Tworzenie stron internetowych

	Toszek
	Toszek
	; Rynek w Toszku
	Herb Toszka
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	gliwicki
Gmina	Toszek; gmina miejsko-wiejska
Data założenia	ok. 1163
Prawa miejskie	ok. 1235
Burmistrz	Grzegorz Kupczyk
Powierzchnia	9,71 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 3 597; 370,4 os./km²
Strefa numeracyjna;	+48 32
Kod pocztowy	44-180
Tablice rejestracyjne	SGL
	Położenie na mapie województwa śląskiego Toszek
	Położenie na mapie Polski Toszek
	50°27′15″N 18°31′20″E/50,454167 18,522222
TERC; (TERYT)	2405074
SIMC	0944126
	Urząd miejski ul. Bolesława Chrobrego 2,; 44-180 Toszek
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Toszek (niem. Tost) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Toszek.

Według danych ze stycznia 2013 r. miasto Toszek zajmuje 543. miejsce na liście największych miast Polski według powierzchni oraz 674. miejsce na liście największych miast Polski według ludności^[2].

Położenie[edytuj]

Toszek jest położony w południowej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP), na Wyżynie Katowickiej nad rzeką Potok Toszecki. Historycznie leży na Górnym Śląsku.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Toszka w 2014 r.^[3]:

Podział administracyjny[edytuj]

Osiedla[edytuj]

Nazwa[edytuj]

Toszek jako Tost wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 r. wydanym w języku polskim w Berlinie^[4].

Toszek – zamek

Toszek - ratusz

Toszek – szpital psychiatryczny

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Tossez. Księga wymienia również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto jak Łączkę w formie Lanzky^[5]^[6]

W polskojęzycznym dokumencie pruskim z 1750 r. miejscowość jest wymieniona jako Tost^[7].

XIX-wieczne niemieckojęzyczne źródła wielokrotnie wymieniają polską nazwę miasta zaraz obok niemieckiej. Opis Prus z 1819 r. notuje dwie nazwy "Tost (Toszek)"^[8]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 r. we Wrocławiu przez Johanna Knie miasto występuje pod obecnie używaną, polską nazwą Toszek oraz niemiecką nazwą Tost we fragmencie "Toszek, polnische Benennung von Stadt u. Schlossgemeinde Tost, Kr. Tost-Gleiwitz"^[9].

Statystyczny opis Prus z 1837 r. notuje "Tost (pol. Toszeck)"^[10]. Polską nazwę Toszek oraz Toszecko w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 r. wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[11]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje kilka nazw miejscowości "Tossetz, Tossek, Toscheck und Thosech"^[12].

Historia[edytuj]

Opis Górnego Śląska z 1865 r. charakteryzując ludność Toszka zamieszkującą w połowie XIX w. miasto podaje informację, że większość mieszkańców to Polacy - "Die Bevolkerung ist polnischer Abstammung und spricht auch meist polnisch, doch giebt es nur noch Wenige, und dies sind lediglich altere Leute, weiche nicht deutsch verstehen" czyli w tłumaczeniu "Ludność ma polskie pochodzenie i mówi prawie wyłącznie po polsku, są nawet osoby starsze, które wcale nie znają niemieckiego."^[12].

Kalendarium[edytuj]

miasto powstało między 1155, a 1201 r. (prawdopodobnie założone około 1163 r. przez Bolesława Wysokiego)
1201 – pierwsza wzmianka o miejscowości w bulli papieża Innocentego III – o kościele pw. Św. Piotra w Tossecz
1201-1281 – Toszek częścią państwa górnośląskiego
1235 – Toszek otrzymuje prawa miejskie
1281-1355 – miasto częścią księstwa kozielsko-bytomskiego
1303-1328 – stolica Księstwa Toszeckiego
1357-1414 – ziemia toszecka częścią księstwa cieszyńskiego
1532-1742 – Toszek pod panowaniem dynastii habsburskiej
1677 – pożar zamku i miasta
1811 – pożar zamku, właścicielem Gaschinowie
1833 – pożar miasta
1881 – utworzenie prowincjonalnego domu pracy przymusowej
1924 – Toszek po raz pierwszy zajaśniał światłem elektrycznym
1945 – na terenie miasta istnieje obóz NKWD
1974 – Toszek uznany „Mistrzem Gospodarności”

Zabytki[edytuj]

Budynki[edytuj]

Dom Bractwa Strzeleckiego – budynek znajdujący się na ulicy Strzeleckiej naprzeciw schodów wiodących z placu kościelnego, obecnie opuszczony i niszczejący.
Dolny dwór – budynek znajdujący się w podwórzu za domem Bractwa Strzeleckiego, obecnie mieszczą się w nim mieszkania komunalne.
Zamek w Toszku – gotycki zamek z przełomu XIV i XV w.

