Tworzenie stron internetowych

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Otmuchów (ujednoznacznienie).

Otmuchów
Panorama Otmuchowa
Herb Otmuchowa
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	nyski
Gmina	Otmuchów gmina miejsko-wiejska
Data założenia	przed 1115
Prawa miejskie	1347
Burmistrz	Jan Woźniak
Powierzchnia	27,83 km²
Wysokość	220 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	5 011[1] 180,1 os./km²
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-385
Tablice rejestracyjne	ONY
Położenie na mapie województwa opolskiego Otmuchów
Położenie na mapie Polski Otmuchów
50°28′00″N 17°10′30″E/50,466667 17,175000
TERC (TERYT)	1607064
SIMC	0965832
Hasło promocyjne: Miasto Kwiatów
Urząd miejski ul. Zamkowa 6 48-385 Otmuchów
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Otmuchów (hist. również Odmuchów, Odmachów^[2], łac. Otmuchovia, niem. Ottmachau) – miasto w województwie opolskim, w powiecie nyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Otmuchów. Według danych z 30 czerwca 2012 r. miasto liczyło 5 145 mieszkańców. Miasto położone jest historycznie na Dolnym Śląsku^[3], natomiast geograficznie na Przedgórzu Sudeckim, w Obniżeniu Otmuchowskim w południowej części województwa opolskiego nad Nysą Kłodzką między sztucznymi zbiornikami wodnymi Jeziorem Otmuchowskim i Nyskim, przy drodze krajowej nr 46, którą na tym odcinku biegnie też droga łącząca Górny Śląsk z ziemią kłodzką. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. opolskiego. Do roku 1975 wchodziło w skład powiatu grodkowskiego.

Nazwa[edytuj]

Nazwa Odmuchów w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie^[4].

Otmuchów, 1738 r. - widok na miasto i zamek - Friedrich Bernhard Werner

Otmuchów, (Ottmachau), 1906 r. - Richard Knötel

Znaczenie nazwy miasta nie jest jednoznaczne. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najwcześniejszą zanotowaną nazwę miejscowości zapisaną w dokumencie z 1103 roku Othemochow podając jej znaczenie "Finsterwalde, Burgium Walddickicht" czyli po polsku "Ciemny las, zamek w kniejach"^[5].

Miejscowość jako "Otemochow" wymieniona została w Bulli wrocławskiej w roku 1155^[6]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Othmuchow notuje kilkukrotnie spisana po łacinie w latach 1269–1273 Księga henrykowska^[7]. Nazwę Othmuchow wymienia również w Rocznikach Królestwa Polskiego spisanych w latach 1455–1480 polski kronikarz Jan Długosz^[8]. W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Othmuchouie^[9].

W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel wymienił miejscowość w swoim łacińskim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając dwie nazwy Otmuchovia, Othmuchaw^[10].

Miejscowość nosiła nazwę historyczną Odmuchów, Odmachów. Nazwę tą wymienia w pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie Fryderyk Wielki^[4] oraz Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX^[11]. Niemiecka nazwa Ottmachau jest zgermanizowaną formą pierwotnej nazwy miejscowości i stała się urzędową nazwą miasta w Prusach po trzech wojnach śląskich między państwem pruskim oraz Austrią^{[potrzebny przypis]}.

Polską nazwę Odmuchów w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[12]. Niemiecki historyk Gustav Adolf Stenzel w swoich komentarzach do księgi henrykowskiej wydanych w roku 1854 jako pierwotną nazwę miejscowości podaje Otmuchow^[7]. Polską nazwę Odmuchów oraz niemiecką Ottmachau wymienia w 1896 roku śląski pisarz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku^[13]. Damrot w swojej książce wymienia również starsze nazwy z łacińskich dokumentów z roku 1278 Otmuchow i Odmuchovo.

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[14].

Historia[edytuj]

Fragment murów obronnych, XV w.

Zamek biskupi, obecnie hotel

Jeden z najstarszych grodów kasztelańskich na Śląsku. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1155 r., znajdował się wówczas (i aż do 1810 r.) w posiadaniu biskupstwa wrocławskiego. W XIV wieku otoczony murami. Niszczony wojnami tracił swe znaczenie na rzecz rozwijającej się w sąsiedztwie Nysy, ówczesnej stolicy księstwa biskupiego.

Powstanie herbu miasta datuje się na rok 1347. W herbie znajduje się otwarta brama miejska w kolorze białym na niebieskim polu. Od XIV wieku używana jako pieczęć miejska.

