii w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Dobre Miasto. Ośrodek usługowy i przemysłowy na Pojezierzu Olsztyńskim nad Łyną, ok. 25 km na północ od Olsztyna. Jedno z miast aglomeracji olsztyńskiej.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. olsztyńskiego.

Według danych z 30 czerwca 2012 miasto miało 10 671 mieszkańców.

Nazwa[edytuj]

Formy nazewnicze do 1945 roku: niem. Guttstadt – inne nazwy: Guddestat, Godenstat, Gudinstat, Gutberg, Gutenstat, Guthenstadt, Guthinstadt), od 1946 oficjalnie Dobre Miasto^[2].

Herb[edytuj]

Herbem miasta jest jeleń trzymający w pysku gałązkę dębu z dwoma żołędziami, stojący na zielonej trawie. Patronką miasta jest święta Katarzyna Aleksandryjska.

Historia[edytuj]

Dobre Miasto powstało w 1325 w miejscu grodu pruskiego, położonego pośród bagien i rozlewisk, nad brzegiem rzeki Łyny, na sztucznej wyspie powstałej po przekopaniu kanału, tzw. Dużej Łyny dla potrzeb obronnych i potrzeb młyna. Nazwa miasta najprawdopodobniej wywodzi się od pruskiego słowa gudde oznaczającego krzak, zarośla. W dniu 26 grudnia 1329 biskup warmiński Henryk II Wogenap nadał osadzie prawa miejskie na prawie chełmińskim. Z 1336 pochodzi łaciński zapis miasta – Bona Civitas. W 1347 nastąpiło przeniesienie kapituły biskupiej z Głotowa do Dobrego Miasta, w 1356 podczas napadu Litwinów zniszczeniu uległy zabudowania kolegiaty. W latach 1373-1396 wybudowano kolegiatę, zabudowania rezydencyjne i gospodarcze kapituły, a miasto obwiedziono murami miejskimi z trzema bramami i basztami. W 1414 miał miejsce najazd wojsk polskich, którzy spalili miasto porzucone przez mieszkańców.

Dobre Miasto było ośrodkiem dóbr biskupich, siedzibą kapituły kolegiackiej (do 1811), a także ośrodkiem handlu i rzemiosła. Mieszczanie trudnili się tkactwem i piwowarstwem, handlowali lnem, zbożem, tytoniem i solą. W 1454 miał miejsce bunt mieszczan przeciw biskupowi Franciszkowi Kuhsmalzowi, znisczono wówczas rezydencję w Smolajnach. W 1466, na mocy postanowień pokoju toruńskiego wraz z całą Warmią, znalazło się w granicach inkorporowanych do Polski Prus Królewskich (mieszczanie poparli Związek Pruski). W latach 1519-1521 podczas wojny polsko-krzyżackiej Dobre Miasto było okupowane przez armię wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna, która obrabowała skarbiec kolegiaty. W latach 1626-1629 było okupowane przez wojska szwedzkie Gustawa Adolfa, w 1627 zniszczyli miasto, a wycofując się zrabowali również cenną bibliotekę kapituły. W XVII i XVIII miasto znane było ze złotnictwa.

Do rozbiorów Dobre Miasto znajdowało się na autonomicznym obszarze podległym władzy biskupów warmińskich – Dominium Warmińskim, pełniło funkcję tzw. komory, w 1711 zmarł tu i został pochowany kanclerz wielki koronny Andrzej Załuski, w 1719 całkowicie spłonął pałac biskupi. W 1771 miał miejsce duży pożar, który zniszczył większą część zabudowy, rok później miasto dostało się pod zabór pruski, w 1801 większą część zabudowy zniszczył kolejny pożar. W 1807 stacjonowały tu wojska gen. Józefa Zajączka. W październiku 1810 dekretem króla Prus zlikwidowano kolegiatę, w 1828 uruchomiona została pierwsza fabryka sukna. W latach 1830-1834 wybudowano w mieście kościół ewangelicki, którego fundatorem był Fryderyk Wilhelm III, a projektantem Karl Friedrich Schinkel. W 1848 miał miejsce bunt biedoty miejskiej, zdławiony przez władze. W 1852 powstała wytwórnia wyrobów rymarskich. W latach 1865-1896 było siedzibą władz powiatu lidzbarskiego. W 1884 wybudowano linię kolejową łączącą Dobre Miasto z Olsztynem i Ornetą.