Pomniki[edytuj]

Kolumna z postacią św. Jana Nepomucena – kolumna znajduje się na rynku.
Pomnik pomordowanych przez NKWD w Toszku
Głaz ku czci poległych w czasie I i II wojny światowej

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Kościół parafialny pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej

Kościół katolicki[edytuj]

parafia św. Katarzyny Aleksandryjskiej

Cmentarze[edytuj]

Cmentarz żydowski – kirkut przy ulicy Wielowiejskiej obecnie nieczynny i zniszczony.
Cmentarz parafialny – cmentarz przy ulicy Parkowej.
Cmentarz komunalny – cmentarz przy ulicy Wielowiejskiej, dawniej cmentarz ewangelicki.

Edukacja[edytuj]

Przedszkola[edytuj]

Przedszkole nr 1, ul. Dworcowa 21

Szkoły podstawowe[edytuj]

Szkoła podstawowa im. Gustawa Morcinka, ul. Wilkowicka 2

Gimnazja[edytuj]

Gimnazjum im. Ireny Sendler, ul. Dworcowa 27

Turystyka[edytuj]

Przez miasto przebiegają szlaki turystyczne:

Komunikacja[edytuj]

Od 17 lipca 2014 r. Toszek jest członkiem Międzygminnego Związku Komunikacji Pasażerskiej w Tarnowskich Górach.

Transport[edytuj]

Drogowy[edytuj]

Drogi Wojewódzkie:

907 (Niewiesze, Toszek, Tworóg, Wygoda)

Drogi krajowe:

94 (Krzywa, Brzeg, Opole, Strzelce Opolskie, Toszek, Kraków)

Kolejowy[edytuj]

Stacje:

Toszek

Sport[edytuj]

Piłka nożna

W Toszku działa założony w 1917 r. „Klub Sportowy Zamkowiec Toszek”, grający w sezonie 2014/2015 w lidze okręgowej, w grupie Katowice II. Barwy klubowe to niebiesko-biały.

Łucznictwo

W Toszku działa „Klub Łuczniczy A3D Toszek, powstały w 2011 r. z inicjatywy grupy miejscowych łuczników. Prowadzony jest przez instruktora-trenera łucznictwa, Romana Krupę. Skupia zawodników, sympatyków i pasjonatów łucznictwa oraz uczniów Łuczniczej Szkółki. Od 14.06.2012 Klub Łuczniczy jest licencjonowanym klubem Polskiego Związku Łuczniczego (PZŁucz) ^[13].

Urodzeni w Toszku[edytuj]

Bolesław toszecki – książę piastowski, arcybiskup ostrzyhomski.
Ludwig Guttmann – niemiecki neurolog pochodzenia żydowskiego.
Jan F. Lewandowski – dziennikarz i publicysta filmowy.
Józef Musielok – fizyk atomowy specjalizujący się w spektroskopii plazm.
Johann Wendt – lekarz pediatra, profesor medycyny.

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:

Hohenau^{[potrzebny przypis]}

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

↑ http://www.polskawliczbach.pl/Toszek, w oparciu o dane GUS.
↑ „Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.”, s. 185, 2013. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507 (pol.).
↑ http://www.polskawliczbach.pl/Toszek, w oparciu o dane GUS.
↑ Pruski dokument z 1750 r. ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
↑ Dokument pruski z 1750 roku.
↑ G. Hassel 1819 ↓, s. 255.
↑ Johann Knie 1830 ↓, s. 786.
↑ L. Freiherrn 1837 ↓, s. 140.
↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.31, str.33.
↑ ^a^b Felix Triest 1865 ↓, s. 510.
↑ Strona klubu

Bibliografia[edytuj]

Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schliesen.... Breslau: Barth und Comp., 1830.
L. Freiherrn: Der Preußische Staat in allen seinen Beziehungen (...) Dritter Band. Berlin: Verlag von'August Hirschwald, 1837.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Toszek
Zamek w Toszku
Richard Kosubek, Toster Chronik: Heimat Führer durch Tost D. =G. Colonnaburg und Umgegend nebst einer Wegekarte, [brak miejsca wydania] 1923.
Toszek w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XII: Szlurpkiszki – Warłynka. Warszawa, 1892.

[populacja2016-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Toszek, w oparciu o dane GUS.

[2] „Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.”, s. 185, 2013. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507 (pol.).

[pwl-3] ttp://www.polskawliczbach.pl/Toszek, w oparciu o dane GUS.

[4] Pruski dokument z 1750 r. ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.

[5] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.

[6] H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.

[7] Dokument pruski z 1750 roku.

[CITEREFG._Hassel1819255-8] G. Hassel 1819 ↓, s. 255.

[CITEREFJohann_Knie1830786-9] Johann Knie 1830 ↓, s. 786.

[CITEREFL._Freiherrn1837140-10] L. Freiherrn 1837 ↓, s. 140.

[11] Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.31, str.33.

[CITEREFFelix_Triest1865510-12] Felix Triest 1865 ↓, s. 510.

[13] Strona klubu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]