W czasie II wojny światowej w miejscowości Niemcy utworzyli jeden z obozów koncentracyjnych dla Polaków na Śląsku tzw. Polenlager 86^[15]. 13 kwietnia 1945 r. niemiecki lekarz z NSDAP dokonał mordu na 26 umysłowo chorych pacjentach szpitala św. Józefa w Otmuchowie^[16].

Demografia[edytuj]

• Piramida wieku mieszkańców Otmuchowa w 2014 roku ^[1].

Zabytki[edytuj]

Brama Wróbla (Nyska)

Barokowy kościół pw. św. Mikołaja i Franciszka Ksawerego

Zamek Dolny - pałac, obecnie siedziba urzędu miasta

Park w zespole zamkowym

Renesansowy Ratusz na rynku

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[17]:

• układ urbanistyczny średniowiecznego założenia miasta
• kościół par. pw. śś. Mikołaja i Franciszka Ksawerego, okazała barokowa budowla z l. 1690-1701 - z końca XVII w., wzniesiona na wzgórzu, na miejscu istniejącego dawniej kościoła, pełni obecnie funkcję kościoła parafialnego. W kościele tym, znajdują się cztery obrazy pędzla Michała Leopolda Willmanna, a także seria 38 fresków, które na zlecenie biskupa wrocławskiego Franciszka Ludwika wykonał Karol Dankwart, twórca m.in. prac w Kościele św. Anny w Krakowie czy na Jasnej Górze. Kościół jest siedzibą parafii
• kościół ewangelicki, z XIX w.
• kaplica pw. Świętego Krzyża, ul. Krakowska, z XVIII w.
• cmentarz parafialny, z XIX w.
• kościół cmentarny pw. św. Anny, neogotycka budowla, pochodząca z drugiej poło&wy XIX wieku. W miejscu tym istniał od średniowiecza szpital miejski i kaplica pw. N. M. Panny, fundacji biskupów wrocławskich
• kaplica, z poł. XIX w.
• cmentarz żydowski, na terenie parku „Bażanciarnia”, z lat 1830-1935
• zespół zamkowy, z XIII-XVIII w.-XIX w.:
  • zamek biskupi, wzniesiony prawdopodobnie w XIII w. na miejscu drewnianego grodu kasztelańskiego, sprzed 1155 roku, na szczycie górującego nad okolicą wzgórza. Dwukrotnie zniszczony w czasie wojen husyckich w latach 1430 i 1443. W 1484 roku został przebudowany przez biskupa Rotha^[18]. W latach 1585-1596 przebudowano go ponownie w stylu renesansowym. Z tego okresu pochodzi m.in. zwieńczenie wieży zamkowej i sgraffitowe obramowanie okien. W roku 1646 zamek został zajęty przez Szwedów. Na dziedzińcu zamkowym mieściły się zabudowania gospodarcze oraz kaplica zamkowa, znana z przekazów od 1470 roku. Według opisu z roku 1666 była to budowla kamienna, sklepiona o ceglastej posadzce i kryta dachówką. Na wieżyczce kapicy znajdował się zegar słoneczny. W centralnej części dziedzińca jest studnia, która przetrwała do dnia dzisiejszego. Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów zamku są schody, zwane końskimi. Schody zostały wzniesione na polecenie biskupa Filipa von Sinzendorf, który w wyniku choroby poruszał się w lektyce. Rezydencja obejmowała także zamek dolny
  • pałac - zamek dolny, zbudowany w latach 1706-1707 przez nyskiego architekta M. Kleina w stylu barokowym. Obecnie siedziba Urzędu Miasta
  • studnia z obudową
  • park
• fragmenty murów obronnych - miejskich, do naszych czasów zachowały się odcinki murów w różnych częściach miasta a także:
  • basteja w ścianach domu, ul. Cicha 2/3
  • wieża - brama „Wróbla”, z XV w., XVI w., zwana Bramą Nyską, gotycka, zwieńczona renesansową attyką, niegdyś miejskie więzienie
• ratusz, prawdopodobnie zbudowany został około 1538 roku - XVI w. w stylu renesansowym. Swój obecny wygląd zawdzięcza odbudowie w 1817 r. Fasadę ratusza zdobi późnorenesansowa dekoracja sgraffitowa. Na ścianach ratusza zachował się XVI-wieczny zegar słoneczny. Zegar ten często nazywa się "Zegarem Paracelsusa", na cześć legendy, według której ów medyk miał zawitać do Otmuchowa podczas swoich podróży i wybawić miasto od zarazy, ratusz wypisany z księgi rejestru
• dom, ul. Krakowska 4, z połowy XIX w.
• budynek gospodarczy, ul. Orkana 2, z połowy XVIII w.
• domy, Rynek 2, 3, 4, z XVII-XVIII w.
• domy, ul. Nyska^[19] - 2, 4, 6, 8, z XVII/XVIII w., XIX w.