W 1939 liczyło 5931 mieszkańców. Podczas II wojny światowej zniszczenia wynosiły ponad 65% zabudowy, w tym całkowicie rynku i otoczenia. Po wojnie miasto zostało odbudowane i rozbudowane, bez odbudowy rynku. 14 maja 1960 prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński przywrócił do życia kapitułę kolegiacką w Dobrym Mieście.

Zabytki[edytuj]

• gotycki kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych – druga co do wielkości świątynia Warmii; tytuł bazyliki mniejszej od 1989
  • rzeźba Madonny z XV wieku
  • późnobarokowy ołtarz z 1748
  • epitafium biskupa warmińskiego A. Ch. Załuskiego
• klasycystyczny kościół poewangelicki (1830-1832)
• fragmenty murów obronnych z gotycką wieżą z XIV wieku, nazywaną Basztą Bocianią
• późnobarokowa kaplica św. Mikołaja z ok. 1740, obecnie greckokatolicka Cerkiew św. Mikołaja.
• Wieża ciśnień z 1905 roku

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Cerkiew św. Mikołaja

• Kościół rzymskokatolicki: Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście i Parafia Świętej Faustyny Kowalskiej w Dobrym Mieście
• Sala Królestwa Świadków Jehowy przy ulicy Grunwaldzkiej 41^[3]
• Cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Świętego Mikołaja

Miasta partnerskie[edytuj]

Lista miast partnerskich Dobrego Miasta^[4]:

• Quakenbrück – Niemcy od 2000
• Montierchaume – Francja od 2002
• Kostopol – Ukraina od 2007

Współpraca krajowa[edytuj]

Dobre Miasto – Radzionków – Boguszów Gorce 2003

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Dobrego Miasta w 2014 roku^[5].

Liczba mieszkańców[edytuj]

• 1772 - 1731
• 1852 - 3302
• 1920 - 5132
• 1938 - 6018
• 1955 - 4315
• 1961 - 5687

Transport[edytuj]

Droga krajowa nr 51 przebiegająca przez Dobre Miasto. W głębi baszta Bociania

Miasto jest znaczącym węzłem drogowym, jest też połączenie kolejowe.

W mieście krzyżują się: droga krajowa oraz trzy wojewódzkie:

• 51 Olsztynek – Olsztyn – Dobre Miasto – Lidzbark Warmiński – Bartoszyce
• 507 Dobre Miasto – Braniewo
• 530 Dobre Miasto – Ostróda
• 593 Miłakowo – Reszel

Linia kolejowa:

• 221 Olsztyn Gutkowo – Braniewo

Zobacz też[edytuj]

• Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście
• Warmińska kapituła kolegiacka
• Stacja kolejowa Dobre Miasto
• Cmentarz żydowski w Dobrym Mieście
• DKS Dobre Miasto
• Dobremiastock

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ​ISBN 83-902165-0-7​ s. 84-85
• Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 s. 98-100 ​ISBN 83-7200-631-8​
• Miasta polskie w Tysiącleciu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, t. II, s. 116-117

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Serwis informacyjny DobreMiasto24
• Serwis informacyjny DobreMiasto.net
• Historia Żydów w Dobrym Mieście na portalu Wirtualny Sztetl
• Dobremiasto w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa, 1881.

p • d • e Miasta województwa warmińsko-mazurskiego Miasta powiatowe Bartoszyce • Braniewo • Działdowo • Elbląg • Ełk • Giżycko • Gołdap • Iława • Kętrzyn • Lidzbark Warmiński • Mrągowo • Nidzica • Nowe Miasto Lubawskie • Olecko • Olsztyn • Ostróda • Pisz • Szczytno • Węgorzewo Miasta gminne Barczewo • Biała Piska • Biskupiec • Bisztynek • Dobre Miasto • Frombork • Górowo Iławeckie • Jeziorany • Kisielice • Korsze • Lidzbark • Lubawa • Mikołajki • Miłakowo • Miłomłyn • Młynary • Morąg • Olsztynek • Orneta • Orzysz • Pasłęk • Pasym • Pieniężno • Reszel • Ruciane-Nida • Ryn • Sępopol • Susz • Tolkmicko • Zalewo

p • d • e Powiat olsztyński Miasta Barczewo • Biskupiec • Dobre Miasto • Jeziorany • Olsztynek Gminy miejsko-wiejskie Barczewo • Biskupiec • Dobre Miasto • Jeziorany • Olsztynek Gminy wiejskie Dywity • Gietrzwałd • Jonkowo • Kolno • Purda • Stawiguda • Świątki