Gospodarka[edytuj]

Większy zakład (według liczby zatrudnionych):

• Zakład Przemysłu Cukierniczego Otmuchów S.A. (ZPC Otmuchów) – spółka akcyjna średniej wielkości zatrudniająca około 550 osób^[20].

Zlikwidowane zakłady

• Südzucker - Cukrownia Otmuchów S.A.– (zatrudniała około 100 osób) zakład produkujący cukier i syrop z buraków cukrowych. Pod koniec lutego 2009 właściciel zakładu ogłosił zaprzestanie produkcji i likwidację zakładu^[21] W czerwcu 2009 roku zakład zamknięto, w 2013 roku zakład wyburzono.
• Eko Vimar Orlański – zakład produkujący kotły centralnego ogrzewania. Ogłosił upadłość w październiku 2015^[22].

Cukrownia Otmuchów[edytuj]

Najstarszy zakład produkcyjny, którego budowę rozpoczęto w roku 1881. Budowie sprzyjała budowa szosy na trasie Nysa - Kłodzko i linii kolejowej w 1875 r. W roku 1893 głównie na potrzeby cukrowni zbudowano linię kolejową do cukrowni i Dziewiętlic. W okresie przedwojennym cukrownia przerabiała około 1400 ton buraków na dobę i produkowała cukier surowy. Pierwszą ważniejszą inwestycją po II wojnie światowej była budowa w roku 1948 pieca wapiennego. W latach 1956-59 wybudowano hotele robotnicze, magazyn nawozów i nasion, w roku 1957 melaśnik na 750 ton melasy. Zakład włączono w skład Śląskiej Spółki Cukrowej z siedzibą we Wrocławiu, następnie przejętej przez grupę Südzucker AG. W kampanii 2007/2008 zakład przerobił przeszło 300 tysięcy ton buraków cukrowych i wyprodukował 43 tysiące ton cukru. Po 130 latach działalności w 2009 ogłoszono zaprzestanie produkcji i likwidację zakładu^[21]. W czerwcu 2009 roku zakład zamknięto i stoi nieczynny. W 2012 roku zakład został sprzedany firmie BRAVET, prace wyburzeniowe zostały zakończone, teren został wyczyszczony.

Komunikacja[edytuj]

 Zobacz też: Otmuchów (stacja kolejowa).

• droga krajowa nr 46 - Kłodzko – Opole - Lubliniec - Częstochowa
• kolej – stacja PKP, od 2008 nie kursują pociągi osobowe.
• autobus - przystanek PKS
• autobusy miejskie z Nysy (MZK Nysa) - autobusy miejskie z Nysy - dworzec główny

Kultura, sport, rekreacja[edytuj]

W Otmuchowie kręcono część plenerów do filmu Yesterday z 1984 r. w reżyserii Radosława Piwowarskiego.

W Otmuchowie corocznie od 1973 obchodzone jest Lato Kwiatów. Pierwotnie była to plenerowa wystawa kompozycji i konstrukcje z kwiatów zakładów zieleni z województwa opolskiego, obecnie jako impreza o charakterze wystawienniczo-festynowym. Zazwyczaj jest ono obchodzone w pierwszy pełny weekend lipca^[23].

W mieście działa klub piłkarski - Czarni Otmuchów, występujący obecnie w V lidze.

Jezioro Otmuchowskie[edytuj]

Otmuchowsko-Nyski Obszar Chronionego Krajobrazu

Pierwsze plany budowy jeziora na Nysie Kłodzkiej powstały w 1913 roku, jednak w wyniku komplikacji związanych w wybuchem I wojny światowej zrezygnowano z realizacji projektu. Sytuacja zmieniła się w roku 1926, rozpoczęto modernizację otwartej w 1874 roku linii kolejowej w kierunku Kłodzka (jej fragment przebiegał przez obszar planowanego jeziora). Spowodowało to rozpoczęcie prac nad planem budowy zbiornika retencyjnego, którego zadaniem miało być zatrzymanie fali powodziowej na Nysie Kłodzkiej spływającej z Sudetów. W roku 1928 zaczęto budowę zbiornika i wszystkich pozostałych z nim związanych obiektów (m.in. nowe mosty). Przy budowie zbiornika zatrudniono ponad 2000 osób. Podczas budowy dochodziło czasami do wypadków śmiertelnych, np. w lipcu 1931 roku doszło do poważnego wypadku jednej z lokomotyw, w wyniku którego w wyniku ciężkich poparzeń zginęły dwie osoby - maszynista i palacz. Budowę zbiornika ukończono w roku 1933. Jezioro ma obszar około 2 tys. hektarów i pojemność 143 milionów m³ wody^[24]. Na obszarze jeziora znajdowały się trzy wsie. Obecnie obszar 29 ha^[24] tuż poniżej tamy jeziora jest objęty rezerwatem Czapla siwa otoczonym starodrzewem (brzoza i dąb). Jezioro i tereny wokół niego należą do Otmuchowsko-Nyskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie^[25]:

• Bernkastel-Kues – gmina
• Javorník – miasto
• Łopatyn – miasto
• Varsány – gmina
• Bourboule – gmina
• Milo – gmina
• Lezha^[26]

Ludzie związani z Otmuchowem[edytuj]

• Marek Kapłon – polski muzyk rockowy, perkusista
• Roman Dąbrowski - gracz Reprezentacji Polski w piłce nożnej

Zobacz też[edytuj]

• gmina Otmuchów
• Jezioro Otmuchowskie
• Otmuchowsko-Nyski Obszar Chronionego Krajobrazu

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Gustav Adolf Stenzel: Liber Fundationis Claustri Sanctae Mariae Virginis in Henrichow. Breslau: Josef Max & Komp., 1854.
• Aus Stadt und Land Ottmachau , miejsce wydania nieznane 1927.
• B. Guerquin, Zamki Śląskie, Warszawa 1957, s. 66.
• B. Steinborn, Otmuchów, Paczków, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961, s. 28-35.
• Wypisy do dziejów ziemi nyskiej, pod red. F. Hawranek, Opole 1980.
• Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie. Przedgórze Paczkowskie. Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, tom 21 N-Ż, pod red. M. Staffy, Wydawnictwo I-BIS, Wrocław 2008, s. 74-94.
• Bernhard Kutsche, Ottmachau, die Staubeckenstadt, Braunschweig 1934.
• Odmuchów (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa, 1886.
• Odmuchów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa, 1902.

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Strona miasta i gminy Otmuchów
• fotogaleria miasta i gminy Otmuchów

p • d • e Miasta województwa opolskiego Miasta powiatowe Brzeg • Głubczyce • Kędzierzyn-Koźle • Kluczbork • Krapkowice • Namysłów • Nysa • Olesno • Opole • Prudnik • Strzelce Opolskie Miasta gminne Baborów • Biała • Byczyna • Dobrodzień • Głogówek • Głuchołazy • Gogolin • Gorzów Śląski • Grodków • Kietrz • Kolonowskie • Korfantów • Leśnica • Lewin Brzeski • Niemodlin • Otmuchów • Ozimek • Paczków • Praszka • Prószków • Ujazd • Wołczyn • Zawadzkie • Zdzieszowice

p • d • e Gmina Otmuchów Siedziba gminy: Otmuchów Wsie Broniszowice • Buków • Goraszowice • Grądy • Janowa • Jarnołtów • Jasienica Górna • Jodłów • Kałków • Kijów • Kwiatków • Lasowice • Ligota Wielka • Lubiatów • Łąka • Maciejowice • Malerzowice Małe • Meszno • Nadziejów • Nieradowice • Piotrowice Nyskie • Ratnowice • Rysiowice • Sarnowice • Siedlec • Suszkowice • Starowice • Śliwice • Ulanowice • Wierzbno • Wójcice • Zwanowice Osady Bednary Części miejscowości Grodziszcze • Kamienna Góra • Krakówkowice • Laskowice • Pasieki • Zwierzyniec

p • d • e Powiat nyski Miasta Głuchołazy • Korfantów • Nysa • Otmuchów • Paczków Gminy miejsko-wiejskie Głuchołazy • Korfantów • Nysa • Otmuchów • Paczków Gminy wiejskie Kamiennik • Łambinowice • Pakosławice • Skoroszyce